Навья-Ньяя

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Навья-Ньяя latin yazuında])

Навья-Ньяя яки Митхиланың фәләсәфәчесе Гангеша Упадхьяя тарфыннан 13-енче гасырда нигезләнгән һәм Рагхунатха Широмани тарафыннан дәвам ителгән Һинд мантыйгы һәм Һинд фәлсәфәсе Нео-Мантыйгы Даршанасы (карашы, системасы яки мәктәбе). Ул классик Ньяя "даршана"ның үсеше булган. Навья-Ньяяның башка йогынтылары иртәрәк фәлсәфәчеләрнең Вачаспати Мисраның (безнең эраның 900-980 еллар) һәм Удаянаның (10-ынчы гасыр) эшләре булган. Ул Һиндстанда 18-енче гасыр буена актив булып калган.
Гангешаның китабы Таттвачинтамани ("Чынлыкның Фикер Асыл Ташы") өлешчә Шриһарсаның "Кһандакһандакһадья" җавап итеп, Адвайта Ведантаны яклап язылган булган, анда Ньяя фикер һәм тел теорияләренең тәфсилле тәнкыйте булган. Китабында, бу тәнкыйтьләрнең кайберәүләренә җавап бирә һәм тагын дә әһәмиятлерәк Ньяяның "даршана"сын үзен тәнкыйт белән карарга мөмкинчелек бирә. Ул Шриһарса уңышлы итеп Ньяяның реалист онтологиясенә чакыру ясаса, аның һәм Гангешаның үз тәнкыйтләре Ньяя фикеренең мантыйк һәм лингвистик коралларын камилләшүенә һәм чистаруына китергән, бу аларны кырысрак һәм төгәлрәк иткән.
Таттвачинтамани Һинд фәлсәфәсенең барлык әһәмиятле аспектлары белән, мантыйк, тупланмалар теориясе һәм бигрәк тә эпистемология белән эш иткән, боларны Гангеша тәфсилләп өйрәнгән һәм Ньяя схемасын үстергән һәм камилләштергән һәм мисаллар тәкъдим иткән. Нәтиҗәләр, аеруча аңлауны анализ кабул ителгән булган һәм башка "даршана"лар тарафыннан кулланылган булган.
Навья-Ньяя катлаулы тел һәм мантыйкта һәм эпистемологиядә мәсьәләләрне күтәрергә, анализларга һәм чишәргә мөмкинчелек биргән концептуаль схеманы үстергән. Ул барлык Ньяя концепцияләрен дүрт төп төркемгә системалаштырган (хис-)сиземләү (пратьякша), нәтиҗә (анумана), чагыштыру яки охшашлык (упамана), һәм шәһадәт (тавыш яки сүз; шабда). Профессор Джон Ваттанки Навья-Ньяяны хәзерге заманча аңлауга күп өлеш керткән.[1]

Шулай ук карарга мөмкин[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Чыганаклар һәм өстәмә әдәбият[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

  • Bimal Krishna Matilal, The Navya-Nyaya Doctrine of Negation: The Semantics and Ontology of Negative Statements in Navya-Nyaya Philosophy (Harvard University Press, 1968) ISBN 0-674-60650-7
  • J. N. Mohanty, Classical Indian Philosophy (Rowman & Littlefield, 2000) ISBN 0-8476-8933-6
  • Sarvepalli Radhakrishnan, et al. [edd], History of Philosophy Eastern and Western: Volume One (George Allen & Unwin, 1952)
  • Vattanky, John, Nyāyapañcānana B. Viśvanātha, Nyāyapañcānana B. Viśvanātha, and Dinakarabhaṭṭa. Nyāya Philosophy of Language: Analysis, Text, Translation and Interpretation of Upamāna and Śabda Sections of * Kārikāvalī, Muktāvalī and Dinakarī. (Delhi: Sri Satguru Publications, 1995)
  • Vattanky, John. A System of Indian Logic: The Nyana Theory of Inference. (London : Routledge, 2015)
  • Vattanky, John. Development of Nyāya theism. (New Delhi: Intercultural Publications, 1993)

Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

  1. Vattanky, John (1984). Gaṅgeśa's Philosophy of God: Analysis, Text, Transl. and Interpretation of Iśvaravāda Section of Gaṅgeśa's Tattvacintāmaṇi with a Study on the Development of Nyāya Theism.. Madras: Adyar Libr. and Research Centre.