Идел-Урал татарлары: юрамалар арасында аерма
башка лелләргә сытамалар |
субэтнослар |
||
Юл номеры - 19: | Юл номеры - 19: | ||
'''Идел-Урал татарлары''' - [[татарлар]]ның иң зур санлы субэтносы. Дөнья буйлап алар өлешенә 7 млн татарның 6 млны туры киләдер. |
'''Идел-Урал татарлары''' - [[татарлар]]ның иң зур санлы субэтносы. Дөнья буйлап алар өлешенә 7 млн татарның 6 млны туры киләдер. |
||
Чыгышлары белән тамырлары [[Идел буе]] [[болгарлар]]ына, [[кыпчаклар]]га һәм [[Идел буе]] [[Фин-угыр телләре|финнар]]ына барып тоташа. |
Чыгышлары белән тамырлары [[Идел буе]] [[болгарлар]]ына, [[бортаслар]]га, [[кыпчаклар]]га һәм [[Идел буе]] [[Фин-угыр телләре|финнар]]ына барып тоташа. |
||
[[Алтын Урда]] таркалгач (15 йөз) оешкан татар дәүләтләрендә ([[Олы Урда]], [[Казан ханлыгы]], [[Әстерхан ханлыгы]], [[Касыйм ханлыгы]], [[Себер ханлыгы]], [[Нугай Урдасы]] һ.б.) Әстерхан, Казан, Кырым, Касыйм, Себер татарлары дип аталган яңа җирле субэтник төркемнәр барлыкка килә. |
[[Алтын Урда]] таркалгач (15 йөз) оешкан татар дәүләтләрендә ([[Олы Урда]], [[Казан ханлыгы]], [[Әстерхан ханлыгы]], [[Касыйм ханлыгы]], [[Себер ханлыгы]], [[Нугай Урдасы]] һ.б.) Әстерхан, Казан, Кырым, Касыйм, Себер татарлары дип аталган яңа җирле субэтник төркемнәр барлыкка килә. |
||
Юл номеры - 25: | Юл номеры - 25: | ||
[[Идел]], [[Урал]], [[Себер]] төбәкләре [[руслар|Рус]] дәүләте тарафыннан яулап алынганнан соң (16 йөзнең 2 нче яртысы), татарларның төрле этник-территориаль төркемнәре арасында миграция һәм үзара аралашу, мәдәни якынаю хәрәкәте көчәя; Казан, Себер, Әстерхан татарларының телләре һәм мәдәниятләре якынлыгы арта бара. Шуның нәтиҗәсендә аерым этник төркемнәрне берләштергән дин җирлегендә гомумиләштерелгән "мөселман" атамасы ешрак кулланыла башлый. |
[[Идел]], [[Урал]], [[Себер]] төбәкләре [[руслар|Рус]] дәүләте тарафыннан яулап алынганнан соң (16 йөзнең 2 нче яртысы), татарларның төрле этник-территориаль төркемнәре арасында миграция һәм үзара аралашу, мәдәни якынаю хәрәкәте көчәя; Казан, Себер, Әстерхан татарларының телләре һәм мәдәниятләре якынлыгы арта бара. Шуның нәтиҗәсендә аерым этник төркемнәрне берләштергән дин җирлегендә гомумиләштерелгән "мөселман" атамасы ешрак кулланыла башлый. |
||
19 йөзнең 2 нче яртысында, буржуаз социаль-икътисади мөнәсәбәтләр көчәйгән чорда, аерым милли мәдәниятләр, бигрәк тә [[Идел]]-[[Урал]] төбәгендәге татарлар мәдәнияте югарырак баскычка күтәрелә. Татар халкының тарихи-мәдәни бердәмлеге мәсьәләсе һәм үткәне б-н кызыксыну арта, тарихи традицияне барлау яңартыла. |
19 йөзнең 2 нче яртысында, буржуаз социаль-икътисади мөнәсәбәтләр көчәйгән чорда, аерым милли мәдәниятләр, бигрәк тә [[Идел]]-[[Урал]] төбәгендәге татарлар мәдәнияте югарырак баскычка күтәрелә. Татар халкының тарихи-мәдәни бердәмлеге мәсьәләсе һәм үткәне б-н кызыксыну арта, тарихи традицияне барлау яңартыла. |
||
==Субэтнослар== |
|||
*[[Казан татарлары]] (казанлылар) |
|||
*[[Мишәрләр|Мишәр татарлары]] (мишәрләр) |
|||
*[[Типтәрләр|Типтәр татарлары]] (типтәр) |
|||
*[[Касыйм татарлары]] (кәчим) |
|||
*[[Нократ татарлары]] (нократ) |
|||
*[[Крәшен|Крәшен татарлары]] (крәшен) |
|||
*[[Пермь татарлары]] |
|||
*[[Нагайбәкләр|Нагайбәк татарлары]] (нагайбәк) |
|||
*[[Кострома татарлары]] |
|||
== Әдәбият == |
== Әдәбият == |
||
* [[Ахатов, Габдулхай Хурамович|Ахатов Г. Х.]]. Татарская диалектология. Средний диалект (учебник для студентов высших учебных заведений). Уфа, 1979. |
* [[Ахатов, Габдулхай Хурамович|Ахатов Г. Х.]]. Татарская диалектология. Средний диалект (учебник для студентов высших учебных заведений). Уфа, 1979. |
27 июл 2012, 18:58 юрамасы
Идел-Урал татарлары | |
Үз аталышы |
татарлар |
---|---|
яшәү җире | |
Теле | |
Дине |
ислам |
Бүтән халыкка керүе | |
Идел-Урал татарлары Викиҗыентыкта |
Идел-Урал татарлары - татарларның иң зур санлы субэтносы. Дөнья буйлап алар өлешенә 7 млн татарның 6 млны туры киләдер.
Чыгышлары белән тамырлары Идел буе болгарларына, бортасларга, кыпчакларга һәм Идел буе финнарына барып тоташа.
Алтын Урда таркалгач (15 йөз) оешкан татар дәүләтләрендә (Олы Урда, Казан ханлыгы, Әстерхан ханлыгы, Касыйм ханлыгы, Себер ханлыгы, Нугай Урдасы һ.б.) Әстерхан, Казан, Кырым, Касыйм, Себер татарлары дип аталган яңа җирле субэтник төркемнәр барлыкка килә.
Идел, Урал, Себер төбәкләре Рус дәүләте тарафыннан яулап алынганнан соң (16 йөзнең 2 нче яртысы), татарларның төрле этник-территориаль төркемнәре арасында миграция һәм үзара аралашу, мәдәни якынаю хәрәкәте көчәя; Казан, Себер, Әстерхан татарларының телләре һәм мәдәниятләре якынлыгы арта бара. Шуның нәтиҗәсендә аерым этник төркемнәрне берләштергән дин җирлегендә гомумиләштерелгән "мөселман" атамасы ешрак кулланыла башлый.
19 йөзнең 2 нче яртысында, буржуаз социаль-икътисади мөнәсәбәтләр көчәйгән чорда, аерым милли мәдәниятләр, бигрәк тә Идел-Урал төбәгендәге татарлар мәдәнияте югарырак баскычка күтәрелә. Татар халкының тарихи-мәдәни бердәмлеге мәсьәләсе һәм үткәне б-н кызыксыну арта, тарихи традицияне барлау яңартыла.
Субэтнослар
- Казан татарлары (казанлылар)
- Мишәр татарлары (мишәрләр)
- Типтәр татарлары (типтәр)
- Касыйм татарлары (кәчим)
- Нократ татарлары (нократ)
- Крәшен татарлары (крәшен)
- Пермь татарлары
- Нагайбәк татарлары (нагайбәк)
- Кострома татарлары
Әдәбият
- Ахатов Г. Х.. Татарская диалектология. Средний диалект (учебник для студентов высших учебных заведений). Уфа, 1979.
- Петр Знаменский. Казанские татары.
- Гайнутдин Ахмаров. Свадебные обряды казанских татар.
- Косач Г. Г. Татарстан: религия и национальность в массовом сознании // Каариайнен К., Фурман Д. Е. (отв. редакторы). Новые церкви, старые верующие — старые церкви, новые верующие. Религия в постсоветской России. М., Институт Европы РАН, Институт Евангелической Лютеранской церкви Финляндии, 2007.