Үзбәкстан Совет Социалистик Республикасы: юрамалар арасында аерма

	Үзбәкстан Совет Социалистик Республикасы ; үзб. Ўзбекистон Совет Социалистик Республикаси, Oʻzbekiston Sovet Sotsialistik Respublikasi; рус. Узбекская Советская Социалистическая Республика;
	Шигарь; «Бутун дунё пролетарлари, бирлашингиз!»
	Гимн; Үзбәкстан Совет Социалистик Республикасы гимны
Башкала	Ташкәнт
Акча берәмлеге	ССРБ сумы
Мәйдан	447,4 мең км²
Халык	19 905 156 кеше (1989)
Идарә итү төре	Совет республикасы

Тарихны интерактив карап чыгу

← Алдагы төзәтмә Киләсе төзәтмә →

Контент бетерелгән Контент өстәлгән

КүрсәтмәлеВики-текст

Кертелгән

3 гый 2021, 08:55 юрамасы

Үзбәкстан Совет Социалистик Республикасы (үзб. Ўзбекистон Совет Социалистик Республикаси, Oʻzbekiston Sovet Sotsialistik Respublikasi, рус. Узбекская Советская Социалистическая Республика) — Урта Азия милли-территориаль чикләндерү үткәрелүе нәтиҗәсендә барлыкка килгән һәм СССР составына кергән милли республика (1925–1991). Төркистан АССР, Бохара Халык Совет Республикасы һәм Харәзем Халык Совет Республикасы территорияләренең нигездә үзбәкләр һәм каракалпаклар яши торган өлешләрендә барлыкка килгән.

Башкаласы Ташкәнт шәһәрендә урнашкан.

Тарих

Урта Азиядә милли-хөдүди чикләндерү үткәрү нәтиҗәсендә Төркистан АССР юкка чыгарылган, аның хөдүде ҮзССР, Төрекмәнстан ССР, Таҗикстан АССР (ҮзССР тәкибендә, 1929 елдан Таҗикстан ССР), шулай ук, Кара-кыргыз (Кыргызстан) мөхтәр өлкәсе (РСФСР составында; Кыргызстан ССР), Каракалпак мөхтәр өлкәсе (Казакстан АССР составында; соңрак Каракалпакстан АССР, 1936 елдан ҮзССР составында) составына кертелгән. Гомумүзбәк шураларының Бохарада булган 1 нче корылтаенда (1925 елның феврале) «Үзбәкстан Совет Социалистик Республикасын оештыру турында декларация» кабул ителгән. Корылтайда республиканың югары органнары: ҮзССР ҮБК һәм ҮзССР ХКШ-ы төзелгән. Административ ягыннан ҮзССР 1925 елда сигез өлкә (Сәмәрканд, Ташкәнт, Фәрганә, Хуҗант, Зәрәфшан, Сөрхандәрья, Кашкадәрья, Харәзем) һәм Таҗикстан АССР (1929 елгача ҮзССР составында булган), 22 өяз һәм 241 вулыска бүлнгән. 1926 елда административ-икътисади районлаштыру гамәлгә ашырылган.

Халык

1959^[2]	1970^[3]	1979^[4]	1989^[1]
8 105 572	11 799 429	15 390 836	19 905 156

Милли состав (1989): үзбәкләр — 71,4 %, руслар — 8,3%, таҗиклар — 4,7 %, казакълар — 4,1 %, татарлар — 2,4 %, каракалпаклар — 2,1 %, кырым татарлары — 1,0 %.

Идарә-җир төзелеше

1987 елда Үзбәкстан Совет Социалистик Республикасы эченә 12 өлкә, Ташкәнт шәһәре һәм Каракалпакстан АССР кергән^[5].

Шулай ук карагыз

Үзбәкстан

Искәрмәләр

↑ ^1,0 ^1,1 http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng89_reg1.php
↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/ussr59_reg1.php
↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/ussr70_reg1.php
↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/ussr79_reg1.php
↑ Дударев В.А., Евсеева Н.А. СССР Административно-территориальное деление союзных республик / редактор И. Каманина. — М.: «Известия Советов народных депутатов СССР», 1987. — 671 с. — 103 800 экз.

[demoscope.ru-1] 1,0 ^1,1 http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng89_reg1.php

[2] ttp://demoscope.ru/weekly/ssp/ussr59_reg1.php

[3] ttp://demoscope.ru/weekly/ssp/ussr70_reg1.php

[4] ttp://demoscope.ru/weekly/ssp/ussr79_reg1.php

[5] Дударев В.А., Евсеева Н.А. СССР Административно-территориальное деление союзных республик / редактор И. Каманина. — М.: «Известия Советов народных депутатов СССР», 1987. — 671 с. — 103 800 экз.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

@@ Юл номеры - 1: / Юл номеры - 1: @@
 {{Тарихи дәүләт
-|исеме               = Үзбәкстан Сәвит Социалистик җɵмһүрᴎятсы
+|исеме               = Үзбәкстан Совет Социалистик Республикасы
-|үзисеме             = {{lang-uz|Ўзбекистон Сәвит Социалистик җɵмһүрᴎятси, Oʻzbekiston Sovet Sotsialistik Respublikasi}}<br/>{{lang-ru|Узбекская Сәвитская Социалистическая җɵмһүрᴎят}}
+|үзисеме             = {{lang-uz|Ўзбекистон Совет Социалистик Республикаси, Oʻzbekiston Sovet Sotsialistik Respublikasi}}<br/>{{lang-ru|Узбекская Советская Социалистическая Республика}}
 |байрак              = Flag of the Uzbek Soviet Socialist Republic (1952–1991).svg
 |байрак тасвирламасы =
@@ Юл номеры - 14: / Юл номеры - 14: @@
 |flag_p4             =
 |барлыкка килгән     = [[13 май]] [[1925]]
-|юкка чыккан         = [[26 дᴎкәбеp]] [[1991]]
+|юкка чыккан         = [[26 декабрь]] [[1991]]
 |s1                  =
 |flag_s1             =
 |s2                  =
 |flag_s2             =
-|шигарь              = «[[Барлык илләрнең пролетарийлары, берләшегез!|Бутун дунө пролетарлари, бирлашингиз!]]»
+|шигарь              = «[[Барлык илләрнең пролетарийлары, берләшегез!|Бутун дунё пролетарлари, бирлашингиз!]]»
-|һимн                = Үзбәкстан Сәвит Социалистик җɵмһүрᴎятсы һимны
+|гимн                = Үзбәкстан Совет Социалистик Республикасы гимны
 |башкала             = [[Ташкәнт]]
 |тел                 =
-|идарә итү төре      = [[Сәвит җɵмһүрᴎятсы]]
+|идарә итү төре      = [[Совет республикасы]]
 |шәһәрләр            =
 |мәйдан              = 447,4 мең км²
 |халык               = 19 905 156 кеше<ref name="demoscope.ru">http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng89_reg1.php</ref> ([[1989]])
-|валүта              = [[ССРБ сумы]]
+|валюта              = [[ССРБ сумы]]
 |өстәмә параметр     =
 |параметрның эчтәлеге=
 }}
-'''Үзбәкстан Сәвит Социалистик җɵмһүрᴎятсы''' ({{lang-uz|Ўзбекистон Сәвит Социалистик җɵмһүрᴎятси, Oʻzbekiston Sovet Sotsialistik Respublikasi}}, {{lang-ru|Узбекская Сәвитская Социалистическая җɵмһүрᴎят}}) — [[Урта Азия]] милли-территориаль чикләндерү үткәрелүе нәтиҗәсендә барлыкка килгән һәм [[Сәвит Социалистик җɵмһүрᴎятлар Берлеге|СССР]] cастaфына кергән милли җɵмһүрᴎят (1925–1991). [[Төркистан АССР]], [[Бохара Халык Сәвит җɵмһүрᴎятсы]] һәм [[Харәзем Халык Сәвит җɵмһүрᴎятсы]] территорияләренең нигездә [[үзбәкләр]] һәм [[каракалпаклар]] яши торган өлешләрендә барлыкка килгән.
+'''Үзбәкстан Совет Социалистик Республикасы''' ({{lang-uz|Ўзбекистон Совет Социалистик Республикаси, Oʻzbekiston Sovet Sotsialistik Respublikasi}}, {{lang-ru|Узбекская Советская Социалистическая Республика}}) — [[Урта Азия]] милли-территориаль чикләндерү үткәрелүе нәтиҗәсендә барлыкка килгән һәм [[Совет Социалистик Республикалар Берлеге|СССР]] составына кергән милли республика (1925–1991). [[Төркистан АССР]], [[Бохара Халык Совет Республикасы]] һәм [[Харәзем Халык Совет Республикасы]] территорияләренең нигездә [[үзбәкләр]] һәм [[каракалпаклар]] яши торган өлешләрендә барлыкка килгән.
 Башкаласы [[Ташкәнт]] шәһәрендә урнашкан.
 == Тарих ==
-Урта Азиядә милли-хөдүди чикләндерү үткәрү нәтиҗәсендә Төркистан АССР юкка чыгарылган, аның хөдүде ҮзССР, [[Төрекмәнстан Сәвит Социалистик җɵмһүрᴎятсы|Төрекмәнстан ССР]], [[Таҗикстан АССР]] (ҮзССР тәкибендә, 1929 елдан [[Таҗик ССР|Таҗикстан ССР]]), шулай ук, Кара-кыргыз (Кыргызстан) мөхтәр өлкәсе (Pəcəᴎ̆ Cәвᴎт Федератив Caᴛсиялисᴫар Җɵᴍhүриᴙте cастaфында; [[Кыргыз ССР|Кыргызстан ССР]]), Каракалпак мөхтәр өлкәсе (Казакстан АССР cастaфында; соңрак [[Каракалпакстан АССР]], [[1936 ел]]дан ҮзССР cастaфында) cастaфына кертелгән. Гомумүзбәк шураларының [[Бохара]]да булган 1 нче корылтаенда (1925 елның феврале) «Үзбәкстан Сәвит Социалистик җɵмһүрᴎятсын оештыру турында декларация» кабул ителгән. Корылтайда җɵмһүрᴎятның югары органнары: ҮзССР ҮБК һәм ҮзССР [[ХКШ]]-ы төзелгән. Административ ягыннан ҮзССР 1925 елда сигез өлкә (Сәмәрканд, Ташкәнт, Фәрганә, Хуҗант, Зәрәфшан, [[Сөрхандәрья өлкәсе|Сөрхандәрья]], Кашкадәрья, Харәзем) һәм Таҗикстан АССР (1929 елгача ҮзССР cастaфында булган), 22 [[өяз]] һәм 241 вулыска бүлнгән. 1926 елда административ-икътисади районлаштыру гамәлгә ашырылган.
+Урта Азиядә милли-хөдүди чикләндерү үткәрү нәтиҗәсендә Төркистан АССР юкка чыгарылган, аның хөдүде ҮзССР, [[Төрекмәнстан Совет Социалистик Республикасы|Төрекмәнстан ССР]], [[Таҗикстан АССР]] (ҮзССР тәкибендә, 1929 елдан [[Таҗик ССР|Таҗикстан ССР]]), шулай ук, Кара-кыргыз (Кыргызстан) мөхтәр өлкәсе (РСФСР составында; [[Кыргыз ССР|Кыргызстан ССР]]), Каракалпак мөхтәр өлкәсе (Казакстан АССР составында; соңрак [[Каракалпакстан АССР]], [[1936 ел]]дан ҮзССР составында) составына кертелгән. Гомумүзбәк шураларының [[Бохара]]да булган 1 нче корылтаенда (1925 елның феврале) «Үзбәкстан Совет Социалистик Республикасын оештыру турында декларация» кабул ителгән. Корылтайда республиканың югары органнары: ҮзССР ҮБК һәм ҮзССР [[ХКШ]]-ы төзелгән. Административ ягыннан ҮзССР 1925 елда сигез өлкә (Сәмәрканд, Ташкәнт, Фәрганә, Хуҗант, Зәрәфшан, [[Сөрхандәрья өлкәсе|Сөрхандәрья]], Кашкадәрья, Харәзем) һәм Таҗикстан АССР (1929 елгача ҮзССР составында булган), 22 [[өяз]] һәм 241 вулыска бүлнгән. 1926 елда административ-икътисади районлаштыру гамәлгә ашырылган.
 == Халык ==
@@ Юл номеры - 48: / Юл номеры - 48: @@
 |19 905 156
 |}
-Милли cастaф (1989): [[үзбәкләр]] — 71,4&nbsp;%, [[руслар]] — 8,3%, [[таҗиклар]] — 4,7&nbsp;%, [[казакълар]] — 4,1&nbsp;%, [[татарлар]] — 2,4&nbsp;%, [[каракалпаклар]] — 2,1&nbsp;%, [[кырым татарлары]] — 1,0&nbsp;%.
+Милли состав (1989): [[үзбәкләр]] — 71,4&nbsp;%, [[руслар]] — 8,3%, [[таҗиклар]] — 4,7&nbsp;%, [[казакълар]] — 4,1&nbsp;%, [[татарлар]] — 2,4&nbsp;%, [[каракалпаклар]] — 2,1&nbsp;%, [[кырым татарлары]] — 1,0&nbsp;%.
 == Идарә-җир төзелеше ==
-елда Үзбәкстан Сәвит Социалистик җɵмһүрᴎятсы эченә 12 өлкә, [[Ташкәнт]] шәһәре һәм [[Каракалпакстан АССР]] кергән<ref>Дударев В.А., Евсеева Н.А. СССР Административно-территориальное деление союзных республик / редактор И. Каманина. — М.: «Известия Сәвитов народных депутатов СССР», 1987. — 671 с. — 103 800 экз.</ref>.
+елда Үзбәкстан Совет Социалистик Республикасы эченә 12 өлкә, [[Ташкәнт]] шәһәре һәм [[Каракалпакстан АССР]] кергән<ref>Дударев В.А., Евсеева Н.А. СССР Административно-территориальное деление союзных республик / редактор И. Каманина. — М.: «Известия Советов народных депутатов СССР», 1987. — 671 с. — 103 800 экз.</ref>.
 == Шулай ук карагыз ==
@@ Юл номеры - 62: / Юл номеры - 62: @@
 {{ССРБ}}
-[[Төркем:ССРБ җɵмһүрᴎятлары]]
+[[Төркем:ССРБ республикалары]]
 [[Төркем:Үзбәкстан тарихы]]

к б ү ҮзССР җитәкчеләре
ҮКФ ҮК беренче сәркәтипләре	Владимир Иванов (1925—1927) • Куприян Киркиж (1927—1929) • Николай Гикало (1929) • Исаак Зеленский (1929) • Әкмал Икрамов (1929—1937) • Чура Түрәбәков (1937) • Павел Яковлев (1937) • Госман Йосыпов (1937—1950) • Сираҗ Нуретдинов (1950) • Әмин Ниязов (1950—1955) • Нуретдин Мөхетдинов (1955—1957) • Сабир Камалов (1957—1959) • Шәрәф Рәшидов (1959—1983) • Ингамҗан Госманхуҗаев (1983—1988) • Рәфикъ Нишанов (1988—1989) • Ислам Кәримов (1989—1991)
ҮзССР ЮШ Президиумы рәисләре	Юлдаш Ахунбабаев (1925—1943) • Габделвәли Мөэминов (1943—1947) • Әмин Ниязов (1947—1950) • Шәрәф Рәшидов (1950—1959) • Ядегәр Нәсредтинова (1959—1970) • Назар Матчанов (1970—1978) • Ингамҗан Госманхуҗаев (1978—1983) • Әкил Сәлимов (1983—1986) • Рәфикъ Нишанов (1986—1988) • Булат Хәбибуллаев (1988—1989) • Мирзргалин Ибраһимов (1989—1990)
ҮзССР МШ рәисләре	Фәйзулла Хуҗаев (1925—1937) • Габдулла Кәримов (1937) • Солтан Сигезбаев (1937—1938) • Габделҗәббар Габдерахманов (1938—1950) • Габдерәзәк Мәүләнов (1950—1951) • Нуретдин Мөхетдинов (1951—1953) • Госман Йосыпов (1953—1954) • Нуретдин Мөхетдинов (1954—1955) • Сабир Камалов (1955—1957) • Мансур Мирзаәхмәтов (1957—1959) • Гариф Галимов (1959—1961) • Рахманкол Корбанов (1961—1971) • Нармаханмәди Ходайбирдеев (1971—1984) • Гайрәт Кадыйров (1984—1989) • Мирәхәт Миркасыймов (1989—1990) • Шөкерулла Мирсәетов (1990) • Ислам Кәримов (1990—1991)