Мачали (Каменка районы): юрамалар арасында аерма
Төзәтмә аңлатмасы юк |
|||
| Юл номеры - 71: | Юл номеры - 71: | ||
==Тарихи белешмә== |
==Тарихи белешмә== |
||
Авылны [[Арслан Полкаев]] нигезләгән авылдан чыккан [[Рәшәтен| |
Авылны [[Арслан Полкаев]] нигезләгән авылдан чыккан [[Рәшәтен|рәшәтенлеләр]] нигезләгән. |
||
1812 ел сугышында мачалилар батырлыклар күрсәткән. Аеруча Алтынбай Акҗигитов, Баюш Дәүләткилдиев. 1824 елда [[Александр I]] [[Пенза губернасы]]на сәяхәт иткәндә, махсус Мачалида туктала. Аңа татар милли бәйгеләре күрсәтелә. Наполеонга каршы сугыш ветераннары Патша исеменә үтенечләрен җиткерәләр. Таләпләре шундый була: татар авыллары өчен аерым волость ясарга; Мачалида базар һәм башлангыч мәктәп ачарга. Чыннан да, 1826 елда Мачалида волость идарәсе ачыла. Аңа якын тирәдәге барлык татар авыллары, «Алтавыл» кертелә.<ref>[http://mishar-hanum.livejournal.com/17640.html "История татар Каменского района" И.Гуркин]</ref> |
1812 ел сугышында мачалилар батырлыклар күрсәткән. Аеруча Алтынбай Акҗигитов, Баюш Дәүләткилдиев. 1824 елда [[Александр I]] [[Пенза губернасы]]на сәяхәт иткәндә, махсус Мачалида туктала. Аңа татар милли бәйгеләре күрсәтелә. Наполеонга каршы сугыш ветераннары Патша исеменә үтенечләрен җиткерәләр. Таләпләре шундый була: татар авыллары өчен аерым волость ясарга; Мачалида базар һәм башлангыч мәктәп ачарга. Чыннан да, 1826 елда Мачалида волость идарәсе ачыла. Аңа якын тирәдәге барлык татар авыллары, «Алтавыл» кертелә.<ref>[http://mishar-hanum.livejournal.com/17640.html "История татар Каменского района" И.Гуркин]</ref> |
||
==Мачали мәктәбе== |
==Мачали мәктәбе== |
||
Инкыйлабка кадәр биредә волость үзәге, казна мәктәбе урнашкан була. 1912 елда ачылган мәктәптә 40 укучы белем алган. Урыс телен укыткан өчен бер елдан соң мәктәпкә ут төртәләр. [[Октябрь революциясе]]ннән соң [[1918 ел]]да Мачалида 5 мәктәп ачыла, урам саен бер, ул мәктәпләр чын мәгънәсендә мәктәпләр булмый, чөнки балаларны чиратлашып җыеп авыл йортларында укытканнар. Мачали волосте беткәч, волость бинасын мәктәпкә тапшыралар. Күп еллар шул мәктәпкә якын тирәдәге татар авылларыннан урта белемне алу өчен укырга йөриләр. Классларда 30 дан артык бала укый. Кызганычка бүгенге көннәрдә мәктәптә балалар бик азайды, чынында сүз тора ничек мәктәпне һәм авылны саклап калу турында.<ref>[http://penza-tatarlari.ru/tat/?page=news&id=59 Каменка районындагы Мачали урта мәктәбенә 100 ел!]</ref> |
Инкыйлабка кадәр биредә волость үзәге, казна мәктәбе урнашкан була. 1912 елда ачылган мәктәптә 40 укучы белем алган. Урыс телен укыткан өчен бер елдан соң мәктәпкә ут төртәләр. [[Октябрь революциясе]]ннән соң [[1918 ел]]да Мачалида 5 мәктәп ачыла, урам саен бер, ул мәктәпләр чын мәгънәсендә мәктәпләр булмый, чөнки балаларны чиратлашып җыеп авыл йортларында укытканнар. Мачали волосте беткәч, волость бинасын мәктәпкә тапшыралар. Күп еллар шул мәктәпкә якын тирәдәге татар авылларыннан урта белемне алу өчен укырга йөриләр. Классларда 30 дан артык бала укый. Кызганычка бүгенге көннәрдә мәктәптә балалар бик азайды, чынында сүз тора ничек мәктәпне һәм авылны саклап калу турында.<ref>[http://penza-tatarlari.ru/tat/?page=news&id=59 Каменка районындагы Мачали урта мәктәбенә 100 ел!]</ref> |
||
29 апр 2012, 13:19 юрамасы
| Мачали | |
|---|---|
 | |
| Ил | Русия |
| Район | Каменка районы |
| Координатлар | 53°8'25.2"тн, 43°39'11.1"кнч |
| Халык саны | 912 кеше |
| Милли состав | татарлар |
| Рәсми сайт | mochschool.narod.ru |
| Латин татар | Maçali |
| Русча атама | Мочалейка |
Мачали (рус. Мочалейка) - Пенза өлкәсенең Каменка районындагы, Алтавылга керүче татар авылы.
Авылда 2004 елда 402 йортта 912 кеше яшәгән. 2011 елда 358 хуҗалыкта 809 кеше.
Тарихи белешмә
Авылны Арслан Полкаев нигезләгән авылдан чыккан рәшәтенлеләр нигезләгән. 1812 ел сугышында мачалилар батырлыклар күрсәткән. Аеруча Алтынбай Акҗигитов, Баюш Дәүләткилдиев. 1824 елда Александр I Пенза губернасына сәяхәт иткәндә, махсус Мачалида туктала. Аңа татар милли бәйгеләре күрсәтелә. Наполеонга каршы сугыш ветераннары Патша исеменә үтенечләрен җиткерәләр. Таләпләре шундый була: татар авыллары өчен аерым волость ясарга; Мачалида базар һәм башлангыч мәктәп ачарга. Чыннан да, 1826 елда Мачалида волость идарәсе ачыла. Аңа якын тирәдәге барлык татар авыллары, «Алтавыл» кертелә.[1]
Мачали мәктәбе
Инкыйлабка кадәр биредә волость үзәге, казна мәктәбе урнашкан була. 1912 елда ачылган мәктәптә 40 укучы белем алган. Урыс телен укыткан өчен бер елдан соң мәктәпкә ут төртәләр. Октябрь революциясеннән соң 1918 елда Мачалида 5 мәктәп ачыла, урам саен бер, ул мәктәпләр чын мәгънәсендә мәктәпләр булмый, чөнки балаларны чиратлашып җыеп авыл йортларында укытканнар. Мачали волосте беткәч, волость бинасын мәктәпкә тапшыралар. Күп еллар шул мәктәпкә якын тирәдәге татар авылларыннан урта белемне алу өчен укырга йөриләр. Классларда 30 дан артык бала укый. Кызганычка бүгенге көннәрдә мәктәптә балалар бик азайды, чынында сүз тора ничек мәктәпне һәм авылны саклап калу турында.[2]
Мачали халкык, алтавылдагы башка авыллар белән бергәләп, болгар токымлы булып санала. Бу авыллар: Кыти иле, Рәшәтен, Мачали, Кикино, Кабылкин, Тәләтен.
Танылган шәхесләр
- Азиз Акҗигитов, Советлар берлеге каһарманы.
- Нәзиф Гилдиев, Пенза татарлары «Якташлар» җәмгыяте элекке рәисе. Пенза татарлары тарихчысы.
Заманында Мачали мәдрәсәсендә беренче татар романчысы Муса Акъегет укыган. Мачали мәктәбендә шагыйрь Хәсән Шабанов укыган.