Катынь җинаяте: юрамалар арасында аерма

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Катынь җинаяте latin yazuında])
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
Ajdar (бәхәс | кертем)
кТөзәтмә аңлатмасы юк
Юл номеры - 1: Юл номеры - 1:
[[Файл:Trzy krzyze.jpg|right|300px|thumb|"Катынь" Хәтирә комплексы]]
[[Файл:Trzy krzyze.jpg|right|300px|thumb|"Катынь" истәлек комплексы]]
[[Файл:Katyn - decision of massacre p1.jpg|right|300px|thumb|Сталин "Польша әсирләре атуы" чишүенең кул куюы]]
[[Файл:Katyn - decision of massacre p1.jpg|right|300px|thumb|Сталинның "Польша әсирләрен ату" карарына куюы]]
'''Катынь җинаяте''' яки '''Катынь атышы''' ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Катынь_җинаяте ''Katın' cinäyäte'']; {{lang-pl|zbrodnia katyńska}}) — [[1940 ел]]ның язында күп [[Польша]] кешеләренең НКВД [[СССБ]] тарафыннан атышы. Үтерелгәннәр арасында Польша Татар офицерлары, зыялылары булган.
'''Катынь җинаяте''' яки '''Катынь атышы''' ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Катынь_җинаяте ''Katın' cinäyäte'']; {{lang-pl|zbrodnia katyńska}}) — [[1940 ел]]ның язында бер төркем [[Польша]] кешеләренең [[ССРБ]] ЭЭХК тарафыннан атып үтерелүе. Үтерелгәннәр арасында Польша татар офицерлары һәм зыялылары булган.


== Тарих ==
== Тарих ==
===Совет-Польша сугышы===
=== Совет-Польша сугышы ===
Совет-Польша сугышы вакытында [[1920]] елда Кызыл Армия Тухачевский җитәкчелегендә [[Варшава]]га һөҗүмен иткән. Польша маршалы Пилсудский Татар Улан гаскәрләренә Тухачевский армиясен артыннан һөҗүм итәргә боерык биргән. 14 августында хәлиткеч мизгелләрдә Татар Уланнары Тухачевский Армиясен һөҗүм иткәннәр һәм Кызыл Армиясе качарга дучар булган.
Совет-Польша сугышы вакытында , [[1920]] елда, Тухачевский җитәкчелегендәге Кызыл Гаскәр [[Варшава]]га һөҗүм иткән. Польша маршалы Пилсудский Татар Улан гаскәрләренә Тухачевский армиясе артыннан һөҗүм итәргә боерык биргән. 14 августта, сугышның хәлиткеч мизгелләрендә, Татар Уланнары Тухачевский гаскәрләренә һөҗүм иткәннәр һәм Кызыл Армия качып китәргә мәҗбүр була.


Күп Совет гаскәриләре әсирлеккә эләккән: [[Русия]] чыганаклары буенча 200 мең кеше, 80 мең әсирлектә үлгән, [[Польша]] чыганаклары буенча - 80 мең кеше, 20 мең әсирлектә үлгән.
Күп совет гаскәриләре әсирлеккә эләккән: [[Русия]] чыганаклары буенча 200 мең кеше, 80 мең әсирлектә үлгән, [[Польша]] чыганаклары буенча - 80 мең кеше, 20 мең әсирлектә үлгән.
[[Файл:MolotovRibbentropStalin.jpg|right|300px|thumb| Молотов-Репентроп килешүенә кул куюы. Рибентроп һәм Сталин Молотов аркасында]]
[[Файл:MolotovRibbentropStalin.jpg|right|300px|thumb| Молотов-Риббентроп килешүенә кул кую. Риббентроп һәм Сталин Молотов аркасында]]


=== Икенче бөтендөнья сугышы ===
=== Икенче бөтендөнья сугышы ===
[[Файл:Jeńcy1.jpg|right|300px|thumb|Польша әсирләре]]
[[Файл:Jeńcy1.jpg|right|300px|thumb|Польша әсирләре]]
[[1939]] елның 1-нче сентябрендә Польша дәүләтен Фашист Германия һөҗүм иткән, [[Икенче бөтендөнья сугышы]] башланды. 1939 елның 17-нче сентябрендә [[ССРБ]] [[ЭККА Польша походы|Кызыл Гаскәрен Польшага җибәргән]]. Бу һөҗүме [[Молотов һәм Риббентроп килешүе|Риббентроп-Молотов килешүе]] буенча ясалган. Күп [[Польша]] гаскәриләре, зыяллары НКВД әсирлегендә эләккән.
[[1939]] елның 1 сентябрендә Польша дәүләтенә фашист Алманиясе һөҗүм иткәч, [[Икенче бөтендөнья сугышы]] башлана. 1939 елның 17 сентябрендә [[ССРБ]] [[ЭККА Польша походы|Кызыл Гаскәрен Польшага җибәргән]]. Бу һөҗүм [[Молотов һәм Риббентроп килешүе|Риббентроп-Молотов килешүе]] буенча ясалган. Күп кенә [[Польша]] гаскәриләре, зыялылары НКВД әсирлегенә эләккән.


===Татар эскадроны===
===Татар эскадроны===
[[1936]] елның язында Польша Гаскәрендә Татар эскадроны, 13-нче Вильно полкы оешкан. [[1939]] елның сентябрь ахырында фашистлар каршы Медыка янындагы сугышында Татар эскадроны батырлыкны күрсәтеп чигенергә дучар булган. Фашистлар һөҗүмнәренә карамастан Татар эскадроны өлеше фашист чолганышыдан чыгып котылган, ләкин бүтән Татар эскадроны өлеше Фашист һәм Совет әсирлегенә эләккән.
[[1936]] елның язында Польша Гаскәрендә Татар эскадроны, 13-нче Вильно полкы оешкан. [[1939]] елның сентябрь ахырында фашистларга каршы Медыка янындагы сугышта Татар эскадроны батырлык күрсәтеп чигенергә дучар булган. Фашистлар һөҗүмнәренә карамастан Татар эскадроны өлеше фашист чолганышыннан чыгып котылган, ләкин бүтән Татар эскадроны өлеше Фашист һәм Совет әсирлегенә эләккән.


[[Варшава]]ны буйсындырганнан соң алман фашистлары татарларга үч алганнар: Варшава Татар зиратын мәсхәрәләгән, аның урынына танк ангары оештырылган, фашистлар Варшава Татар мәчетен җимергән, бай Татар мөфтияте архивы юк иткән, Польша Татар китапханәсе яндырган. Күп Татар эскадроны гаскәриләре Польша, бүтән Европа дәүләте антифашист каршылыгына кушылган. Совет окупациясе заманында берничә Татар мәчетләре җимерелгәннәр.
[[Варшава]]ны буйсындырганнан соң алман фашистлары татарлардан үч алганнар: Варшава татар зиратын мәсхәрәләгәннәр, аның урынына танк ангары оештырганнар. Фашистлар Варшава татар мәчетен җимергән; татар мөфтиятенең бай архивы юк ителгән, Польша татар китапханәсе яндырылган. Татар эскадроны гаскәриләренең күпчелеге Польша һәм Аурупаның башка дәүләтләрендәге каршылык хәрәкәтенә кушылганнар. Совет оккупациясе заманында берничә татар мәчете җимерелгән.


Совет әсирлегенә эләккән Польша Татар эскадроны гаскәриләре гомуми Польша әсирләре язмышы НКВД лагерьләрендә кичергәннәр.
Совет әсирлегенә эләккән Польша татар эскадроны гаскәриләре гомуми Польша әсирләре язмышын НКВД лагерьларында үткәргәннәр.


==Катынь фәҗигәсе==
== Катынь фаҗигасе ==
Сталин Совет-Польша сугышында (1920) җиңелүе өчен үч итәсе килеп бөтенесе Польша әсирләрен "атарга" хөкем иткән. 1940 елда Польша әсирләре Катынь урманында атып үтерелгән (4 421 кеше). Бүтән урыннарда: Старобельск, Осташковск, Украина, Белоруссия лагерьләрендә 21 857 Польша офицерлары, зыялылары атып үтерелгән. Үтерелгән Польша гаскәрие арасында татар офицерлары да булган.
Сталин Совет-Польша сугышында (1920) җиңелгәне өчен үч итеп, Польша әсирләрен атырга хөкем иткән. 1940 елда Польша әсирләре Катынь урманында атып үтерелгән (4 421 кеше). Бүтән урыннарда: Старобельск, Осташковск, Украина, Белоруссия лагерьләрендә 21 857 Польша офицерлары, зыялылары атып үтерелгән. Үтерелгән Польша гаскәрие арасында татар офицерлары да булган.


== Хәтирә ==
== Истәлек ==
[[Файл:KatynPL-wejscie.jpg|right|300px|thumb|Катынь Хәтирә Комплексы капкасы]]
[[Файл:KatynPL-wejscie.jpg|right|300px|thumb|Катынь Истәлек комплексы капкасы]]
Катынь урманында Хәтирә Комплексы 2000 елда ачылган. Хәрби зиратында 4241 үтерелгән Польша офицерлары күмелгән, үтерелгән татар офицерлары кәберләре дә бар.
Катынь урманында Истәлек комплексы 2000 елда ачылган. Хәрби зиратында 4241 үтерелгән Польша офицерлары күмелгән, үтерелгән татар офицерларының каберләре дә бар.


Һәр Катынь хәтер Гыйбәдәтендә татар мөселман рухание катнаша.
Һәрбер Катынь Хәтер гыйбадәтендә татар мөселман рухание катнаша.


==Моны да карагыз==
==Моны да карагыз==
Юл номеры - 38: Юл номеры - 38:
* Лебедева Н. С. Четвертый раздел Польши и катынская трагедия // Другая война, 1939-1945 / Бушуев В. Г.. — М.: Российский государственный гуманитарныый университет, 1996. — С. 237-295. — 487 с. — ISBN 5-7281-0053-8
* Лебедева Н. С. Четвертый раздел Польши и катынская трагедия // Другая война, 1939-1945 / Бушуев В. Г.. — М.: Российский государственный гуманитарныый университет, 1996. — С. 237-295. — 487 с. — ISBN 5-7281-0053-8


[[Төркем:Катынь җинаяте]]
{| align=center class=toccolours style="text-align: center; width: 100%; font-size: 125%; clear:both; margin:0.75em auto"
[[Төркем:Икенче бөтендөнья сугышы]]
| style="width:22px" |
[[Төркем:Липка татарлары]]
| ''Bu məqələ latin əlifbasında: [http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Катынь_җинаяте Katın' cinäyäte]''.
|}


[[Төркем:Икенче бөтендөнья сугышы]][[Төркем:Татарлар]][[Төркем:Тарих]] [[Төркем:Липка татарлары]]

14 авг 2013, 06:16 юрамасы

"Катынь" истәлек комплексы
Сталинның "Польша әсирләрен ату" карарына куюы

Катынь җинаяте яки Катынь атышы (Katın' cinäyäte; пол. zbrodnia katyńska) — 1940 елның язында бер төркем Польша кешеләренең ССРБ ЭЭХК тарафыннан атып үтерелүе. Үтерелгәннәр арасында Польша татар офицерлары һәм зыялылары булган.

Тарих

Совет-Польша сугышы

Совет-Польша сугышы вакытында , 1920 елда, Тухачевский җитәкчелегендәге Кызыл Гаскәр Варшавага һөҗүм иткән. Польша маршалы Пилсудский Татар Улан гаскәрләренә Тухачевский армиясе артыннан һөҗүм итәргә боерык биргән. 14 августта, сугышның хәлиткеч мизгелләрендә, Татар Уланнары Тухачевский гаскәрләренә һөҗүм иткәннәр һәм Кызыл Армия качып китәргә мәҗбүр була.

Күп совет гаскәриләре әсирлеккә эләккән: Русия чыганаклары буенча 200 мең кеше, 80 мең әсирлектә үлгән, Польша чыганаклары буенча - 80 мең кеше, 20 мең әсирлектә үлгән.

Молотов-Риббентроп килешүенә кул кую. Риббентроп һәм Сталин Молотов аркасында

Икенче бөтендөнья сугышы

Польша әсирләре

1939 елның 1 сентябрендә Польша дәүләтенә фашист Алманиясе һөҗүм иткәч, Икенче бөтендөнья сугышы башлана. 1939 елның 17 сентябрендә ССРБ Кызыл Гаскәрен Польшага җибәргән. Бу һөҗүм Риббентроп-Молотов килешүе буенча ясалган. Күп кенә Польша гаскәриләре, зыялылары НКВД әсирлегенә эләккән.

Татар эскадроны

1936 елның язында Польша Гаскәрендә Татар эскадроны, 13-нче Вильно полкы оешкан. 1939 елның сентябрь ахырында фашистларга каршы Медыка янындагы сугышта Татар эскадроны батырлык күрсәтеп чигенергә дучар булган. Фашистлар һөҗүмнәренә карамастан Татар эскадроны өлеше фашист чолганышыннан чыгып котылган, ләкин бүтән Татар эскадроны өлеше Фашист һәм Совет әсирлегенә эләккән.

Варшаваны буйсындырганнан соң алман фашистлары татарлардан үч алганнар: Варшава татар зиратын мәсхәрәләгәннәр, аның урынына танк ангары оештырганнар. Фашистлар Варшава татар мәчетен җимергән; татар мөфтиятенең бай архивы юк ителгән, Польша татар китапханәсе яндырылган. Татар эскадроны гаскәриләренең күпчелеге Польша һәм Аурупаның башка дәүләтләрендәге каршылык хәрәкәтенә кушылганнар. Совет оккупациясе заманында берничә татар мәчете җимерелгән.

Совет әсирлегенә эләккән Польша татар эскадроны гаскәриләре гомуми Польша әсирләре язмышын НКВД лагерьларында үткәргәннәр.

Катынь фаҗигасе

Сталин Совет-Польша сугышында (1920) җиңелгәне өчен үч итеп, Польша әсирләрен атырга хөкем иткән. 1940 елда Польша әсирләре Катынь урманында атып үтерелгән (4 421 кеше). Бүтән урыннарда: Старобельск, Осташковск, Украина, Белоруссия лагерьләрендә 21 857 Польша офицерлары, зыялылары атып үтерелгән. Үтерелгән Польша гаскәрие арасында татар офицерлары да булган.

Истәлек

Катынь Истәлек комплексы капкасы

Катынь урманында Истәлек комплексы 2000 елда ачылган. Хәрби зиратында 4241 үтерелгән Польша офицерлары күмелгән, үтерелгән татар офицерларының каберләре дә бар.

Һәрбер Катынь Хәтер гыйбадәтендә татар мөселман рухание катнаша.

Моны да карагыз

Сылтамалар