Нюлэсмурт
Нюлэсму́рт (удмурт телендә: урман кешесе), Нюлэскузё (удмурт телендә: урман хуҗасы) — удмурт мифологиясендә урман хуҗасы. Нюлэсмурт удмурт мифологиясенең башка мәхлукатлары арасында әһәмияте буенча аерылып торган. Кайвакыт аны Быдзым нюня «Бөек баба, ата» дип атаганнар. Кайбер өйрәнүчеләр хәттә ул «Глазов вотяклары мәҗүси Илаһлары плеядасында беренче һәм иң баш Ходай — урманнар һәм җирләр Илаһы дип исәпләгәннәр… Аңа шулай ук вотякларга мәҗүси культын тәэмин итү карый дип әйтелә. Ул бик зур йогынты ясый дип әйтеп узарга кирәк.[1]. Бу бөтенесе удмурт традицион мәдәниятендә урманның бик зур роле белән аңлатыла. Нюлэсмурт — урман хуҗасы, ә урман практик рәвештә удмуртларның табигый байлыгы булып, моның өчен Нюлэсмурт җаваплы булган, ул җәнлекләр хуҗасы (хосусан, ул кайда кайсы өндә кайсы аюга ятарга икәнен чишә)[2], сунарчылар аңа сунарда ярдәм һәм булышу өчен мөрәҗәгать итәләр, Нюлэсмурттан шулай ук терлекнең ничек булуы торган (көтүлек урыны булып урманның чикләнгән мәйданчыгы хезмәт иткән), кайвакыт ул шулай ук вафат булган бабаларга ничектер бәйле булган. Нюлэсмурт юлы дип давыл, өермә узган ауган урманны атаганнар, шуңа күрә Нюлэсмуртны кайвакыт җил Илаһы дип атаганнар. Нюлэсмуртлар һәм Вумуртлар арасында аяусыз сугышлар булган; алар гадәттә төштә булган дип саналган, шуңа күрә кешеләр шул вакытта коенырга, елгага керергә курыкканган — шундый ук ышанулар коми халкында да булган.[3].
Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Әдәбият[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Владыкин В. Е. Религиозно-мифологическая картина мира удмуртов. Ижевск: Удмуртия, 1994.
- Нюлез-Мурт // Брокгауз һәм Ефрон энциклопедик сүзлеге: 86 томда (82 том һәм 4 өстәмә). Санкт-Петербург: 1890—1907.
Сылтамалар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Фольклорный архив. Удмурты. Нюлэсмурт.(үле сылтама)