Ил (гәҗит): юрамалар арасында аерма

Сылтамалар өстәү
Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Ил (гәҗит) latin yazuında])
Тарихны интерактив карап чыгу
← Алдагы төзәтмәКиләсе төзәтмә →
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
КүрсәтмәлеВики-текст
Umarbot (бәхәс | кертем)
Ботлар
517 858 үзгәртергә
→‎top: clean up, replaced: Питырбур → Санкт-Петербург using AWB
к мәгълүмат өстәү: + Ябылу тарихы
Юл номеры - 1: Юл номеры - 1:
{{Газета
⚫
{{ГәҗитВМ}}'''Ил''' — иҗтимагый-сәяси гәҗит. 1913 елның 22 октябреннән 1918 елның апреленә кадәр Санкт-Петербург (1914 елның ноябренә кадәр) һәм Мәскәү шәһәрләрендә [[атна]]га 3 тапкыр татар телендә нәшер ителә, барлыгы 292 саны чыга. Нәшир – [[Гаяз Исхакый]], мөхәррирләр – [[Гаяз Исхакый]], [[Нәҗип Гасрый]].
| исем = Ил| оригиналь исем =
| рәсем = [[Файл:Ил.jpg|200px]]
| имза =
| төр = иҗтимагый-сәяси газета
| формат =
| нигезләнде = 1913
| публикацияләр туктату = 16.04.1918
| бәя =
| гамәлгә куючы = [[Гаяз Исхакый]]
| нәшер итүче =
| мөхәрир =
| баш мөхәрир = [[Гаяз Исхакый]]
| штат =
| сәяси = милли-либерал газета
| тел = [[татар теле]]
| тираж =
| төп офис = [[Петербург]],<br/> [[Мәскәү]]
| ISSN =
| веб-сайт =
}}
{{Портал|Татар матбугаты}}
<small>{{мәгънәләр|Ил (мәгънәләр)}}</small>
⚫
'''«Ил»''' — иҗтимагый-сәяси гәҗит. 1913 елның 22 октябреннән 1918 елның 16 апреленә кадәр Санкт-Петербург (1914 елның ноябренә кадәр) һәм Мәскәү шәһәрләрендә [[атна]]га 3 тапкыр татар телендә нәшер ителә, барлыгы 292 саны чыга. Нәшир – [[Гаяз Исхакый]], мөхәррирләр – [[Гаяз Исхакый]], [[Нәҗип Гасрый]].

== Тарих ==
[[Гаяз Исхакый]] тарафыннан нигезләнгән «Ил» газетасы 1913 елның 22 октябрендә [[Петербург]]та чыга башлаган. 1914 елның ноябреннән 1915 елның март ахырына кадәр [[Мәскәү]]дә басыла һәм [[Николай II|патша]] хакимияте боерыгы буенча ябыла.

1917 елның 23 мартында «Ил» газетасы яңадан чыга башлый.

== Ябылу ==
1918 елның 15 апрелендә Үзәк Мөселман (Татар-Башкорт) комиссариаты рәисе [[Мулланур Вахитов]] һәм матбугат эшләре буенча комиссар [[Мөхәммәтһади Килдебәкев|Мөхәммәтһади Килдебәков]] шундый документка кул куйганнар:
<blockquote>
«Эчке Россия мөселман эшләре буенча Комиссариатның 12 апрелендәге һәм Милләтләр эше буенча Халык комиссарының 13 апрелендәге карары нигезендә Мәскәүдә чыгып килгән «Ил» газетасы, контрреволюцион юнәлеше һәм Татар-Башкорт җөмһүриятенә провокацион мөнәсәбәте өчен ябыла. Бу карарны үтәү Комиссариат әгъзасы Алеевка йөкләнә»<ref>Политика Советской власти по национальным делам за три года. 1917 ― ноябрь 1920. М., 1920. С.80―81</ref>
</blockquote>
«Ил» газетасының 1918 елның 16 апрелендәге соңгы 31нче (134нче) саны 15 данә генә дөнья күрә: Совет органнары аны күбәйтеп басуны тыялар. Әлеге сан бөек татар шагыйре [[Габдулла Тукай]]ның үлүенә 5 ел тулуга багышланган була.

Газета мөхәррире [[Гаяз Исхакый]], үч алудан шикләнеп, [[Мәскәү]]дән китәргә мәҗбүр була<ref>Исхакый Гаяз. Гәзитчелек эшендә 25 ел. // [[Әдәби җомга (газета)|«Әдәби җомга»]], 1992 ел, 24 апрель</ref>.

[[Большевиклар]] «Ил» газетасының конфискация ителгән басмаханәсен һәм кәгазен татар телендә чыгучы [[Кызыл Армия (газета, 1918-1921)|«Кызыл Армия»]] исемле хәрби һәм [[кырымтатар теле]]ндә чыгучы {{Тәрҗемә ителмәгән 3|Янъы дюнья (газета)|«Янъы дюнья»|ru|Янъы дюнья}} (Yañı Dünya, Яңа дөнья)<ref>[https://kiriminsesigazetesi.com/yani-dunya-gazetesi-100-yasinda/ YAÑI DÜNYA GAZETESİ 100 YAŞINDA!] kiriminsesigazetesi.com, 28.11.2018</ref> коммунистик газеталарын чыгару өчен файдалана<ref>''Тәлгат Насыйров''. Октябрь һәм эзәрлекләнгән татар матбугаты. [[Казан утлары]], 2005 ел, № 10, 169нчы бит</ref>.

== Чыганаклар ==
# [http://www.millattashlar.ru/index.php/%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%8C Татарский энциклопедический словарь.] Казань: Институт татарской энциклопедии АН РТ, 1999. ISBN 0-9530650-3-0

== Сылтамалар ==
* ''Тәлгат Насыйров''. Октябрь һәм эзәрлекләнгән татар матбугаты. [[Казан утлары]], 2005 ел, № 10, 157-175нче бит.
== Искәрмәләр ==
<small>{{искәрмәләр}}</small>


[[Төркем:Татарча гәҗитләр]]
[[Төркем:Татарча гәҗитләр]]
[[Төркем:Әлифба буенча гәҗитләр]]
[[Төркем:XX гасыр башы татар матбугаты|В]]
[[Төркем:1913 елда барлыкка килгән басмалар]]
[[Төркем:Мәскәү матбугаты]]

27 фев 2021, 16:03 юрамасы

Ил
Tөр

иҗтимагый-сәяси газета

Гамәлгә куючы

Гаяз Исхакый

Баш мөхәрир

Гаяз Исхакый

Нигезләнгән

1913

Сәяси тараф

милли-либерал газета

Тел

татар теле

Публикацияләр туктату

16.04.1918

Төп офис

Петербург,
Мәскәү

Portal icon Татар матбугаты порталы
Бу терминның башка аңлатмалары да бар, аларны карау өчен Ил (мәгънәләр) битенә күчегез.

«Ил» — иҗтимагый-сәяси гәҗит. 1913 елның 22 октябреннән 1918 елның 16 апреленә кадәр Санкт-Петербург (1914 елның ноябренә кадәр) һәм Мәскәү шәһәрләрендә атнага 3 тапкыр татар телендә нәшер ителә, барлыгы 292 саны чыга. Нәшир – Гаяз Исхакый, мөхәррирләр – Гаяз Исхакый, Нәҗип Гасрый.

Тарих

Гаяз Исхакый тарафыннан нигезләнгән «Ил» газетасы 1913 елның 22 октябрендә Петербургта чыга башлаган. 1914 елның ноябреннән 1915 елның март ахырына кадәр Мәскәүдә басыла һәм патша хакимияте боерыгы буенча ябыла.

1917 елның 23 мартында «Ил» газетасы яңадан чыга башлый.

Ябылу

1918 елның 15 апрелендә Үзәк Мөселман (Татар-Башкорт) комиссариаты рәисе Мулланур Вахитов һәм матбугат эшләре буенча комиссар Мөхәммәтһади Килдебәков шундый документка кул куйганнар:

«Эчке Россия мөселман эшләре буенча Комиссариатның 12 апрелендәге һәм Милләтләр эше буенча Халык комиссарының 13 апрелендәге карары нигезендә Мәскәүдә чыгып килгән «Ил» газетасы, контрреволюцион юнәлеше һәм Татар-Башкорт җөмһүриятенә провокацион мөнәсәбәте өчен ябыла. Бу карарны үтәү Комиссариат әгъзасы Алеевка йөкләнә»[1]

«Ил» газетасының 1918 елның 16 апрелендәге соңгы 31нче (134нче) саны 15 данә генә дөнья күрә: Совет органнары аны күбәйтеп басуны тыялар. Әлеге сан бөек татар шагыйре Габдулла Тукайның үлүенә 5 ел тулуга багышланган була.

Газета мөхәррире Гаяз Исхакый, үч алудан шикләнеп, Мәскәүдән китәргә мәҗбүр була[2].

Большевиклар «Ил» газетасының конфискация ителгән басмаханәсен һәм кәгазен татар телендә чыгучы «Кызыл Армия» исемле хәрби һәм кырымтатар телендә чыгучы «Янъы дюнья»(рус.)татар. (Yañı Dünya, Яңа дөнья)[3] коммунистик газеталарын чыгару өчен файдалана[4].

Чыганаклар

  1. Татарский энциклопедический словарь. Казань: Институт татарской энциклопедии АН РТ, 1999. ISBN 0-9530650-3-0

Сылтамалар

  • Тәлгат Насыйров. Октябрь һәм эзәрлекләнгән татар матбугаты. Казан утлары, 2005 ел, № 10, 157-175нче бит.

Искәрмәләр

  1. ↑ Политика Советской власти по национальным делам за три года. 1917 ― ноябрь 1920. М., 1920. С.80―81
  2. ↑ Исхакый Гаяз. Гәзитчелек эшендә 25 ел. // «Әдәби җомга», 1992 ел, 24 апрель
  3. ↑ YAÑI DÜNYA GAZETESİ 100 YAŞINDA! kiriminsesigazetesi.com, 28.11.2018
  4. ↑ Тәлгат Насыйров. Октябрь һәм эзәрлекләнгән татар матбугаты. Казан утлары, 2005 ел, № 10, 169нчы бит
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Ил_(гәҗит)&oldid=2978097