Пермь губернасы

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Пермь губернасы latin yazuında])
Пермь губернасы
1781 — 1923


Герб
Башкала Пермь
Мәйдан 332 052 км² (1897)
Халык 2 994 302 кеше
Пермь калгайлыгы
Урал өлкәсе

Пермь губернасы (рус. Пермская губерния, коми-пермякчә Перем губерния) — Россия империясенең һәм РСФСР административ берәмлеге.

География[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Чиктәшлек[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Як Губерна
Төньяк-көнбатыш Вологда губернасы
Төньяк-көнчыгыш
Көнчыгыш
Тубыл губернасы
Көньяк-көнчыгыш Ырынбур губернасы
Көньяк-көнбатыш Уфа губернасы
Көнбатыш Вятка губернасы

Тарих[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

1737 елда Казан губернасының Чырдин, Соликам һәм Көнгер өязләре, Казан губернасының Көнгер провинциясенә берләшкәннәр (үзәк шәһәре — Көнгер).

1780 елның 20 ноябрендә (1 декабрьдә) патшабикә Екатерина II Пермь калгайлыгының оештыру турында карары астында имза куя. Пермь калгайлыгы үз эчендә Пермь һәм Екатеринбург өлкәләренә бүленә.

Башта Пермь калгайлыгы 16 өязгә бүленгән була: Пермь өлкәсе эчендә: Пермь өязе, Чырдин өязе, Саликам өязе, Оханск өязе, Уса өязе, Көнгер өязе, Кызылъяр өязе һәм Обвинск өязе;
Екатеринбург өлкәсе эчендә: Екатеринбург өязе, Верхотурье өязе, Камышлы өязе, Ирбет өязе, Шадрин өязе, Чиләбе өязе, Далматово өязе һәм Алапаевск өязе.

1783 елда Чиләбе өязе Ырынбур губернасына күчкән.

1796 елда Алапаевск, Даламатов һәм Обвинск өязләре юкка чыгарылалар.

1919 елның 15 июлендә Пермь губернасы составыннан Екатеринбург губернасы аерылып чыгарыла.

1920 елның 4 ноябрендә Вятка губернасының Сарапул өязе Пермь губернасы составына тапшырылган.

1923 елның 3 ноябрендә Пермь губернасы юкка чыгарыла, ә аның территориясе Урал өлкәсенә кертелә.

Административ бүленеш[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Пермь губернасы административ бүленеше
Исем Өяз шәһәре Мәйдан (км²) Халык саны (1897 ел) Искәрмә
Пермь өязе Пермь 27 270,9 240 428 Губернаның Европа өлешендә урнашкан
Кызылъяр өязе Кызылъяр 24 485 244 310 Губернаның Европа өлешендә урнашкан
Көңгер өязе Көңгер 11 373 126 258 Губернаның Европа өлешендә урнашкан
Уса өязе Уса 19 246 284 547 Губернаның Европа өлешендә урнашкан
Оханск өязе Оханск 14 280,17 276 986 Губернаның Европа өлешендә урнашкан
Саликам өязе Саликам 29 334,3 237 268 Губернаның Европа өлешендә урнашкан
Чырдин өязе Чырдин 70 790 101 265 Губернаның Европа өлешендә урнашкан
Верхотурье өязе Верхотурье 60 117 208 237 Губернаның Азия өлешендә урнашкан
Екатеринбург өязе Екатеринбург 28 291 347 133 Губернаның Азия өлешендә урнашкан
Ирбет өязе Ирбет 10 119 147 786 Губернаның Азия өлешендә урнашкан
Камышлы өязе Камышлы 15 411 248 860 Губернаның Азия өлешендә урнашкан
Шадрин өязе Шадрин 18 035,6 319 286 Губернаның Азия өлешендә урнашкан

Халык[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Туган тел буенча состав (1897 елдагы җанисәп буенча):

Пермь губернасы:
Тел Кешеләр саны %
рус 2 705 327 90,35
коми-пермяк 92 641 3,09
башкорт 85 935 2,85
татар 46 711 1,56
мишәр 21 163 0,71
мари 15 687 0,52
удмурт 6 505 0,22
типтәр 5 295 0,18
коми 4 474 0,15
манси 2 838 0,09
украин 2 028 0,07
поляк 1 980 0,07
яһүд 1 761 0,06
алман 947 0,03
чегән 375 0,01
белорус 266 0,01
казакъ 152 0,01
башка телләр 757 0,03
Өязләрдә тел буенча состав:
Уезд рус коми-пермяк башкорт татар мари мишәр һәм
типтәр
удмурт коми
Верхотурье өязе 96,8% ... ... ... ... ... ... ...
Екатеринбург өязе 96,6% ... 2,1% ... ... ... ... ...
Ирбет өязе 98,1% ... ... 1,0% ... ... ... ...
Камышлы өязе 99,7% ... ... ... ... ... ... ...
Кызылъяр өязе 77,9% ... 8,4% 5,7% 5,9% 1,6% ... ...
Көнгер өязе 96,6% ... ... 2,0% ... ... ... ...
Уса өязе 82,7% ... 10,7% 4,3% ... ... 1,8% ...
Оханск өязе 99,7% ... ... ... ... ... ... ...
Пермь өязе 94,9% ... 1,3% 2,6% ... ... ... ...
Саликам өязе 70,5% 28,4% ... ... ... ... ... ...
Чырдин өязе 73,1% 25,4% ... ... ... ... ... 1,1%
Шадрин өязе 89,0% ... 4,9% ... ... 5,6% ... ...
Дини состав:
Дин Кешеләр саны %
Православие 2 597 177 86,74
Староверлар 218 396 7,29
Ислам 151 495 5,06
Башка диннәр 27 234 0,91

Губернаның җитәкчелеге[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Генерал-губернаторлар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Исем
Евгений Кашкин
07.05.1780—1788
Алексей Волков
1789—26.01.1797
Карл Модерах
1804—22.03.1811

Наместниклык хакимнәре[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Ф. И. О.
Иван Ламб
1781—1782
Илья Колтовский
1782—1796

Губернаторлар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Ф. И. О.
Карл Модерах
1797—1804
Богдан Гермес
1806—1818
Антон Криденер
1818—26.03.1824
Кирилл Тюфяев
26.03.1824—16.03.1831
Гавриил Селастенник
16.03.1831—15.04.1837
Илья Огарев
15.04.1837—06.05.1854
Павел Клушин
15.06.1854—24.11.1855
Пётр Замятин
24.11.1855—19.11.1857
Константин Огарев
19.11.1857—07.09.1860
Александр Лашкарёв
07.09.1860—22.04.1865
Бернгард Струве
22.04.1865—02.10.1870
Николай Андреевский
13.11.1870—21.04.1878
Валериан Енакиев
21.04.1878—18.07.1882
Александр Анастасьев
06.08.1882—11.04.1885
Василий Лукошков
11.04.1885—17.12.1892
Пётр Погодин
17.12.1892—11.06.1897
Дмитрий Арсеньев
11.06.1897—14.03.1903
Александр Наумов
14.03.1903—05.1905
Александр Ключарёв
1905
Александр Болотов
24.11.1905—31.12.1909
Виктор Лопухин
31.12.1909—28.02.1911
Иван Кошко
28.02.1911—1914
Михаил Любич-Ярмолович-Лозина-Лозинский
1914—1917