Планета: юрамалар арасында аерма

Контент бетерелгән Контент өстәлгән

Кертелгән

16 мар 2011, 11:43 юрамасы

Планета (грек. πλανήτης — «илгизәр») — йолдыз яки йолдыз калдыгы тирәсендә әйләнүче, үз орбитасының әйләнә-тирәсен планетезимальләрдән бушата алган һәм үз гравитациясе тәэсирендә йомры форма алу өчен җитәрлек, әмма термик төш реакциясе башлану өчен җитмәслек массага ия күк җисеме.

Планеталарны ике төп төркемгә бүлергә мөмкин: түбән тыгызлыклы зур планеталар, һәм эре булмаган каты кабыклы җирсыман планеталар. Халыкара астрономия берлеге билгеләмәсе буенча, Кояш системасында 8 планета бар. Кояштан ераклашу тәртибендә дүрт җирсыман: Меркурий, Венера, Җир, Марс, аннары дүрт зур планета: Юпитер, Сатурн, Уран һәм Нептун. Шулай ук, Кояш системасында ким дигәндә 5 кәрлә планета бар: Плутон (2006 елгача тугызынчы планета дип исәпләнде), Макемаке, Хаумеа, Эрида һәм Церера. Меркурий һәм Венерадан тыш, һәрбер планета тирәсендә ким дигәндә бер иярчен әйләнә.

1992 елдан башка йолдызлар тирәсендә әйләнүче йөзләрчә планета (экзопланеталар) ачышларыннан башлап, галимнәр Галактикада һәрбер урында планеталарны табып булганны аңлыйлар. 2010 елның декабрь ае башына зур планеталардан алып җирсыман планеталарга хәтле 505 экзопланета мәгълүм була.

@@ Юл номеры - 1: / Юл номеры - 1: @@
 [[Файл:Terrestrial planet size comparisons.jpg|thumb|325px|Җирсыман планеталар: Меркурий, Венера, Җир, Марс ''(зурлыклар чагыштыру өчен, ераклыклар сакламаган)'']]
 [[Файл:Gas giants and the Sun (1 px = 1000 km).jpg|thumb|325px|Кояш җирлегендә газлы зур планеталар: Юпитер, Сатурн, Уран, Нептун ''(зурлыклар чагыштыру өчен, ераклыклар сакламаган)'']]
-'''Планета''' ({{lang-el|πλανήτης}} — «илгизәр») — [[йолдыз]] яки [[йолдыз калдыгы]] тирәсендә әйләнә торган һәм үзенең орбитаның әйләнә-тирәсене [[планетезималь]]ләрдән бушату булдыра алган [[күк җисеме]], аның массасы үзенең [[тартылыш]]ы тәэсирендә йомры булу өчен җитәрлек, әмма [[термик төш реакциясе]] башлау өчен җитмәс.
+'''Планета''' ({{lang-el|πλανήτης}} — «илгизәр») — [[йолдыз]] яки [[йолдыз калдыгы]] тирәсендә әйләнүче, үз орбитасының әйләнә-тирәсен [[планетезималь]]ләрдән бушата алган һәм үз [[гравитация]]се тәэсирендә йомры форма алу өчен җитәрлек, әмма [[термик төш реакциясе]] башлану өчен җитмәслек массага ия [[күк җисеме]].
-Планеталарны ике төп төркемгә бүлү мөмкин: түбән тыгызлыклы [[зур планета]]лар, һәм эре булмаган каты кабыклы [[җирсыман планеталар]]. [[Халыкара астрономия берлеге]] билгеләмәсе буенча, [[Кояш системасы]]нда 8 планета бар. Кояштан ераклаштыру тәртибендә — дүрт җирсыман: [[Меркурий (планета)|Меркурий]], [[Венера (планета)|Венера]], [[Җир шары|Җир]], [[Марс (планета)|Марс]], аннары дүрт зур планета: [[Юпитер (планета)|Юпитер]], [[Сатурн (планета)|Сатурн]], [[Уран (планета)|Уран]] һәм [[Нептун (планета)|Нептун]]. Шулай ук, Кояш системасында һич булмаса 5 [[кәрлә планета]] бар: [[Плутон (кәрлә планета)|Плутон]] ([[2006 ел]]гача тугызынчы планета дип исәпләнде), [[Макемаке (кәрлә планета)|Макемаке]], [[Хаумеа (кәрлә планета)|Хаумеа]], [[Эрида (кәрлә планета)|Эрида]] һәм [[Церера (кәрлә планета)|Церера]]. Меркурий һәм Венерадан тыш, һәрбер планета тирәсендә бер генә дә [[иярчен]] әйләнә.
+Планеталарны ике төп төркемгә бүлергә мөмкин: түбән тыгызлыклы [[зур планета]]лар, һәм эре булмаган каты кабыклы [[җирсыман планеталар]]. [[Халыкара астрономия берлеге]] билгеләмәсе буенча, [[Кояш системасы]]нда 8 планета бар. Кояштан ераклашу тәртибендә дүрт җирсыман: [[Меркурий (планета)|Меркурий]], [[Венера (планета)|Венера]], [[Җир шары|Җир]], [[Марс (планета)|Марс]], аннары дүрт зур планета: [[Юпитер (планета)|Юпитер]], [[Сатурн (планета)|Сатурн]], [[Уран (планета)|Уран]] һәм [[Нептун (планета)|Нептун]]. Шулай ук, Кояш системасында ким дигәндә 5 [[кәрлә планета]] бар: [[Плутон (кәрлә планета)|Плутон]] ([[2006 ел]]гача тугызынчы планета дип исәпләнде), [[Макемаке (кәрлә планета)|Макемаке]], [[Хаумеа (кәрлә планета)|Хаумеа]], [[Эрида (кәрлә планета)|Эрида]] һәм [[Церера (кәрлә планета)|Церера]]. Меркурий һәм Венерадан тыш, һәрбер планета тирәсендә ким дигәндә бер [[иярчен]] әйләнә.
-[[1992 ел]]дан башка йолдызлар тирәсендә йөзләрчә планета ([[экзопланета]]лар) ачышларыннан башлап, галимнәр [[Киек Каз Юлы|Галактика]]да һәрбер урында планеталарны табу мөмкинлегене аңладылар. [[2010 ел]]ның [[декабрь]] ае башына 505 экзопланета мәгълүм булды, зур планеталардан җирсыман планеталарга кадәр.
+[[1992 ел]]дан башка йолдызлар тирәсендә әйләнүче йөзләрчә планета ([[экзопланета]]лар) ачышларыннан башлап, галимнәр [[Киек Каз Юлы|Галактика]]да һәрбер урында планеталарны табып булганны аңлыйлар. [[2010 ел]]ның [[декабрь]] ае башына зур планеталардан алып җирсыман планеталарга хәтле 505 экзопланета мәгълүм була.
 [[Төркем:Планеталар|*]]