Нур-Солтан (шәһәр)

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Нур-Солтан (шәһәр) latin yazuında])
(Нурсолтан битеннән юнәлтелде)
Навигациягә күчү Эзләүгә күчү
Бу терминның башка аңлатмалары да бар, аларны карау өчен Нур-Солтан битенә күчегез.
Нур-Солтан
Astana, capital of Kazakhstan 01.jpg
New flag of Astana.svg
Emblem of Nur-Sultan.svg
Ил Казакъстан
Регион Акмола өлкәсе
Координатлар 51°11'N, 71°24'E
Башлык Султанов, Бахыт Турлыханович[d]
Нигезләнгән 1830
Беренче телгә алу 1832
Элеккеге исемнәр 1961 елга кадәр — Акмолинск,
1992 елга кадәр — Целиноград,
1998 елга кадәр — Акмола,
2019 елга кадәр Астана
Мәйдан 797,33 км²
Халык саны Green Arrow Up Darker.svg 1 060 835 [1] кеше
Милли состав казакълар, урыслар, украиннар, татарлар һ.б.
Сәгать кушагы UTC+6
Телефон коды +7 7172
Почта индексы 010000
Рәсми сайт astana.gov.kz/ru//ru/
Кардәш шәһәрләр Әнкара[2], Истанбул, Мәскәү, Питтсбург, Киев, Питырбур, Амман, Сараево, Рига, Гданьск, Варшау, Тбилиси, Hanoy, Сеул, Bangkok, Казан, Манила[d], Пекин, Маргейт, Бишкәк, Дөбәй, Җакарта, Ушак, Трухильо һәм Вилнүс
Commons-logo.svg Аудио, фото һәм видео Викиҗыентыкта

Нур-Солтан (каз. Нұр-Сұлтан ; 1961 елга кадәр — Акмолинск, 1961—1992 — Целиноград, 1992—1998 — Акмола, 1998-2019 — Астана — «башкала»[3], 2019 елдан — Нур-Солтан[4]) — Казакъстан Республикасының башкаласы (1997 елның 10 декабреннән). Шәһәрнең халык исәбе 1 060 835 кеше тәшкил итә (01.09.2018), халык саны буенча Казакъстанның икенче шәһәре (Алматыдан соң). 2017 елның июнендә Астана миллионер-шәһәр статусына җитә.

2019 елның 20 мартында Нурсолтан Назарбаев президент вазифасыннан киткәннән соң Казакъстан парламенты, президент вазифаларын вакытлыча башкаручы Касыйм-Юмарт Тукаев (каз. Қасым-Жомарт Тоқаев) тәкъдимен хуплап, шәһәргә Нур-Солтан исемен бирү турында канунны кабул итә.

Илнең төньягында урнашкан, шәһәр 4 районга бүленгән.

Шәһәрнең мәйданы 722 км² тәшкил итә. Шәһәр даладагы тигезлектә урнашкан. Нур-Солтан шәһәре Ишем елгасы ике ярында тора.

Тарих[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

1830 елда Акмола шәһәре (урысча Акмолинск) урыс казаклары форпосты буларак нигезләнә. Форпост тирәсендәге торак урынына Бородино бәрелешендә катнашкан полковник Федор Кузьма улы Шубин нигез сала.

1854-1868 елларда Акмола Себер Кыргызлары Өлкәсендә керә.

1868 елда Акмола өлкәсе нигезләнә.

1961 елда төньяк Казакъстанда чирәмне үзләштерү бөтенсоюз үзәге буларак Целиноград дигән яңа атама бирелә.

1979 елда Төньяк Казакъстанда алман автономиясен булдыруга каршы чыгулар уза, нәтиҗәдә проект тормышка ашмый.

1992 елда шәһәргә беренче тарихи исем Акмола кире кайтарыла, Акмола татарча Ак кабер дип тәрҗемә ителә, чөнки шәһәрдән 20 км ераклыкта урнашкан Тайтүбә үрендә Абылай-ханның тарафдары танылган җирле кыпчак Нияз-би күмелгән. Акмола - Аккабер тәрҗемәсе булганга күрә 1998 елда шәһәргә Астана (тәрҗемәсе башкала) исеме бирелә.

1994 елда РК Югары Шурасы, ә 1997 елда Нурсолтан Назарбаев Алматыдан Астанага башкаланы күчерү турында ахыргы карар кабул итә.

1998 елда Астанага аерым икътисади зона статусы бирелә, бөтен илдән шәһәрне төзүгә бик күп акча сарыф ителә.

2017 елда Астанада Expo 2017 халыкара күргәзмәсе уздырыла.

2019 елның 20 мартында Нурсолтан Назарбаев президент вазифасыннан киткәннән соң Казакъстан парламенты, президент вазифаларын вакытлыча башкаручы Касыйм-Юмарт Тукаев (каз. Қасым-Жомарт Тоқаев) тәкъдимен хуплап, шәһәргә Нур-Солтан исемен бирү турында канунны кабул итә.

Күренешләре[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

  • Хан-Шатыр - күңел ачу, сәүдә үзәге

  • Акорда - РК президенты баш йорты

  • КазМунайГаз ширкәтенең бинасы

  • Нур Астана мәчете

  • Хәзрәт Солтан мәчете

  • Успение правослау чиркәве

  • Астана триумфы торак комплексы

Кардәш шәһәрләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Шәһәр Ел Ил
Анкара - Төркия
Стамбул - Төркия
Измир - Төркия
Мәскәү - Рәсәй
Санкт-Петербург - Рәсәй
Казан 2004 Татарстан, РФ
Амман - Үрдүн
Рига - Латвия
Ташкәнт - Үзбәкстан[5]
Гданьск 1996 Польша
Варшава 2002 Польша
Киев 1998 Украина
Сеул 2004 Көньяк Корея
Дөбәй - БГӘ
Пекин - Кытай
Манила - Филипин
Тбилиси 2005 Гөрҗистан[6]
Бишкәк 2011 Кыргызстан[7]
Ханой - Вьетнам
Ницца 2013 Франция
Оулу 2013 Финляндия[8]
Белград 2016 Сербия[9]
Уфа 2017 РФ[10]

Шәһәрдә туган танылган шәхесләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Казакълар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Татарлар, башкортлар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

  1. ↑ Параметрны бирергә кирәк trans-title= {{cite web}} калыбында. Об изменении численности населения Республики Казахстан с начала 2018 года до 1 октября 2018 года. Министерство национальной экономики Республики Казахстан. Комитет по статистике. 2018 елның 7 ноябрь көнендә тикшерелгән.
  2. ↑ https://www.ankara.bel.tr/genel-sekreter-yardimcisi-balamir-gundogdu/dis-liskiler-daire-baskanligi/kardes-kent-liskileri-ve-kultur-gunleri/kardes-kentler-listesi-ve-avrupa-gunu-kutlamasi
  3. ↑ Астанә (фар. آستانه) — 1) бусага; 2) сарай ишеге төбе. — Гарәпчә-татарча-урысча алынмалар сүзлеге: татар әдәбиятында кулланылган гарәп һәм фарсы сүзләре / К.З. Хәмзин, М.И. Мәхмүтов, Г.Ш. Сәйфуллин. — Казан: Тат. кит. нәшр., 1965. — 792 б. — Б. 19.
  4. ↑ Парламент Казахстана одобрил переименование Астаны в Нурсултан. РИА Новости, 20.03.2019(рус.)
  5. ↑ Ташкәнт, города-побратимы
  6. ↑ Соглашение о партнерстве с Тбилиси 2012 елның 9 апрель көнендә архивланган.
  7. ↑ Соглашение об установлении побратимских связей между Бишкеком и АстанойКалып:Недоступная ссылка
  8. ↑ Параметрны бирергә кирәк trans-title= {{cite web}} калыбында. Ystävyyskaupungit. 2014 елның 30 июнь көнендә тикшерелгән.
  9. ↑ Параметрны бирергә кирәк trans-title= {{cite web}} калыбында. Столица Сербии стала 45 городом в списке городов-побратимов и партнеров Астаны. 2016 елның 16 ноябрь көнендә тикшерелгән.
  10. ↑ Параметрны бирергә кирәк trans-title= {{cite web}} калыбында. Уфа и Астана стали городами-побратимами - «Хабар» | Последние новости Казахстана, телепроекты (ru-ru). khabar.kz. 2017 елның 25 март көнендә тикшерелгән.
Чыганагы — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Нур-Солтан_(шәһәр)&oldid=2376662