Нур-Солтан (шәһәр)
Нур-Солтан  | |
|---|---|
  | |
 | |
| Ил | Казакъстан |
| Регион | Акмола өлкәсе |
| Координатлар | 51°8'N, 71°26'E |
| Башлык | Бахыт Турлыханович Султанов[d] |
| Нигезләнгән | 1830 |
| Беренче телгә алу | 1832 |
| Элеккеге исемнәр | 1961 елга кадәр — Акмолинск, 1992 елга кадәр — Целиноград, 1998 елга кадәр — Акмола, 2019 елга кадәр Астана |
| Мәйдан | 797,33 км² |
| Халык саны |  1 060 835 [1] кеше |
| Сәгать кушагы | UTC+6 |
| Телефон коды | +7 7172 |
| Рәсми сайт | astana.gov.kz/ru//ru/ |
| Кардәш шәһәрләр | Әнкара[2], Истанбул, Мәскәү, Питтсбург, Киев[3], Санкт-Петербург, Амман, Сараево, Рига, Гданьск[4], Варшау, Тбилиси, Hanoy, Сеул, Bangkok, Казан, Манила, Пекин, Маргейт, Бишкәк, Дөбәй, Җакарта, Ушак, Трухильо һәм Вилнүс[5] |
Нур-Солтан (каз. Нұр-Сұлтан ; 1961 елга кадәр — Акмолинск, 1961—1992 — Целиноград, 1992—1998 — Акмола, 1998-2019 — Астана — «башкала»[6], 2019 елдан — Нур-Солтан[7]) — Казакъстан җɵᴍһүриятенең башкаласы (1997 елның 10 декабреннән). Шәһәрнең халык исәбе 1 060 835 кеше тәшкил итә (01.09.2018), халык саны буенча Казакъстанның икенче шәһәре (Алматыдан соң). 2017 елның июнендә Астана миллионер-шәһәр статыcына җитә.
2019 елның 20 мартында Нурсолтан Назарбаев президент вазифасыннан киткәннән соң Казакъстан парламенты, президент вазифаларын вакытлыча башкаручы Касыйм-Юмарт Тукаев (каз. Қасым-Жомарт Тоқаев) тәкъдимен хуплап, шәһәргә Нур-Солтан исемен бирү турында канунны кабул итә.
Илнең төньягында урнашкан, шәһәр 4 районга бүленгән.
Шәһәрнең мәйданы 722 км² тәшкил итә. Шәһәр даладагы тигезлектә урнашкан. Нур-Солтан шәһәре Ишем елгасы ике ярында тора.
Тарих[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
1830 елда Акмола шәһәре (русча Акмолинск) рус казаклары форпосты буларак нигезләнә. Форпост тирәсендәге торак урынына Бородино бәрелешендә катнашкан пaлкаyник Федор Кузьма улы Шубин нигез сала.
1854-1868 елларда Акмола Себер Кыргызлары Өлкәсендә керә.
1868 елда Акмола өлкәсе нигезләнә.
1961 елда төньяк Казакъстанда чирәмне үзләштерү бөтенсоюз үзәге буларак Целиноград дигән яңа атама бирелә.
1979 елда Төньяк Казакъстанда алман автономиясен булдыруга каршы чыгулар уза, нәтиҗәдә проект тормышка ашмый.
1992 елда шәһәргә беренче тарихи исем Акмола кире кайтарыла, Акмола татарча Ак кабер дип тәрҗемә ителә, чөнки шәһәрдән 20 км ераклыкта урнашкан Тайтүбә үрендә Абылай-ханның тарафдары танылган җирле кыпчак Нияз-би күмелгән. Акмола - Аккабер тәрҗемәсе булганга күрә 1998 елда шәһәргә Астана (тәрҗемәсе башкала) исеме бирелә.
1994 елда РК Югары Шурасы, ә 1997 елда Нурсолтан Назарбаев Алматыдан Астанага башкаланы күчерү турында ахыргы карар кабул итә.
1998 елда Астанага аерым икътисади зона статыcы бирелә, бөтен илдән шәһәрне төзүгә бик күп акча сарыф ителә.
2017 елда Астанада Expo 2017 халыкара күргәзмәсе уздырыла.
2019 елның 20 мартында Нурсолтан Назарбаев президент вазифасыннан киткәннән соң Казакъстан парламенты, президент вазифаларын вакытлыча башкаручы Касыйм-Юмарт Тукаев (каз. Қасым-Жомарт Тоқаев) тәкъдимен хуплап, шәһәргә Нур-Солтан исемен бирү турында канунны кабул итә.
Күренешләре[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Astana Architecture 02.jpg
Хан-Шатыр - күңел ачу, сәүдә үзәге
Акорда - РК президенты баш йорты
- Bayterek Tower (Astana).jpg
КазМунайГаз ширкәтенең бинасы
- Нұр Астана Мешіті - panoramio.jpg
Нур Астана мәчете
- Hazret Sultan Mosque 2015.jpg
Хәзрәт Солтан мәчете
- Успенcкᴎ православный кафедральный собор.jpg
Успение правослау чиркәве
- Triumph Astana.jpg
Астана триумфы торак комплексы
Кардәш шәһәрләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
| Шәһәр | Ел | Ил |
|---|---|---|
| Анкара | - | Төркия |
| Стамбул | - | Төркия |
| Измир | - | Төркия |
| Мәскәү | - | Россия |
| Питырбyр | - | Россия |
| Казан | 2004 | Татарстан, РФ |
| Амман | - | Үрдүн |
| Рига | - | Латвия |
| Ташкәнт | - | Үзбәкстан[8] |
| Гданьск | 1996 | Πүᴫшə |
| Варшава | 2002 | Πүᴫшə |
| Киев | 1998 | Украина |
| Сеул | 2004 | Көньяк Корея |
| Дөбәй | - | БГӘ |
| Пекин | - | Кытай |
| Манила | - | Филипин |
| Тбилиси | 2005 | Гөрҗистан[9] |
| Бишкәк | 2011 | Кыргызстан[10] |
| Ханой | - | Вьетнам |
| Ницца | 2013 | Фpанcа |
| Оулу | 2013 | Фиʜләʜдия[11] |
| Белград | 2016 | Сербия[12] |
| Ɵфә | 2017 | РФ[13] |
Шәһәрдә туган танылган шәхесләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Казакълар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Татарлар, башкортлар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Әкрам Галимов (1892-1913), язучы, мөгаллим.
Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- ↑ Об изменении численности населения Республики Казахстан с начала 2018 года до 1 октәбрә 2018 года. Министерство национальной экономики Республики Казахстан. Комитет по статистике. 2018-11-07 тикшерелгән.
- ↑ https://web.archive.org/web/20190326232340/https://www.ankara.bel.tr/genel-sekreter-yardimcisi-balamir-gundogdu/dis-liskiler-daire-baskanligi/kardes-kent-liskileri-ve-kultur-gunleri/kardes-kentler-listesi-ve-avrupa-gunu-kutlamasi
- ↑ https://old.kyivcity.gov.ua/files/2018/2/15/Mista-pobratymy.pdf
- ↑ https://www.gdansk.pl/urzad-miejski/biuro-prezydenta/astana-akmola-kazachstan,a,1628
- ↑ http://www.ivilnius.lt/pazink/apie-vilniu/miestai-partneriai
- ↑ Астанә (фар. آستانه) — 1) бусага; 2) сарай ишеге төбе. — Гарәпчә-татарча-русча алынмалар сүзлеге: татар әдәбиятында кулланылган гарәп һәм фарсы сүзләре / К.З. Хәмзин, М.И. Мәхмүтов, Г.Ш. Сәйфуллин. — Казан: Тат. кит. нәшр., 1965. — 792 б. — Б. 19.
- ↑ Парламент Казахстана одобрил переименование Астаны в Нурсултан. РИА Новости, 20.03.2019(рус.)
- ↑ Ташкәнт, города-побратимы
- ↑ Соглашение о партнерстве с Тбилиси 2012 елның 9 апрель көнендә архивланган.
- ↑ Соглашение об установлении побратимских свәзей между Бишкеком и Астаной 2012 елның 7 ноябрь көнендә архивланган.Калып:Недоступная ссылка
- ↑ Ystəvyyskaupungit. 2014-06-30 тикшерелгән.
- ↑ Столица Сербии стала 45 городом в списке городов-побратимов и партнеров Астаны. 2016-11-16 тикшерелгән.
- ↑ Ɵфә и Астана стали городами-побратимами - «Хабар» | Последние новости Казахстана, телепроекты. khabar.kz. 2017-03-25 тикшерелгән.
| Өлкәләр | Акмола • Актүбә • Алматы • Атырау • Җамбыл • Караганды • Костанай • Көнбатыш Казакъстан • Көнчыгыш Казакъстан • Көньяк Казакъстан • Кызылорда • Маңгыстау • Павлодар • Төньяк Казакъстан |  |
|---|---|---|
| Үзәк хакимият карамагындагы шәһәрләр | ||
