Осмий

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Осмий latin yazuında])
РенийОсмий / Osmium (Os) Иридий
Атом номеры 76
Матдәнең тышкы күренеше
Атомның үзлекләре
Атом массасы
(моляр масса)
190,23 (3) а. м. б. (г/моль)
Атом радиусы пм
Ионлаштыру энергиясе
(беренче электрон)
кДж/моль (эВ)
Электрон конфигурациясе
Химик үзлекләре
Ковалент радиусы пм
Ион радиусы пм
Электр тискәрелеге
(Полинг буенча)
Электрод потенциалы
Оксидлашу дәрәҗәсе
Матдәнең термодинамик үзлекләре
Тыгызлык 22,61 г/см³
Моляр җылы сыешлыгы Дж/(K·моль)
Җылы үткәрүчелек Вт/(м·K)
Эрү температурасы K
Эрү җылылыгы 3045 кДж/моль
Кайнау температурасы 5027 K
Парга әйләнү җылылыгы кДж/моль
Моляр күләм см³/моль
Матдәнең кристаллик рәшәткәсе
Рәшәткә төзелеше
Рәшәткә параметрлары Å
Дебай температурасы K

Осмий (лат. Osmium, Os) — Менделеевның периодик таблицасының 6 период, 8 төркем элементы. Тәртип номеры - 76.

Осмий металнары структурасы

Стандарт шартларда булганда, ул зәңгәрсу төстәге металлдан гыйбарәт. Күчмә металл, платина (агалтын) металларына карый. Иридий белән беррәттән, барлык гади матдәләр арасында иң тыгызларыннан. Теоретик исәп-хисапларга караганда, аның тыгызлыгы хәтта иридий белән чагыштырганда да югарырак[1]

Символы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Осмий элементының символы — Os (Осмий дип укыла).

Исеменең килеп чыгышы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Осмийның исеме бор. грек. ὀσμή телендәге «ис» дигәннән килеп чыккан.[2]

Тарихы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Осмий 1803 елда инглиз химигы Смитсон Теннант белән Уильям Х.Уолластондың хезмәттәшлегендә ачыла. Үзара охшаш булган тикшеренүләр француз химиклары Колле-Дескоти, Антуан де Фуркруа һәм Воклен тарафыннан үткәрелә, алар да платина рудасының эреми калган утырымында әлегәчә билгеле булмаган элемент барлыгы турында нәтиҗәгә киләләр. Гипотетик элементка птен исеме бирелә. (πτηνός — канатлы), әмма Теннант тәжрибәсе аның ике элемент катнашмасынанан — иридий һәм осмийдан торуын күрсәтә. Яңа элемент ачылуы Теннанттың Лондон король җәмгыятенә хатында 21 июнь 1804 елда документлаштырылган[3][4].

Ятмалары[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Осмийлы иридийларның төп ятмалары Рәсәй (Себер, Урал), АКШ (Аляска, Калифорния), Колумбия, Канада , Көньяк Африка илләре, Тасмания, Австралия дәүләтләрендә тупланган. Казакъстан экспортка саф осмий җибәргән бердәнбер ил булып кала.

Иң зур ятмалар запасы Көньяк-Африка Республикасындагы Бушвельд комплексында[5].

Башка асыл металлар белән бергә тимер метеоритларында очрый. Шулай ук осмий күкерт һәм мышьяк (эрлихманит, осмий лауриты, осарситт) берләшмәләре рәвешендә очрый. Осмийның мәгъдәннәрдәге нисбәте кагыйдә буларак, 1×10−5.

Биологик һәм физиологик роле[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Биологик роль уйнамый[6]. Һавада оксидлашып, үтә агулы тетраоксид осмий OsO4 рәвешенә керә, шуңа күрә күзне әчеттерә, өске тын юллары, пневмония, бөер шешүе авыруларына китерә[7].

Шулай ук карагыз[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

  • Агалтын төркеме металлары

Әдәбият[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

  • Осмий// Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. 11 т. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.

Чыганаклар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Сылтамалар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

  1. The lattice parameters, densities and atomic volumes of the platinum metals. Crabtree, Robert H. Sterling Chem. Lab., Yale Univ., New Haven, CT, USA. Journal of the Less-Common Metals (1979), 64(1), стр. 7-9.
  2. Химический факультет МГУ
  3. Hunt, L. B. {{{башлык}}}(ингл.) // Platinum Metals Review(ингл.) : journal. — Т. 31. — № 1. — С. 32—41.
  4. Tennant, S. {{{башлык}}}(ингл.) // Philosophical Transactions of the Royal Society of London : journal. — Т. 94. — С. 411—418. — DOI:10.1098/rstl.1804.0018
  5. Seymour, R. J.; O'Farrelly, J. I. .
  6. Osmium: biological information
  7. .