Мишәр диалекты
| Мишәр диалекты | |
| Язу | кирилл язуы |
|---|---|
| Барлыкка килү урыны | Мишәрләр |
Мишәр диалекты яки көнбатыш диалект — татар теленең төп өч диалектларының берсе.
Таралышы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Идел-Урал төбәгендә татар теле сөйләшләре, яшел төсләр — мишәр, зәңгәр — казан диалектына караган сөйләшләр
Үзәк Россиядә татар теле сөйләшләре
Татар теленең Көнбатыш Себердә таралышы
Көньяк Россиядә татар теле сөйләшләре
Мишәр диалектының төп сөйләшләре[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- сергач сөйләше (Түбән Новгород өлкәсе);
- чистай сөйләше (Татарстан һәм Самара өлкәсе);
- чүпрәле сөйләше (Татарстанның Идел аръягы һәм Чувашия);
- күршә (Тамбов өлкәсе);
- мәләкәс сөйләше (Ульяновск өлкәсе);
- хвалын сөйләше (Ульяновск өлкәсе);
- темников (төмән) сөйләше (Мордовия, Пенза, Тамбов өлкәләре);
- ләмбрә сөйләше (Мордовиянең көньяк-көнчыгышы);
- күзнәй сөйләше (Пенза өлкәсе);
- алтата сөйлөше (Сарытау өлкәсе);
- байкыбаш сөйләше (Башкортстанның төньяк-көнбатышы);
- шарлык сөйләше (Ырынбур өлкәсендә);
- стәрлетамак сөйләше (Башкортстанның көнбатышы, Татарстанның көнчыгышы).
- карсун (Ульяновск өлкәсе);
- мордва-каратай (Татарствнның Кама Тамагы һәм Лаеш районнары);
- чистай керәшеннәре (Татарстанның Кама аръягы);
- тау ягы керәшеннәре (Татарстанның Кайбыч районы);
- кострома (Кострома шәһәре Татар бистәсе);
- волгоград (Волгоград, Әстерхан өлкәләре, Ставрополь крае, Төньяк Кавказ).
- әҗе сөйләше (Рязань өлкәсе)
Мишәр диалектына хас фонетик үзенчәлекләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
а) ҡ, ғ авазлары к, г булып әйтелә яисә төшеп кала: гадәт — адәт, гафу — афу, гали — али;
ә) а авазы иренләшми, саф кала;
б) өй, ай, әй дифтонглары монофтонглаша — бер аваз булып әйтелә: өй — ү, кайнар — каняр, сөйлә — сүлә;
в) ц, ч, дҗ аффрикатлары бар: цәй, чиләк, дҗиләк;
г) сүз башында җ авазын й ләштерү хас: җил — йил, җир — йир.
Тел галиме, академик Мирфатыйх Зәкиев болай дип яза: «Татар әдәби теленең фонетикасы нигезендә урта (Казан) диалект ятса, морфологик системасын мишәр диалекты тәшкил итә».