Рус патшалыгы

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Рус патшалыгы latin yazuında])
(Россия патшалыгы битеннән юнәлтелде)
Рус патшалыгы
Байрак[d]Илтамга[d]
Flag of Russia.svgRussian-coat-arm-1667.svg
Нигезләнү датасы 1547
Кыскача исем Рꙋ́сїѧ
Рәсми тел чиркәү славян теле[d]
Дөнья кисәге Ауразия, Европа һәм Азия
Дәүләт Flag of Russia.svg Рус дәүләте
Башкала Санкт-Петербург һәм Мәскәү
Идарә итү формасы Сословно-представительная монархия[d] һәм Вотчинная монархия[d]
Канунбирү органы Земский собор[d]
Халык саны 6 000 000 (XVI гасыр),
7 000 000 (1640),
11 000 000 (1670),
14 000 000 (1722),
6 000 000 (1490)
Акча берәмлеге рубли[d]
Әүвәлгесе Бөек Мәскәү кенәзлеге
Киләсе Россия империясе
Алыштырган Казан патшалыгы[d], Бөек Тверь кенәзлеге[d], Новгород республикасы, Бөек Мәскәү кенәзлеге һәм Xacitarxan xanlığı
Кулланылган тел чиркәү славян теле[d], рус теле, полуустав[d], гражданский шрифт[d], полуустав[d] һәм гражданский шрифт[d]
Гамәлдән чыгу датасы 2 ноябрь 1721 һәм 1721
Мәйдан 3 000 000 км² (1547),
14 500 000 км² (XVII гасыр),
14 500 000 км² (1590)
Харита сурәте
Рәсми дине Рус православ чиркәве һәм православие дине[d]
Commons-logo.svg Рус патшалыгы Викиҗыентыкта

Рус патшалыгы[1][2] яки Византия вариантында Россия патшалыгы[3][4][5] — 1478 һәм 1721 еллар арасында[6][7] яшәгән рус дәүләте.

«Рус патшалыгы» — бу чор Россиясенең рәсми исеме.[7]

1547 елда Бөек Мәскәү кенәзлеге кенәзе Иван IV Явыз патша дәрәҗәсен ала[8].

1721 елда Төньяк сугышыннан соң, патша Пётр I Россия империясе итеп игълан итә.

Тарих[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Иван IV идарәсе[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Борис Годунов идарәсе[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Next.svg Төп мәкалә: Борис Годунов

Дәүләт башлыклары[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

     формаль идарә иткән патша
     регент булган патша
Патша Портрет Идарә чоры Комментарий
Иван IV Ivan grozny frame.jpg 15471584 [9]
Симеон Бикбулатович
Monomakh-hat.png
15751576 [10]
Фёдор I Иванович Tsarskiy titulyarnik feodor iv.jpg 1584—1598 [11]
ru:Ирина I Годунова Irina godunova01 reconstruction.jpg 1598 [12]
Борис I Годунов Boris Godunov icon.jpg 1598—1605 [12]
Фёдор II Борисович Tsar Fyodr II.jpg 1605 [13]
ru:Лжедмитрий I Dymitr Samozwaniec Otrepiew.JPG 1605—1606 [14]
ru:Василий IV Шуйский Vasily shuysky.jpg 1606—1610 [15]
ru:Владислав IV
Владислав Жигимонтович
Milwitz Władysław IV Vasa.png 1610—1612 [16]
Михаил I Фёдорович Michael titularnik.jpg 1613—1645 [17]
Патриарх Филарет [прим. 1] Philaret.jpg 1619—1633 [18]
Алексей I Михайлович Alexis I of Russia (1670-1680s, GIM).jpg 1645—1676 [19]
Фёдор III Алексеевич Feodor III by Ivan Saltanov.jpg 1676—1682 [20]
ru:Софья Алексеевна Sophia Alekseyevna of Russia.jpg 1682—1689 [21]
Иван V Алексеевич Ivan V by anonym (Kremlin museum).jpg 1682—1696 [22]
Пётр I Peter der-Grosse 1838.jpg 1682—1721 [23]

Парламент[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Административ бүленеш[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Сайланылган администрация[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Гаскәрләр (җир һәм диңгез гаскәре)[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Дипломатия[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Геральдика[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Акча системасы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Икътисад[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

XVI гасыр азагында илдә 220 шәһәр, матди җитештерү һөнәрчелек дәрәҗәсендә үсүе, территориаль специализация процесслары дәвам итә иде. Дәүләт эченә Идел буе ханлыкларны кушуыннан соң Көнчыгыш илләре белән сәүдә үсә башлады.

Дин[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Фән һәм мәгариф[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Борынгы Христианлыкның пакълыгы югалган дип саналган илләрдән чыгышлы галимнәр тәэсире «иманны какшата ала» дигән фикернең Россиянең җәмгыятендә таралганлыгы сәбәпле систематик мәгарифнең таралуга озак вакыт дәвамында юл бирмәде[24].

Шуңа карамастан, XVII гасыр уртасында систематик мәгариф нигезләнә һәм үсә башлый. Бу үзгәрешләргә патша Алексей Михайловичның үзенең шәхси югары укымышлылыгы да йогынты ясый[25][26].

Мәдәният һәм сәнгать[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Музыка[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Спорт[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Шулай ук карагыз[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

  1. Костомаров Н. И. Русская история в жизнеописаниях её главнейших деятелей. Olma Media Group, 2004 [1]
  2. Кругосвет — Онлайн-энциклопедия [2]
  3. Российский и русский 2012 елның 2 ноябрь көнендә архивланган. — Грамота.ру
  4. Зимин А. А., Хорошкевич А. Л. Россия времени Ивана Грозного. Москва, Наука, 1982 [3] 2012 елның 10 гыйнвар көнендә архивланган.
  5. Перевезенцев, С. В. Смысл русской истории, Вече, 2004
  6. «22 октября 1721 года в Петербурге в Троицком соборе царю Петру I был поднесён титул „император“. Принято считать, что именно в этот день Российское царство официально превратились в Российскую империю и начался отсчёт нового, имперского периода в истории страны.» См.: Агеева О. Г. Титул императора Петра I и понятие «империя» в России в первой четверти XVIII в. // Межславянские взаимоотношения и связи. М., 1999. С. 5
  7. 7,0 7,1 Хорошкевич А. Л. Символы русской государственности.- М.: Изд-во МГУ, 1993. ISBN 5-211-02521-0 — C.40
  8. Именной царский указ «О титулах царском и государевой печати» (1667 г.).
  9. ИВАН IV Грозный
  10. СИМЕОН Бекбулатович
  11. ФЕДОР Иванович
  12. 12,0 12,1 БОРИС ГОДУНОВ
  13. ФЕДОР Борисович
  14. ЛЖЕДМИТРИЙ I
  15. ВАСИЛИЙ IV Шуйский
  16. ВЛАДИСЛАВ IV Ваза
  17. МИХАИЛ Федорович
  18. ФИЛАРЕТ (Романов)
  19. АЛЕКСЕЙ Михайлович
  20. ФЕДОР Алексеевич
  21. СОФЬЯ Алексеевна
  22. ИВАН V Алексеевич
  23. ПЕТР I Великий
  24. Кириллин В. М. Русская образованность в X—XVII веках. Первые попытки создания в Московской Руси систематических школ в XVII в.
  25. Зиборов В. К., Лобачев С. В. Алексей Михайлович // Словарь книжников и книжности Древней Руси. Вып. 3 (XVII в.). Ч. 1. С. 70-72.
  26. Белоброва О. А. Морозов Борис (Илья) Иванович // Словарь книжников и книжности Древней Руси. Вып. 3 (XVII в.). Ч. 2: И—О. СПб., 1993. С. 362—363.
  27. Статья про гусли в Российском гуманитарном энциклопедическом словаре(үле сылтама)
  1. Являлся соправителем своего сына Михаила Федоровича

Әдәбият[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Сылтамалар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]