Пура Маоспахит
| Гыйбадәтханә | |
Пура Маоспахит
| |
 | |
| Төбәк / район | Jl. Sutomo No.6, Pemecutan Kaja, Denpasar Utara, Kota Denpasar, Bali 80231 |
| Төзелеш еллары | ???—1278 ел |
Пура Маоспаһит ул Балида, Денпасарда Бали Һинд дине гыйбадәтханәсе яки пура. Пура кирпеч архитектурасы өчен мәшһүр, ул 13-енче гасыр Маҗапаһит Патшалыгы архитектурасына охшаш, шуннан исеме килеп чыккан. Пура Маоспаһит Балида бердәнбер пура булып тора, ул Панча Мандала буларак мәгълүм булган концепциясне кулланып төзелгән, биредә иң изге даирә тау юнәлешендә түгел, ә үзәктә урнашкан.[1]
Тарихы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Пура Маоспаһитның тарихы Бабад Вонгаяһ Далем таш язмасында язылган, биредә Бали дини архитекторы Шри Кбо Ива искә алынган. Шри Кбо Иво Чанди Рарас Маоспаһит буларак мәгълүм гыйбадәтханә корылмасын Бали 1200 Сака елында (яки 1278 Грегориан календаренда) төзегән. Чанди Рарас Маоспаһит "пелинггиһ буларак искә алынган бу төп керү ян-яннарында ике терракота сыннары белән зур кирпеч бина". Хәзерге вакытта кызыл кирпеч Чанди Рарас Маоспаһит һаман бар һәм Пура Маоспаһит гыйбадәтханә комплексының төп изге урыны булып тора.[1] Бадунг патшалыгы хөкеме вакытында Пасекка Ваянг башкаруы өчен тагын бер Чанди төзергә кушылган булган. Төзелеш башланганга кадәр Пасек Маҗапаһитка яңа изге урынның пропорцияләрен өйрәнер өчен Маҗапаһитка барган. Пасек яңа изге урынның дизайнын тәмамланганчы ул Денпасарга кире кайткан һәм 1475 Сака елында (яки 1553 елында) Чанди Рарас Маҗапаһит буларак мәгълүм гыйбадәтханә төзегән. Гыйбадәтханә элегрәк төзелгән Чанди Рарас Маоспаһит янында тора.[1]
Гыйбадәтханә планы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Пура Маоспаһит Балида Панча Мандала концепциясен кулланып ясалган бердәнбер гыйбадәтханә. Күпчлек Бали Һинд дине гыйбадәтханәләрендә кебек иң изге эчке урын (җеро) тау юнәлешендә урнашкан булганнан аермалы буларак,[2][3] Панча Мандала концепциясендә иң изге җеро даирәсе гыйбадәтханә комплексы үзәгендә. Бу оешу формасы Маҗапаһит борынгы гыйбадәтханәләренә яки борынгы Яваның кратон сарайларына охшаш. Пура Маоспаһит биш мандала яки сарай яны урыны (панча мандала турыдан-туры мәгънәдә "биш мандала") белән әйләндерелеп алынган. Беренче мандала төп изге урыннан көнбатышта урнашкан, бу мандалага керү кызыл кирпеч падуракса капкасы белән билгеләнгән ул Җалан Сутомога юнәлгән, ул Чанди Кусума буларак мәгълүм. Бале кулкул (барабан манарасы) беренче мандалада урнашкан. Изге урыннан көньякта икенче мандала кори агунг капкасы белән билгеләнгән, ул Чанди Ренггат буларак мәгълүм, ул икенче мандалага керү мөмкинлеген тәэмин итә.[1]
Җаба сиси буларак мәгълүм өченче мандала изге урыннан көнбатышта урнашкан һәм аңа Чанди Ребаһ буларак капка аша керергә мөмкин. Өченче мандала гыйбадәтханә кухнясында урнашкан, анда изге урын өчен кулланылган тәкъдим итүләр әзерләнә.[1] Дүртенче мандала җаба тенгаһ яки мадья мандала буларак мәгълүм аңа өченче мандаланың бина яны урынының көнчыгыш ягыннан чанди бентар аша керергә мөмкин. Дүртенче мандала изге сәнгатьне күрсәтү өчен кулланыла, ул бары тик Пура Маоспаһитта фестивальләрне күрсәтү өчен кулланыла. Дүртенче мандала берничә бале (Бали павильоны) урнашкан урында, ягъни, бале песукиан (чистару павильоны), бале таҗук, һәм бале сумангген.[1] Бишенче мандала җеро яки утаманинг мандала ("төп мандала") буларак мәгълүм, ул үзәк иң изге мандала, анда төп изге урыннар урнашкан: кызыл кирпечтән Чанди Рарас Маоспаһит һәм Чанди Рарас Маҗапаһит. Изге урыннарның һәрберсе Рату Айю Мас Маоспаһитка һәм Ида Бһатара Лингсир Шактига багышланган. Башка пелинггиһ изге урыннары охшаш рәвештә кызыл кирпечләрдә һәм саламлы түбә белән төзелгән һәм нокталы мандала белән, һәрберсе шул җирнең Илаһына багышланган.[1]
Гыйбадәтханә фестивале[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Ике ел саен уза торган гыйбадәтханәнең пиоданал/пуҗавали фестивале һәр Пурнама Җьетшада Рату Айю Мас Маоспаһитны тәбрикләү өчен уздырыла һәм һәр Пурнама Калимада Ида Бһатара Лингсир Шактины хөрмәт итү өчен.[1]
Шулай ук карарга мөмкин[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 I Putu Suyatra, 2017
- ↑ Stuart-Fox, 1999, 47 бит.
- ↑ Auger, 2001, 98 бит.
Чыганаклар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Auger, Timothy, ed (2001). Bali & Lombok. Eyewitness Travel Guides. London: Dorling Kindersley. .
- Stuart-Fox, David (1999). Fox, James J.. ed. Religion and Ritual: Balinese Hindu Temples. Indonesian Heritage. Singapore: Archipelago Press. .
- I Putu Suyatra (October 8, 2017). Pura Maospahit; Satu - Satunya Pura Berkonsep Panca Mandala. PT Jawa Pos Group Multimedia. әлеге чыганактан 2017-11-26 архивланды. 2020-04-20 тикшерелгән.