Россия этнослары

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Россия этнослары latin yazuında])
(Русия этник төркемнәре битеннән юнәлтелде)
Россия Федерациясенең Европа өлешендә Беренче бөтендөнья сугышына кадәрге этник төркемнәр таралышы харитасы.

Россия Федерациясенең 185 тән артык төрле этник төркемнәренең һәрберсе аерым милләт буларак санала. Бу төркемнәрнең халык саннары нык аерыла — мәс. руслар һәм татарлар саны миллионнар белән исәпләнсә, саамнар һәм кетлар исә 10,000 ким.[1]

Россия Федерациясенең 85 субъекты арасында 21 милли республика (аерым этник азчылыкның үз иле буларак булдырылган), 5 автономияле округ (гадәттә этник азчылыкның өлеше зур яки доминант) һәм бер автономияле өлкә статуслы төбәкләр бар.

Россиядәге этник төркемнәр, 1926-2010[2][үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Этник төркем Тел гаиләсе Төп таралыш регионы 1926 җанисәбе 1939 җанисәбе 1959 җанисәбе 1970 җанисәбе 1979 җанисәбе 1989 җанисәбе 2002 җанисәбе 2010 җанисәбе
Саннары % Саннары % Саннары % Саннары % Саннары % Саннары %, Саннары % Саннары %
Руслар Һинд-аурупа телләре Европа өлеше
 72,374,283 78.1% 89,747,795 82.9% 97,863,579 83.3% 107,747,630 82.8% 113,521,881 82.6% 119,865,469 81.5% 115,889,107 80.6% 111,016,896 80.9%
Татарлар Төрки телләр Европа өлеше
 2,926,053 3.2% 3,682,956 3.4% 4,074,253 3.5% 4,577,061 3.5% 5,055,757 3.6% 5,522,096 3.8% 5,554,601 3.9% 5,310,649 3.9%
Украиннар Һинд-аурупа телләре Европа өлеше 6,870,976 7.4% 3,205,061 3.0% 3,359,083 2.9% 3,345,885 2.6% 3,657,647 2.7% 4,362,872 3.0% 2,942,961 2.0% 1,927,888 1.4%
Башкортлар Төрки телләр Европа өлеше 738,861 0.80% 824,537 0.76% 953,801 0.81% 1,180,913 0.91% 1,290,994 0.94% 1,345,273 0.92% 1,673,389 1.16% 1,584,554 1.15%
Чуашлар Төрки телләр Европа өлеше 1,112,478 1.20% 1,346,232 1.24% 1,436,218 1.22% 1,637,028 1.26% 1,689,847 1.23% 1,773,645 1.21% 1,637,094 1.14% 1,435,872 1.05%
Чеченнар Нах-дагстан телләре Кавказ 318,361 0.34% 400,325 0.37% 261,311 0.22% 572,220 0.44% 712,161 0.52% 898,999 0.61% 1,360,253 0.95% 1,431,360 1.04%
Әрмәннәр Һинд-аурупа телләре Кавказ 183,785 0.20% 205,233 0.19% 255,978 0.22% 298,718 0.23% 364,570 0.27% 532,390 0.36% 1,132,033 0.79% 1,182,388 0.86%
Аварлар Нах-дагстан телләре Кавказ 178,263 0.19% 235,715 0.22% 249,529 0.21% 361,613 0.28% 438,306 0.32% 544,016 0.37% 814,473 0.57% 912,090 0.66%
Мордва Урал телләре Европа өлеше 1,306,798 1.41% 1,375,558 1.27% 1,211,105 1.03% 1,177,492 0.91% 1,111,075 0.81% 1,072,939 0.73% 843,350 0.59% 744,237 0.54%
Казакълар Төрки телләр Үзәк Азия
 136,501 0.15% 356,500 0.33% 382,431 0.33% 477,820 0.37% 518,060 0.38% 635,865 0.43% 653,962 0.46% 647,732 0.47%
Әзериләр Төрки телләр Кавказ 24,335 0.03% 43,014 0.04% 70,947 0.06% 95,689 0.07% 152,421 0.11% 335,889 0.23% 621,840 0.43% 603,070 0.44%
Даргиләр Нах-дагстан телләре Кавказ 125,759 0.14% 152,007 0.14% 152,563 0.13% 224,172 0.17% 280,444 0.20% 353,348 0.24% 510,156 0.35% 589,386 0.43%
Удмуртлар (+ бисермәннәр 1939-1989) Урал телләре Европа өлеше 503,970 0.54% 599,893 0.55% 615,640 0.52% 678,393 0.52% 685,718 0.50% 714,883 0.49% 636,906 0.45% 552,299 0.40%
Чирмешләр Урал телләре Европа өлеше 427,874 0.46% 476,314 0.44% 498,066 0.42% 581,082 0.45% 599,637 0.44% 643,698 0.44% 604,298 0.42% 547,605 0.40%
Осетиннар Һинд-аурупа телләре Кавказ 157,280 0.17% 195,624 0.18% 247,834 0.21% 313,458 0.24% 352,080 0.26% 402,275 0.27% 514,875 0.36% 528,515 0.38%
Беларуслар Һинд-аурупа телләре Европа өлеше 607,845 0.66% 451,933 0.42% 843,985 0.72% 964,082 0.74% 1,051,900 0.77% 1,206,222 0.82% 807,970 0.56% 521,443 0.38%
Кабарда Абхаз-адыг телләре Кавказ 139,864 0.15% 161,216 0.15% 200,634 0.17% 277,435 0.21% 318,822 0.23% 386,055 0.26% 519,958 0.36% 516,826 0.38%
Комыклар Төрки телләр Кавказ 94,509 0.10% 110,299 0.10% 132,896 0.11% 186,690 0.14% 225,800 0.16% 277,163 0.19% 422,409 0.29% 503,060 0.37%
Якутлар (+ долганнар 1939-1959) Төрки телләр Себер 240,682 0.26% 241,870 0.22% 236,125 0.20% 295,223 0.23% 326,531 0.24% 380,242 0.26% 443,852 0.31% 478,085 0.35%
Ләзгиләр Нах-дагстан телләре Кавказ 92,937 0.10% 100,328 0.09% 114,210 0.10% 170,494 0.13% 202,854 0.15% 257,270 0.17% 411,535 0.29% 473,722 0.34%
Бурятлар (+ сойотлар 1939-1989) Монгол телләре Себер 237,490 0.26% 220,618 0.20% 251,504 0.21% 312,847 0.24% 349,760 0.25% 417,425 0.28% 445,175 0.31% 461,389 0.34%
Ингушлар Нах-дагстан телләре Кавказ 72,137 0.08% 90,980 0.08% 55,799 0.05% 137,380 0.11% 165,997 0.12% 215,068 0.15% 413,016 0.29% 444,833 0.32%
Алманнар Һинд-аурупа телләре Европа өлеше 707,277 0.76% 811,205 0.75% 820,016 0.70% 761,888 0.59% 790,762 0.58% 842,295 0.57% 597,212 0.42% 394,138 0.29%
Үзбәкләр Төрки телләр Үзәк Азия 942 0.00% 16,166 0.01% 29,512 0.03% 61,588 0.05% 72,385 0.05% 126,899 0.09% 122,916 0.09% 289,862 0.21%
Тывалылар Төрки телләр Себер 200 0.00% 794 0.00% 99,864 0.08% 139,013 0.11% 165,426 0.12% 206,160 0.14% 243,442 0.17% 263,934 0.19%
Коми (+коми-пермьнәр 1939) Урал телләре Европа өлеше 226,012 0.24% 415,009 0.38% 281,780 0.24% 315,347 0.24% 320,078 0.23% 336,309 0.23% 293,406 0.20% 228,235 0.17%
Карачайлар Төрки телләр Кавказ 55,116 0.06% 74,488 0.07% 70,537 0.06% 106,831 0.08% 125,792 0.09% 150,332 0.10% 192,182 0.13% 218,403 0.16%
Чегәннәр Һинд-аурупа телләре Европа өлеше 39,089 0.04% 59,198 0.05% 72,488 0.06% 97,955 0.08% 120,672 0.09% 152,939 0.10% 183,252 0.13% 204,958 0.15%
Таҗиклар Һинд-аурупа телләре Үзәк Азия 52 0.00% 3,315 0.00% 7,027 0.01% 14,108 0.01% 17,863 0.01% 38,208 0.03% 120,136 0.08% 200,666 0.15%
Калмыклар Монгол телләре Кавказ 128,809 0.14% 129,786 0.12% 100,603 0.09% 131,318 0.10% 140,103 0.10% 165,103 0.11% 174,000 0.12% 183,372 0.13%
Лаклар Нах-дагстан телләре Кавказ 40,243 0.04% 54,348 0.05% 58,397 0.05% 78,625 0.06% 91,412 0.07% 106,245 0.07% 156,545 0.11% 178,630 0.13%
Гөрҗиләр Картвель телләре Кавказ 20,551 0.02% 43,585 0.04% 57,594 0.05% 68,971 0.05% 89,407 0.07% 130,688 0.09% 197,934 0.14% 157,803 0.11%
Яһүдләр Семит телләре Европа өлеше 539,086 0.58% 891,147 0.82% 875,058 0.74% 807,526 0.62% 699,286 0.51% 550,709 0.37% 233,439 0.16% 156,801 0.11%
Молдаваннар Һинд-аурупа телләре Европа өлеше 16,870 0.02% 21,974 0.02% 62,298 0.05% 87,538 0.07% 102,137 0.07% 172,671 0.12% 172,330 0.12% 156,400 0.11%
Кореялылар Корей теле Себер 86,799 0.09 % 11,345 0.01 % 91,445 0.08 % 101,369 0.08 % 97,649 0.07 % 107,051 0.07 % 148,556 0.10 % 153,156 0.11 %
Табасараннар Нах-дагстан телләре Кавказ 31,983 0.03% 33,471 0.03% 34,288 0.03% 54,047 0.04% 73,433 0.05% 93,587 0.06% 131,785 0.09% 146,360 0.11%
Адыгэлар (+ шапшуглар 1926-1989 һәм чиркәсләр 1926-1939) Абхаз-адыг телләре Кавказ 64,959 0.07% 85,588 0.08% 78,561 0.07% 98,461 0.08% 107,239 0.08% 122,908 0.08% 128,528 0.09% 124,835 0.09%
Балкарлар Төрки телләр Кавказ 33,298 0.04% 41,949 0.04% 35,249 0.03% 52,969 0.04% 61,828 0.04% 78,341 0.05% 108,426 0.08% 112,924 0.08%
Төрекләр (+ месхет төрекләре 1926-1989) Төрки телләр Кавказ 1,846 0.00% 2,668 0.00% 1,377 0.00% 1,568 0.00% 3,561 0.00% 9,890 0.01% 92,415 0.06% 105,058 0.08%
Нугайлар Төрки телләр Кавказ 36,089 0.04% 36,088 0.03% 37,656 0.03% 51,159 0.04% 58,639 0.04% 73,703 0.05% 90,666 0.06% 103,660 0.08%
Кыргызлар Төрки телләр Үзәк Азия 285 0.00% 6,311 0.01% 4,701 0.00% 9,107 0.01% 15,011 0.01% 41,734 0.03% 31,808 0.02% 103,422 0.08%
Коми-перьмнар (комиларда 1939) Урал телләре Европа өлеше 149,275 0.16% 143,030 0.12% 150,244 0.12% 145,993 0.11% 147,269 0.10% 125,235 0.09% 94,456 0.07%
Алтайлар Төрки телләр Себер 52,248 0.06% 46,489 0.04% 44,654 0.04% 54,614 0.04% 58,879 0.04% 69,409 0.05% 77,822 0.05% 89,773 0.06%
Понт греклары (+ Кавказ греклары) Һинд-аурупа телләре Кавказ 34,439 0.04% 65,705 0.06% 47,024 0.04% 57,847 0.04% 69,816 0.05% 91,699 0.06% 97,827 0.07% 85,640 0.06%
Чиркәсләр ( адыгэларда 1926-1939) Абхаз-адыг телләре Кавказ 28,986 0.02% 38,356 0.03% 44,572 0.03% 50,572 0.03% 60,517 0.04% 73,184 0.05%
Хакаслар Төрки телләр Себер 45,607 0.05% 52,033 0.05% 56,032 0.05% 65,368 0.05% 69,247 0.05% 78,500 0.05% 76,278 0.05% 72,959 0.05%
Кареллар Урал телләре Европа өлеше 248,017 0.27% 249,778 0.23% 164,050 0.14% 141,148 0.11% 133,182 0.10% 124,921 0.08% 93,344 0.06% 60,815 0.04%
Поляклар Һинд-аурупа телләре Европа өлеше 189,269 0.20% 142,461 0.13% 118,422 0.10% 107,084 0.08% 99,733 0.07% 94,594 0.06% 73,001 0.05% 47,125 0.03%
Ненецлар (+ энецлар 1926-1979 һәм нганасаннар 1926-1939) Урал телләре Себер 17,560 0.02% 24,716 0.02% 22,845 0.02% 28,487 0.02% 29,487 0.02% 34,190 0.02% 41,302 0.03% 44,640 0.03%
Абазалар Абхаз-адыг телләре Кавказ 13,825 0.01% 14,739 0.01% 19,059 0.02% 24,892 0.02% 28,800 0.02% 32,983 0.02% 37,942 0.03% 43,341 0.03%
Язидләр (көрдләрдә 1939-1989) Һинд-аурупа телләре Кавказ 1 0.00% 31,273 0.02% 40,586 0.03%
Эвенклар Тунгус-маньчжур телләре Себер 38,804 0.03% 29,599 0.02% 24,583 0.02% 25,051 0.02% 27,278 0.02% 29,901 0.02% 35,527 0.02% 37,843 0.03%
Төрекмәннәр Төрки телләр Үзәк Азия 7,849 0.01% 12,869 0.01% 11,631 0.01% 20,040 0.02% 22,979 0.02% 39,739 0.03% 33,053 0.02% 36,885 0.03%
Рутуллар Нах-дагстан телләре Кавказ 10,333 0.01% SDP SDP 6,703 0.01% 11,904 0.01% 14,835 0.01% 19,503 0.01% 29,929 0.02% 35,240 0.03%
Агуллар Нах-дагстан телләре Кавказ 7,653 0.01% SDP SDP 6,460 0.01% 8,751 0.01% 11,752 0.01% 17,728 0.01% 28,297 0.02% 34,160 0.02%
Литвалылар Һинд-аурупа телләре Европа өлеше 26,128 0.03% 20,795 0.02% 108,579 0.09% 76,718 0.06% 66,783 0.05% 70,427 0.05% 45,569 0.03% 31,377 0.02%
Хантлар Урал телләре Себер 22,301 0.02% 18,447 0.02% 19,246 0.02% 21,007 0.02% 20,743 0.02% 22,283 0.02% 28,678 0.02% 30,943 0.02%
Кытайлар Сино-тибет телләре Себер 8,739 0.01 % 22,491 0.02 % 19,097 0.02 % 7,987 0.01 % 5,743 0.00 % 5,197 0.00 % 34,577 0.02 % 28,943 0.02 %
Болгариялылар Һинд-аурупа телләре Европа өлеше 4,087 0.00% 8,338 0.01% 24,899 0.02% 27,321 0.02% 24,943 0.02% 32,785 0.02% 31,965 0.02% 24,038 0.02%
Көрдләр (+ язидләр 1939-1989) Һинд-аурупа телләре Кавказ 164 0.00% 387 0.00% 855 0.00% 1,015 0.00% 1,634 0.00% 4,724 0.00% 19,607 0.01% 23,232 0.01%
Эвеннар Тунгус-маньчжур телләре Себер 2,044 0.00% 9,674 0.01% 9,023 0.01% 11,819 0.01% 12,215 0.01% 17,055 0.01% 19,071 0.01% 22,383 0.02%
Финнар Урал телләре Европа өлеше 134,089 0.14% 138,962 0.13% 72,356 0.06% 62,307 0.05% 55,687 0.04% 47,102 0.03% 34,050 0.02% 20,267 0.01%
Латышлар Һинд-аурупа телләре Европа өлеше 124,312 0.13% 104,877 0.10% 74,932 0.06% 59,695 0.05% 67,267 0.05% 46,829 0.03% 28,520 0.02% 18,979 0.01%
Эстоннар Урал телләре Европа өлеше 146,051 0.16% 130,494 0.12% 78,556 0.07% 62,980 0.05% 55,539 0.04% 46,390 0.03% 28,113 0.02% 17,875 0.01%
Чукчилар (+ керекләр 1926-1989 һәм чуваннар 1939-1979) Чукотка-Камчатка телләре Себер 12,331 0.01% 13,830 0.01% 11,680 0.01% 13,500 0.01% 13,937 0.01% 15,107 0.01% 15,767 0.01% 15,908 0.01%
Вьетнамнар Австроазиат телләре Европа өлеше 0 0.00 % 0 0.00 % 781 0.00 % 6,287 0.00 % 661 0.00 % 2,142 0.00 % 26,206 0.02 % 13,954 0.01 %
Гагаузлар Төрки телләр Европа өлеше 0 0.00% 0 0.00% 3,012 0.00% 3,704 0.00% 4,176 0.00% 10,051 0.01% 12,210 0.01% 13,690 0.01%
Шорлар Төрки телләр Себер 13,000 0.01% 16,042 0.01% 14,938 0.01% 15,950 0.01% 15,182 0.01% 15,745 0.01% 13,975 0.01% 12,888 0.01%
Цахурлар Нах-дагстан телләре Кавказ 3,533 0.00% SDP SDP 4,437 0.00% 4,730 0.00% 4,774 0.00% 6,492 0.00% 10,366 0.01% 12,769 0.01%
Мансиләр Урал телләре Себер 5,754 0.01% 6,295 0.01% 6,318 0.01% 7,609 0.01% 7,434 0.01% 8,279 0.01% 11,432 0.01% 12,269 0.01%
Нанайлар Тунгус-маньчжур телләре Себер 5,860 0.01% 8,411 0.01% 7,919 0.01% 9,911 0.01% 10,357 0.01% 11,883 0.01% 12,160 0.01% 12,003 0.01%
Абхазлар Абхаз-адыг телләре Кавказ 97 0.00% 647 0.00% 1,400 0.00% 2,427 0.00% 4,058 0.00% 7,239 0.00% 11,366 0.01% 11,249 0.01%
Ассириялылар Семит телләре Кавказ 2,791 0.00% 7,446 0.01% 7,612 0.01% 8,098 0.01% 8,708 0.01% 9,622 0.01% 13,649 0.01% 11,084 0.01%
Гарәпләр Семит телләре Европа өлеше 466 0.00 % 94 0.00 % 649 0.00 % 2,555 0.00 % 2,339 0.00 % 2,704 0.00 % 10,811 0.01 % 9,583 0.01 %
Нагайбәкләр Төрки телләр Себер 11196 0.01 % 0 0.00 % 0 0.00 % 0 0.00 % 0 0.00 % 0 0.00 % 9,600 0.01 % 8,148 0.01 %
Коряклар Чукотка-Камчатка телләре Себер 7,437 0.01% 7,337 0.01% 6,168 0.01% 7,367 0.01% 7,637 0.01% 8,942 0.01% 8,743 0.01% 7,953 0.01%
Долганнар (якутларда 1939-1959) Төрки телләр Себер 656 0.00% 4,718 0.00% 4,911 0.00% 6,584 0.00% 7,261 0.01% 7,885 0.01%
Вепслар Урал телләре Европа өлеше 32,783 0.04% 31,442 0.03% 16,170 0.01% 8,057 0.01% 7,550 0.01% 12,142 0.01% 8,240 0.01% 5,936 0.00%
Әфганнар Һинд-аурупа телләре Европа өлеше 38 0.00 % 190 0.00 % 175 0.00 % 561 0.00 % 184 0.00 % 858 0.00 % 9,800 0.01 % 5,350 0.00 %
Месхет төрекләре (төрекләрдә 1926-1989) Төрки телләр Кавказ 3,527 0.00% 4,825 0.00%
Нивхлар Нивх теле Себер 4,076 0.00% 3,857 0.00% 3,690 0.00% 4,356 0.00% 4,366 0.00% 4,631 0.00% 5,162 0.00% 4,652 0.00%
Удилар Нах-дагстан телләре Кавказ 2 0.00% SDP SDP 35 0.00% 94 0.00% 216 0.00% 1,102 0.00% 3,721 0.00% 4,267 0.00%
Һиндлылар Һинд-аурупа телләре Европа өлеше 17 0.00 % 0 0.00 % 216 0.00 % 1,378 0.00 % 181 0.00 % 535 0.00 % 4,980 0.00 % 4,058 0.00 %
Шапсуглар (адыгэларда 1926-1989) Абхаз-адыг телләре Кавказ 3,231 0.00% 3,882 0.00%
Фарсилар Һинд-аурупа телләре Кавказ 8,626 0.01% 6,041 0.01% 2,490 0.00% 2,548 0.00% 1,747 0.00% 2,572 0.00% 3,821 0.00% 3,696 0.00%
Уйгырлар Төрки телләр Үзәк Азия
 		26 0.00% 642 0.00% 720 0.00% 1,513 0.00% 1,707 0.00% 2,577 0.00% 2,867 0.00% 3,696 0.00%
Селькуплар Урал телләре Себер 1,630 0.00% 2,604 0.00% 3,704 0.00% 4,249 0.00% 3,518 0.00% 3,564 0.00% 4,249 0.00% 3,649 0.00%
Сойотлар (бурятларда 1939-1989) Монгол телләре Себер 229 0.00% 2,769 0.00% 3,608 0.00%
Серблар Һинд-аурупа телләре Европа өлеше 1,278 0.00 % 2,373 0.00 % 0 0.00 % 1,431 0.00 % 815 0.00 % 1,580 0.00 % 4,156 0.00 % 3,510 0.00 %
Румыннар Һинд-аурупа телләре Европа өлеше 2,881 0.00 % 2,682 0.00 % 3,316 0.00 % 4,093 0.00 % 3,837 0.00 % 5,996 0.00 % 5,308 0.00 % 3,201 0.00 %
Ительменнар Чукотка-Камчатка телләре Себер 803 0.00% SSP SSP 1,096 0.00% 1,255 0.00% 1,335 0.00% 2,429 0.00% 3,180 0.00% 3,193 0.00%
Монголлар Монгол телләре Себер 548 0.00 % 0 0.00 % 1,511 0.00 % 3,759 0.00 % 1,812 0.00 % 2,117 0.00 % 2,656 0.00 % 2,986 0.00 %
Кумандиннар Төрки телләр Себер 6,335 0.01 % 0 0.00 % 0 0.00 % 0 0.00 % 0 0.00 % 0 0.00 % 3,114 0.00 % 2,892 0.00 %
Маҗарлар
 Урал телләре Европа өлеше 3,882 0.00 % 0 0.00 % 4,175 0.00 % 6,681 0.01 % 4,313 0.00 % 5,742 0.00 % 3,768 0.00 % 2,781 0.00 %
Ульчиләр Тунгус-маньчжур телләре Себер 723 0.00% SSP SSP 2,049 0.00% 2,410 0.00% 2,494 0.00% 3,173 0.00% 2,913 0.00% 2,765 0.00%
Телеутлар Төрки телләр Себер 1,898 0.00 % 0 0.00 % 0 0.00 % 0 0.00 % 0 0.00 % 0 0.00 % 2,650 0.00 % 2,643 0.00 %
Талышлар Һинд-аурупа телләре Кавказ 0 0.00% 47 0.00% 33 0.00% 2 0.00% 202 0.00% 2,548 0.00% 2,529 0.00%
Кырым татарлары
 Төрки телләр Европа өлеше 0 0.00 % 0 0.00 % 416 0.00 % 2,852 0.00 % 5,165 0.00 % 21,275 0.01 % 4,131 0.00 % 2,449 0.00 %
Бесермәннәр (удмуртларда 1939-1989) Урал телләре Европа өлеше 10,035 0.01% 3,122 0.00% 2,201 0.00%
Хемшиннар Һинд-аурупа телләре Кавказ 2 0.00 % 0 0.00 % 0 0.00 % 0 0.00 % 0 0.00 % 0 0.00 % 1,542 0.00 % 2,047 0.00 %
Камчадаллар Чукотка-Камчатка телләре Себер 4216 0.00 % 0 0.00 % 0 0.00 % 0 0.00 % 0 0.00 % 0 0.00 % 2,293 0.00 % 1,927 0.00 %
Чехлар Һинд-аурупа телләре Европа өлеше 7,996 0.01 % 7,526 0.01 % 7,174 0.01 % 6,073 0.00 % 4,491 0.00 % 4,375 0.00 % 2,904 0.00 % 1,898 0.00 %
Саамнар Урал телләре Европа өлеше 1,715 0.00% 1,828 0.00% 1,760 0.00% 1,836 0.00% 1,775 0.00% 1,835 0.00% 1,991 0.00% 1,771 0.00%
Дуңганнар Сино-тибет телләре Себер 6,009 0.01 % 48 0.00 % 169 0.00 % 304 0.00 % 1,159 0.00 % 635 0.00 % 801 0.00 % 1,651 0.00 %
Эскимослар Эскимос-алеут телләре Себер 1,292 0.00% SSP SSP 1,111 0.00% 1,265 0.00% 1,460 0.00% 1,704 0.00% 1,750 0.00% 1,738 0.00%
Юкагирлар Юкагир телләре Себер 443 0.00% SSP SSP 440 0.00% 593 0.00% 801 0.00% 1,112 0.00% 1,509 0.00% 1,603 0.00%
Татлар Һинд-аурупа телләре Кавказ 223 0.00% 5,136 0.00% 8,753 0.01% 12,748 0.01% 19,420 0.01% 2,303 0.00% 1,585 0.00%
Американнар Һинд-аурупа телләре Европа өлеше 0 0.00 % 457 0.00 % 273 0.00 % 785 0.00 % 81 0.00 % 185 0.00 % 1,275 0.00 % 1,572 0.00 %
Удегеләр (+ тазлар 1926-1989) Тунгус-маньчжур телләре Себер 1,357 0.00% 1,701 0.00% 1,395 0.00% 1,396 0.00% 1,431 0.00% 1,902 0.00% 1,657 0.00% 1,496 0.00%
Французлар Һинд-аурупа телләре Европа өлеше 1,338 0.00 % 991 0.00 % 535 0.00 % 1,243 0.00 % 305 0.00 % 352 0.00 % 819 0.00 % 1,475 0.00 %
Каракалпаклар Төрки телләр Үзәк Азия 14 0.00% 306 0.00% 988 0.00% 2,267 0.00% 1,743 0.00% 6,155 0.00% 1,609 0.00% 1,466 0.00%
Итальяннар Һинд-аурупа телләре Европа өлеше 749 0.00 % 713 0.00 % 525 0.00 % 889 0.00 % 356 0.00 % 627 0.00 % 862 0.00 % 1,370 0.00 %
Кетлар Енисей телләре Себер 1,428 0.00% SSP SSP 1,017 0.00% 1,161 0.00% 1,072 0.00% 1,084 0.00% 1,494 0.00% 1,219 0.00%
Испаннар Һинд-аурупа телләре Европа өлеше 0 0.00 % 2,290 0.00 % 1,615 0.00 % 2,631 0.00 % 1,961 0.00 % 2,054 0.00 % 1,547 0.00 % 1,162 0.00 %
Словеннар Һинд-аурупа телләре Европа өлеше 0 0.00 % 0 0.00 % 0 0.00 % 0 0.00 % 0 0.00 % 0 0.00 % 0 0.00 % 1,008 0.00 %
Чуваннар (чукчиларда 1939-1979) Чукотка-Камчатка телләре Себер 704 0.00% 1,384 0.00% 1,087 0.00% 1,002 0.00%
Британнар Һинд-аурупа телләре Европа өлеше 517 0.00 % 416 0.00 % 312 0.00 % 542 0.00 % 115 0.00 % 223 0.00 % 529 0.00 % 950 0.00 %
Японнар Япон-рюкю телләре Себер 79 0.00 % 922 0.00 % 888 0.00 % 1,141 0.00 % 655 0.00 % 591 0.00 % 835 0.00 % 888 0.00 %
Нганасаннар (ненецларда 1926-1939) Урал телләре Себер 721 0.00% 823 0.00% 842 0.00% 1,262 0.00% 834 0.00% 862 0.00%
Таулы яһүдләр Һинд-аурупа телләре Кавказ 15,612 0.02 % 0 0.00 % 19,352 0.02 % 15,434 0.01 % 6,509 0.00 % 11,282 0.01 % 3,394 0.00 % 762 0.00 %
Тофаларлар Төрки телләр Себер 2,828 0.00% SSP SSP 476 0.00% 570 0.00% 576 0.00% 722 0.00% 837 0.00% 762 0.00%
Кубалылар Һинд-аурупа телләре Европа өлеше 0 0.00 % 0 0.00 % 0 0.00 % 0 0.00 % 1,175 0.00 % 1,566 0.00 % 707 0.00 % 676 0.00 %
Орочлар (+ ороклар 1970-1979) Тунгус-маньчжур телләре Себер 646 0.00% SSP SSP 779 0.00% 1,037 0.00% 1,040 0.00% 883 0.00% 686 0.00% 596 0.00%
Негидаллар Тунгус-маньчжур телләре Себер
 683 0.00% SSP SSP 495 0.00% 477 0.00% 587 0.00% 567 0.00% 513 0.00%
Пакистанлылар Һинд-аурупа телләре Европа өлеше 0 0.00 % 0 0.00 % 0 0.00 % 0 0.00 % 0 0.00 % 0 0.00 % 0 0.00 % 507 0.00 %
Алеутлар Эскимо-алеут телләре Себер 353 0.00% SSP SSP 399 0.00% 410 0.00% 489 0.00% 644 0.00% 540 0.00% 482 0.00%
Памирлар Һинд-аурупа телләре Европа өлеше 0 0.00 % 0 0.00 % 0 0.00 % 0 0.00 % 0 0.00 % 0 0.00 % 0 0.00 % 363 0.00 %
Чулымнар Төрки телләр Себер 0 0.00 % 0 0.00 % 0 0.00 % 0 0.00 % 0 0.00 % 0 0.00 % 656 0.00 % 355 0.00 %
Македоннар Һинд-аурупа телләре Европа өлеше 0 0.00 % 0 0.00 % 0 0.00 % 0 0.00 % 0 0.00 % 0 0.00 % 0 0.00 % 325 0.00 %
Словаклар Һинд-аурупа телләре Европа өлеше 0 0.00 % 513 0.00 % 497 0.00 % 758 0.00 % 439 0.00 % 711 0.00 % 568 0.00 % 324 0.00 %
Хорватлар Һинд-аурупа телләре Европа өлеше 0 0.00 % 0 0.00 % 0 0.00 % 174 0.00 % 115 0.00 % 479 0.00 % 0 0.00 % 304 0.00 %
Ороклар (орочларда 1970-1979) Тунгус-маньчжур телләре Себер 162 0.00% SSP SSP 2 0.00% 179 0.00% 346 0.00% 295 0.00%
Тазлар (удегеләрдә 1926-1989) Сино-тибет телләре Себер 276 0.00% 274 0.00%
Ижора Урал телләре Европа өлеше 16,136 0.02% 7,720 0.01% 564 0.00% 561 0.00% 449 0.00% 449 0.00% 327 0.00% 266 0.00%
Бошняклар Һинд-аурупа телләре Европа өлеше 0 0.00 % 0 0.00 % 0 0.00 % 0 0.00 % 0 0.00 % 0 0.00 % 0 0.00 % 256 0.00 %
Энецлар (ненецларда 1926-1979) Урал телләре Себер 198 0.00% 237 0.00% 227 0.00%
Русиннар Һинд-аурупа телләре Европа өлеше 0 0.00 % 0 0.00 % 0 0.00 % 0 0.00 % 0 0.00 % 0 0.00 % 97 0.00 % 225 0.00 %
Караимнар Төрки телләр Европа өлеше 1,608 0.00% 1,608 0.00% 1,236 0.00% 939 0.00% 680 0.00% 366 0.00% 205 0.00%
Каратаулылар Һинд-аурупа телләре Европа өлеше 0 0.00 % 0 0.00 % 0 0.00 % 0 0.00 % 0 0.00 % 0 0.00 % 0 0.00 % 181 0.00 %
Кырымчаклар Төрки телләр Европа өлеше 6,185 0.01 % 0 0.00 % 249 0.00 % 389 0.00 % 1,365 0.00 % 338 0.00 % 157 0.00 % 90 0.00 %
Гөрҗи яһүдләр Картвель телләре Кавказ 82 0.00 % 0 0.00 % 109 0.00 % 109 0.00 % 130 0.00 % 1,172 0.00 % 53 0.00 % 78 0.00 %
Вотлар Урал телләре Европа өлеше 705 0.00 % 0 0.00 % 0 0.00 % 0 0.00 % 0 0.00 % 0 0.00 % 73 0.00 % 64 0.00 %
Люлиләр Һинд-аурупа телләре Европа өлеше 0 0.00 % 0 0.00 % 0 0.00 % 0 0.00 % 0 0.00 % 0 0.00 % 486 0.00 % 49 0.00 %
Бохара яһүдләре Һинд-аурупа телләре Европа өлеше 93 0.00 % 0 0.00 % 99 0.00 % 91 0.00 % 336 0.00 % 1,407 0.00 % 54 0.00 % 32 0.00 %
Кереклар (чукчиларда 1926-1989) Чукотка-Камчатка телләре Себер 8 0.00% 4 0.00%
Дагстанның азсанлы халыклары
 Кавказ 20,962 0.02%
Себернең азсанлы халыклары Себер
 11,824 0.01%

Тел һәм мәдәният[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Шулай ук карагыз: Россия телләре һәм Россия Федерациясе субъектлары дәүләт һәм рәсми телләре.

Россия Федерациясе конституциясе буенча, илнең рәсми тел буларак рус теле билгелә, ләкин республикаларның бер яки күбрәк телне рәсми тел буларак билгеләү хокуклары бар. Республикаларныңкүпчелегендә кимендә ике рәсми/дәүләт теле барлыкта — рус теле һәм төбәкнең исеменә нигез салган милләтнеке.[1] Төбәкләрдә 50 күбрәк азчылык телләрендә 1,350 күбрәк газета һәм журнал, 300 телеканал һәм 250 радиостанция эшли. Яңа кабул ителгән кануннар нигезендә азчылык телләре федераль радио һәм телевидение эшчәнлегендә дә кулланыла ала.[3]

2007 елда, 38 милли азчылыкның телләрендә 6,260 мәктәп белем бирә иде, 10,404 мәктәптә 75 артык милли азчылык телләре дәрес буларак укытылды. Тулаем алганда, Европа Шурасы министрлары азчылыклар телләрендә дәреслекләр белән тәэмин итү, азчылык телләрне өйрәтү мөмкинлекләрнең киңәю, укытучыларны әзерләү өлкәсендә уңай үзгәрешләрнең булуын таныды. Шул ук арада, кайбер аерым азчылыклар очрагында туган телендә белем алу мөмкинлеге өлкәсендә проблемалар кала бирә.[3]

Илдә 2000 артык милли азчылыклар ассоциациясе һәм 560 милли-мәдәни автономия булуга карамастан, Министрлар Комитеты күп регионнарда милли азчылыкларның мәдәниятләрне саклау һәм үстерүгә юнәлгән дәүләт ярдәме бик түбән дәрәҗәдә булуын таныды.[3] Шул ук арада, үз милли төбәге булган һәм булмаган этник төркемнәрнең арасында зур аерма күзәтелә — соңгыларның ресурслары чагыштырмача түбәнрәк.[1]

Җирле халыклар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Россиядә шулай ук аерым төркемгә керүче азчылык халыклары да яши — каты климатик шартларда яшәм, бик традицион тормыш рәвешен алга сөрүче Төньяк һәм Ерак Көнчыгыш азсанлы җирле халыклары.[1] Советлар Берлегенең юкка чыгуыннан соң, Россия аларның хокукларны саклауга юнәлгән махсус кануннар кабул итте.[1]

2007 елда Европа Шурасы Министрлары Комитеты бу җирле халыклар яшәгән территория һәм анда урнашкан табигый байлыкларны саклау өлкәсендә илнең федераль кануннарына кертелгән үзгәртүләре нәтиҗәсендә тискәре

Бу битнең исемен үзгәртергә тәкъдим ителгән: .
Аның хәзерге исеме татар теле нормаларына яки Википедия мәкаләләренә исем кушу кагыйдәләренә каршы булырга мөмкин.
Тулырак мәгълүматны Википедия:Күчерү битендә табып була.
Искәрмә. Җиңел очраклардан тыш, бәхәс беткәнче мәкаләне күчерү рөхсәт ителми.

үзгәрешләргә китерә алачагын таныды.[3]

Хариталар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

  • Россиянең этник харитасы, 1989
    Россиянең этник харитасы, 1989
  • Россиянең этник харитасы, 2010
    Россиянең этник харитасы, 2010
  • Руслардан тыш иң эре этник төркемнәр: сары — украиннар, ачык яшел — татарлар, каты яшел — казакълар, әфлисүн — әрмәннәр, зәңгәр — бурятлар, соры-зәңгәр — алманнар, алсу — кореялылар
    Руслардан тыш иң эре этник төркемнәр: сары — украиннар, ачык яшел — татарлар, каты яшел — казакълар, әфлисүн — әрмәннәр, зәңгәр — бурятлар, соры-зәңгәр — алманнар, алсу — кореялылар
  • Руслардан тыш ике милләтле регионнар (2010 җанисәбе)
    Руслардан тыш ике милләтле регионнар (2010 җанисәбе)
  • Руслар таралышы, 2010
    Руслар таралышы, 2010
  • Татарлар таралышы, 2010
    Татарлар таралышы, 2010
  • Украиннар таралышы, 2010
    Украиннар таралышы, 2010
  • Башкортлар таралышы, 2010
    Башкортлар таралышы, 2010
  • Чуашлар таралышы, 2010
    Чуашлар таралышы, 2010
  • Чеченнар таралышы, 2010
    Чеченнар таралышы, 2010
  • Әрмәннәр таралышы, 2010
    Әрмәннәр таралышы, 2010
  • Мордва таралышы, 2010
    Мордва таралышы, 2010
  • Казакълар таралышы, 2010
    Казакълар таралышы, 2010
  • Әзериләр таралышы, 2010
    Әзериләр таралышы, 2010
  • Беларуслар таралышы, 2010
    Беларуслар таралышы, 2010
  • Алманнар таралышы, 2010
    Алманнар таралышы, 2010

Шулай ук карагыз[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Report by Mr. Alvaro Gil-Robles on his Visits to the Russian Federation. Европа Шурасы кеше хокуклары өчен комиссары (2005-04-20). 2008-03-16 тикшерелгән. Чыганакка җибәрү хатасы: Ярамаган <ref> исемле тамга: «Alvaro» исеме берничә тапкыр төрле эчтәлек өчен билгеләнгән
  2. ↑ (рус.) Demoskop Weekly No 543-544
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Resolution on the implementation of the Framework Convention for the Protection of National Minorities, Committee of Ministers of Council of Europe, May 2, 2007
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Россия_этнослары&oldid=4120973