Гали ибне Әбү Талиб: юрамалар арасында аерма
к r2.7.3) (робот өстәде: ba:Али (Ғәли) Әбү Талип |
к Bot: Migrating 82 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q39619 (translate me) |
||
| Юл номеры - 26: | Юл номеры - 26: | ||
{{Link FA|pl}} |
{{Link FA|pl}} |
||
[[af:Ali]] |
|||
[[an:Alí]] |
|||
[[ang:Alī]] |
|||
[[ar:علي بن أبي طالب]] |
|||
[[arz:على بن ابى طالب]] |
|||
[[az:Əli bin Əbu Talib]] |
|||
[[ba:Али (Ғәли) Әбү Талип]] |
|||
[[be:Алі ібн Абу Таліб]] |
|||
[[be-x-old:Алі]] |
|||
[[bg:Али ибн Абу Талиб]] |
|||
[[bn:আলী ইবন আবী তালিব]] |
|||
[[br:Ali ibn Abi Talib]] |
|||
[[bs:Alija ibn Ebu-Talib]] |
|||
[[ca:Alí ibn Abi-Tàlib]] |
|||
[[ckb:عەلی کوڕی ئەبووتالیب]] |
|||
[[cs:Alí]] |
|||
[[da:Ali]] |
|||
[[de:ʿAlī ibn Abī Tālib]] |
|||
[[diq:Eli]] |
|||
[[dv:ޢަލީގެފާނު]] |
|||
[[el:Αλής]] |
|||
[[en:Ali]] |
|||
[[eo:Ali ibn Abi Talib]] |
|||
[[es:Ali Ibn Abi Talib]] |
|||
[[et:‘Alī ibn Abī Ţālib]] |
|||
[[eu:Ali ibn Abi Talib]] |
|||
[[fa:علی بن ابیطالب]] |
|||
[[fi:Ali ibn Abi Talib]] |
|||
[[fr:Ali ibn Abi Talib]] |
|||
[[fy:Aly ibn Abû Talyb]] |
|||
[[gl:Ali ibn Abi Talib]] |
|||
[[he:עלי בן אבי טאלב]] |
|||
[[hi:अली इब्न अबू तालिब]] |
|||
[[hr:Ali]] |
|||
[[hu:Ali kalifa]] |
|||
[[hy:Ալի իբն Աբի Թալիբ]] |
|||
[[id:Ali bin Abi Thalib]] |
|||
[[is:Alí ibn Abu Talib]] |
|||
[[it:Ali ibn Abi Talib]] |
|||
[[ja:アリー・イブン・アビー・ターリブ]] |
|||
[[jv:Ali bin Abi Tholib]] |
|||
[[ka:ალი იბნ აბუ ტალიბი]] |
|||
[[kk:Әли ибн Әбу Талиб]] |
|||
[[ko:알리 이븐 아비 탈리브]] |
|||
[[ku:Elî]] |
|||
[[la:Ali]] |
|||
[[lv:Alī Ibn Abū Tālibs]] |
|||
[[ml:അലി ബിൻ അബീത്വാലിബ്]] |
|||
[[ms:Ali bin Abi Talib]] |
|||
[[mzn:علی]] |
|||
[[nl:Ali ibn Aboe Talib]] |
|||
[[nn:Ali ibn Abi Talib]] |
|||
[[no:Ali ibn Abi Talib]] |
|||
[[pl:Ali ibn Abi Talib]] |
|||
[[pnb:علی]] |
|||
[[ps:علي بن ابي طالب]] |
|||
[[pt:Ali]] |
|||
[[ro:Ali]] |
|||
[[ru:Али ибн Абу Талиб]] |
|||
[[sco:Ali]] |
|||
[[sd:علي]] |
|||
[[sh:Alija]] |
|||
[[simple:Ali]] |
|||
[[so:Cali bin Abii Daalib]] |
[[so:Cali bin Abii Daalib]] |
||
[[sq:Ali Ibn Ebi Talib]] |
|||
[[sr:Алија]] |
|||
[[su:Ali bin Abi Tolib]] |
|||
[[sv:Ali ibn Abi Talib]] |
|||
[[sw:Ali ibn Abu Talib]] |
|||
[[ta:அலீ]] |
|||
[[te:అలీ ఇబ్న్ అబీ తాలిబ్]] |
|||
[[tg:Алӣ]] |
|||
[[th:อะลี อิบน์ อะบี ฏอลิบ]] |
|||
[[tl:Ali ibn Abi Talib]] |
|||
[[tr:Ali]] |
|||
[[udm:Али ибн Аби Талиб]] |
|||
[[uk:Алі ібн Абу Таліб]] |
|||
[[ur:علی بن ابی طالب]] |
|||
[[uz:Ali]] |
|||
[[vi:Ali bin Abu Talib]] |
|||
[[wa:Ali (calife)]] |
|||
[[war:Ali]] |
|||
[[zh:阿里·本·阿比·塔利卜]] |
|||
9 мар 2013, 14:28 юрамасы
Гали ибне Әбү Талиб - Мөхәммәд галәйһиссәләмнең икетуган энесе, аның кызы - Фатыйманың ире һәм якын сәхабәсе. Исән чагында ук Мөхәммәд галәйһиссәләм тарафыннан җәннәт вәгъдә ителгән 10 сәхабәнең берсе була.
Гали әтисенең исеме - Әбу Талиб Габде Мәнәф бин Габдел-Мотталиб бин Хишәм Габде Мәнәф. Әнисе - Фатыйма бинте Асад. Галигә "Әбү-с-сибтәйн" (ике онык әтисе), ягъни Мөхәммәд галәйһиссәләмнең оныклары - әл-Хәсән һәм әл-Хөсәеннең әтисе. Галинең кунияте - Әбүл-Хәсән (Хәсән әтисе). Шулай ук Пәйгамбәр галәйһиссәләм аңа "Әбу Тураб" кушаматын бирә.
Гали - ислам кабул итүче беренче бала. Мөхәммәд галәйһиссәләмнең пәйгамбәрлек чоры башланганда һәм аннан соң, ул аның өендә яшәгән. Галигә бу вакытта 8 яки 10 яшь була.
Мөселманнар белән Мәдинәгә һиҗрәт кыла. Һ. 2 елда Бәдер сугышында байрак тотучы буларак катнаша. Ә бәрелеш алдыннан мөшрикләрнең лидерларының берсе Вәлид ибне Мугирә белән бергә-бер сугыша һәм аны җиңә. Әлеге сугышта күрсәткән батырлыклары өчен аңа "Аллаһ арысланы" кушаматын бирәләр. Мөхәммәд галәйһиссәләм аңа икегә бүленгән йөзле кылыч бүләк итә. Шулай ук Бәдердән соң аңа трофей буларак кылыч, калкан һәм бер дөя бирәләр.
Әлеге сугыштан соң Гали Фатыймага - Мөхәммәд галәйһиссәләм кызына өйләнә. Әлеге никахтан 3 малай - Хәсән, Хөсәен һәм Мөхсин, һәм ике кыз - Зәйнәп һәм Өмм Көлсем туа.
Һ. 3 елда Өхед сугышында Гали Мөхәммәд галәйһиссәләмне мөшрикләрдән саклый һәм яралана.
Һ. 6 елда Хәйбәр сугышында Гали күп батырлык күрсәтә, һәм мөселманнар оазисны алуга ирешәләр.
Мәккәне алганда (һ. 8) Гали мөселман гаскәренең байрак йөртүчесе була. Шәһәрне алганнан соң, Мөхәмәд гаәлйһиссәләм Гали белән Кәгъбәдәге потларны вата.
Мәккәне алганнан соң, Хәвәзия, Сәкиф һәм башка кайбер кабиләләр мөселманнарга каршы берләшәләр. Һәлиткеч сугышта Гали җиңүгә өлешен кертә.
Гали, Мөхәммәд галәйһиссәләм үлеменә кадәр, аның янында була, аның җеназа эшләре белән шөгыльләнә. Хәлифәт үсешенә зур өлеш кертә. Икенче хәлиф Гомәр, үзе ниндидер сәбәпле Мәдинәне калдырып киткән вакытларында, Галине үзе урынына калдырган. Гали ул вакытта Хәлифәтнең олы казые вазыйфасын үтәгән. Гомәр, үлеме алдыннан, хәлиф уынына алты кандидатны әйтә, алар арасында Гали дә була, ләкин Шурада Госман хәлиф булып сайлана.
Госман хәлифәлеге чорында, Гали шулай ук казый вазыйфасында була. Госманга каршы фетнә күтәрелгәч, ул баш күтәрүчеләр белән сөйләшүләр алып барырга тели, уллары - Хәсән һәм Хөсенне хәлифне сакларга җибәрә. Госман үтерелүеннән соң, хәлифәттәге хәл кискенләшә. Дәүләтне җитәкләүне Галигә тәкъдим итәләр, һәм ул әлеге тәкъдимне кабул итәргә мәҗбүр була. Шулай итеп һ. 35 елда (656 ел) Гали дүртенче хәлиф була.