Николай Ют

Николай Ют
Туган	30 июль 1898(1898-07-30) Синерь, Россия
Үлгән	27 март 1967(1967-03-27) (68 яшь) Шөмерле, Чуашстан, Россия
Ватандашлыгы	СССР
Әлма-матер	Сембер чуаш укытучылар мәктәбе
Һөнәре	язучы, этнолог, әдәби тәнкыйтьче
Сәяси фирка	Советлар Берлеге коммунистик фиркасе

Никола́й Я́ковлевич Ют (паспорты буенча Золотов; 1898 елның 30 июле, Синер Авылы, Казан губернасы — 1967 елның 27 марты, Шөмерле шәһәре, Чуаш АССР) — чуаш тәнкыйтьчесе, фольклорчы, публицист, тәрҗемәче, мөхәррир, җәмәгать һәм партия эшлеклесе.

1923-25 елларда Чуаш язучылары һәм журналистлары берлегенә нигез салучыларның берсе, «Ялав» һәм «Капкӑн» журналларының баш мөхәррире.

ССРБ Язучылар берлеге әгъзасы (1934).

Чуаш прозаикы Аркадий Арисның туганнан туган абыйсы.

Биографиясе

Николай Яковлевич 1898 елның 30 июнендә Синер авылында туа. Сембер чуаш укытучылар мәктәбен тәмамлый. Аннары Көнчыгыш халыкларының коммунистик университетына укырга керә, курсны уңышлы узып, СССР Фәннәр академиясенең матди мәдәният тарих институты аспирантурасына укырга керә.

Николай Ют «Канаш»газетасын җитәкли. 1923-25 елларда Чуашстан язучылар һәм журналистлар берлеген җитәкли. Үзенең тәнкыйть һәм әдәби-тәнкыйди мәкаләләрендә әдәбият күренешләренә карата (Н. Шелеби, П. Хузангай һ. б.) вульгар-социологик карашны чагылдыра.

Кайбер коммунистларның партия позицияләреннән аерылышу һәм таркатуны тәнкыйтьләгән өчен, алтыннарны өлкә комитеты әгъзаларын дискредитацияләүдә гаеплиләр һәм партиядән чыгаралар. Әмма РКП(б) үк Чуаш Өлкә Комитеты пленумы карарын кире какты.

Шул ук егерме бишенче елда ул СССР Фәннәр академиясенә эшкә чакыру ала. «Канаш» газетасы, «Сунтал» һәм «Капкан» журналлары редакторы постларында, шулай ук Язучылар берлеге рәисе итеп аны Аркадий Иванович Золотов алыштырды.

1933 елда гаиләсе белән Ленинградтан Башкортстанга күчеп килә. БКП(б) ның Бишбүләк район оешмасының беренче секретаре булып эшли. Академиягә кайтырга әзерләнә.

1937 елның августында «Красная Чувашия» газетасында Сергей Славинның мәкаләсе басыла, анда Н.Я. Золотовның әдәби рецензиясе тәнкыйтькә дучар ителә. Аннан соң егерменче елларда «Канаш» газетасының советка каршы пропагандасы турында язмалар барлыкка килә.

Март аенда Чабаксарда партактив җыелышында Чуашстан АССР буенча ВКП(б) каршындагы КПК вәкиле М.М. Сахьянова революцион уяулыкка чакыра, «идиот авыруы — үз-үзеңне тынычландыру» барлыкка килүен күрсәтә, дип хисап тотты сәнгать эшләре идарәсе башлыгы А.И. Золотов.»

Аерым чыгарылыш

• «Краткий очерк народной поэзии чуваш», Чабаксар, 1928.
• «Материалы по чувашскому фольклору» (чăвашла, вырăсла), Чабаксар, 1930.
• «Тĕне хирĕç кĕрешессине вăйлатар», Чабаксар, 1931.

Литература

• Л. И. Ефимов, «Элĕк Енĕ» (Край Аликовский), Аликово, 1994.
• А. А. Золотов, Муракаева (Золотова) Светлана Арсентьевна, «Принципам не изменили», Аликово — Чабаксар, 1998.
• Золотов Анатолий Арсентьевич, Золотов Виталий Арсентьевич, Золотов Вениамин Тимофеевич, "Николалай Яковлевич Золотов. К 110-летию со дня рождения, к 85-летию со дня организации Союза писателей «Канаш», Чабаксар, «Новое время», 2008.