Кинҗә Арыcланов: юрамалар арасында аерма
к →Тәрҗемәи хәле: clean up using AWB Тамга: кире кагылган |
к →Тәрҗемәи хәле: clean up, replaced: Урыс → Рус (2), урыс → рус using AWB Тамга: кулдан кире кайтару |
||
Юл номеры - 27: | Юл номеры - 27: | ||
== Тәрҗемәи хәле == |
== Тәрҗемәи хәле == |
||
[[ |
[[Рус теле|Рус]], [[гарәп теле|гарәп]], [[фарсы теле|фарсы]], [[алман теле|немец]] телләрен белгән. [[1760 ел]]ларда — Бошман-Кыпчак ыруының старшинасы. Беренчеләрдән булып, [[Емельян Пугачёв|Пугачев явына]] кушылучы старшина. [[Емельян Пугачёв]] аңа «баш полковник», «башкортлар атаманы», «бригада генералы»{{чыганагы}} титуллары бирә. Ул рус булмаган яугирләрдән төзелгән барлык хәрби оешмалар белән командалык итә. Башка милләт вәкилләре белән аралашканда Емельян Пугачевның советнигы (киңәшчесе) була. |
||
[[Күтәрелеш]]тә [[башкортлар]], [[татарлар]], [[калмыклар]] һәм башка халыкларның күпләп катнашуы — Кинҗә Арыслановның актив эшчәнлеге нәтиҗәсе. [[Татар теле]]ндә указлар, манифислар һәм башка мөрәҗәгатьнамәләр яза. Пугачев белән бергә [[Уфа провинциясе]]ндә барган халык [[күтәрелеш]]ләренә җитәкчелек итә. [[1774 ел]]ның [[сентябрь|сентябрендә]] хәбәрсез югала. |
[[Күтәрелеш]]тә [[башкортлар]], [[татарлар]], [[калмыклар]] һәм башка халыкларның күпләп катнашуы — Кинҗә Арыслановның актив эшчәнлеге нәтиҗәсе. [[Татар теле]]ндә указлар, манифислар һәм башка мөрәҗәгатьнамәләр яза. Пугачев белән бергә [[Уфа провинциясе]]ндә барган халык [[күтәрелеш]]ләренә җитәкчелек итә. [[1774 ел]]ның [[сентябрь|сентябрендә]] хәбәрсез югала. |
25 окт 2020, 19:32 юрамасы
Кинҗә Арысланов | |
---|---|
Туган телдә исем | Кинҗә Арыслан улы Арысланов |
Туган | 1723 РИ, Уфа провинциясе, Нугай даругасы, Танып |
Үлгән | 1774, сентябрь билгесез |
Ватандашлыгы | Русия империясе |
Һөнәре | старшина, яугир |
Балалар | улы Селәүсен Кинзин |
Ата-ана |
|
Катнашкан сугышлар/алышлар | Пугачёв күтәрелеше[d] |
Кинҗә Арыcланов (баш. Кинйә Арыҫланов) (1723, Уфа провинциясенең Нугай даругасы, Бошман-Кыпчак улусы, Танып авылы (хәзерге БР Мәләвез районы) яки Куергазы районы, Кинҗә-Абыз — 1774 елның сентябре, билгесез) — башкорт старшинасы, абыз, 1773-1775 еллардагы крәстияннәр сугышы полководецы, башкортларга һ. б. милләт яугирләренә татарча[1] манифислар, указлар, чакыру кәгазьләре язучы, Пугачевның идеологы[чыганагы?].
Тәрҗемәи хәле
Рус, гарәп, фарсы, немец телләрен белгән. 1760 елларда — Бошман-Кыпчак ыруының старшинасы. Беренчеләрдән булып, Пугачев явына кушылучы старшина. Емельян Пугачёв аңа «баш полковник», «башкортлар атаманы», «бригада генералы»[чыганагы?] титуллары бирә. Ул рус булмаган яугирләрдән төзелгән барлык хәрби оешмалар белән командалык итә. Башка милләт вәкилләре белән аралашканда Емельян Пугачевның советнигы (киңәшчесе) була.
Күтәрелештә башкортлар, татарлар, калмыклар һәм башка халыкларның күпләп катнашуы — Кинҗә Арыслановның актив эшчәнлеге нәтиҗәсе. Татар телендә указлар, манифислар һәм башка мөрәҗәгатьнамәләр яза. Пугачев белән бергә Уфа провинциясендә барган халык күтәрелешләренә җитәкчелек итә. 1774 елның сентябрендә хәбәрсез югала.
Хәтер
- Мәләвез шәһәрендә аның исемен 9 нчы башкорт гимназиясе йөртә.
- Башкортстанның Куергазы районында Кинҗә Арсланов исемендәге авыл һәм мәгарә бар.
- Кинҗә Арысланов музее эшли.
- Күмертау һәм Сибай калаларында урамнар аның исеме белән аталган.
- Куергазы районының Кинҗә-Абыз һәм Ермолаево авылларында — һәйкәл, Сибай шәһәрендә барельеф куелган.
- Башкорт язучысы Гали Ибраһимов өч томлык тарихи «Кинҗә» романын язган.
- «Кинҗә» нәфис фильмы төшерелгән («Гербы» киностудиясе, реж. Әмир Абдразаков).
Сылтамалар
- Усманов А. Н. Кинзя Арсланов — выдающийся сподвижник Пугачева // «Исторические записки», 1962. Т. 71. С. 113-133.
- Кинзя Арсланов(рус.)
- Кинҗә Арыcланов турында фильм (2007): «Кинзя-абыз. Кинзя Арсланов - батыр и предводитель» (сценарий авторы — Сәрвәр Сурина, режиссер — Әнвәр Нурмөхәммәтов. YouTube, 1:00:03)
Искәрмәләр
- ↑ Кинзя Арсланов. Хронос