Свердловск өлкәсе
| Русия Федерациясе субъекты | |||||
| Свердловск өлкәсе | |||||
| |||||
|
| |||||
|
Административ үзәге |
Екатеринбург | ||||
| 17-нче | |||||
|
- Барлыгы |
| ||||
|
- Барлыгы |
4 320 677 кеше (2014) Төзмә хата: / операнда җитми кеше/км² | ||||
|
- Барлыгы, агымдагы бәяләрдә |
1 033,7 млрд. сум (2010) 214,9 мең сум | ||||
| Урал | |||||
| Урал | |||||
|
Губернатор |
Евгений Куйвашев | ||||
|
Канунбирү җыелышының рәисе |
Людмила Бабушкина | ||||
| РФ субъекты коды | 66 | ||||
| ISO 3166-2 коды | RU-SVE | ||||
| 65 | |||||
|
Бүләкләр |
| ||||
Свердло́вск өлкәсе́ – Рәсәй Федерациясенең субъекты.
Өлкә үзәге – Екатеринбург шәһәре.
География[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Чиктәшлек[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
| Як | Рәсәй субъекты |
|---|---|
| Төньяк | Коми республикасы Хант-Манси — Югра автономияле округы |
| Көнчыгыш | Төмән өлкәсе |
| Көньяк | Чиләбе өлкәсе Корган өлкәсе Башкортстан |
| Көнбатыш | Пермь өлкәсе |
Свердловск өлкәсе Уралның урта һәм төньяк өлешләрне һәм Көнбатыш Себер тигезлегенең көнбатыш өлешен биләп тора. Өлкәнең иң биек ноктасы — Конжаковский Камень тавы (1569 м).
Гидрография[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Төп елгалар — Исәт, Тәүде, Түре (Об бассейны), Чусовая, Караидел (Чулман бассейны). Эре күлләр — Пелымский Туман (32,2 км²), Вагильский Туман (31,2 км²).
Климат[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Климат — уртача континенталь, Гыйнварның уртача температурасы — -20...-15 °С, июльнең уртача температурасы — +15...+19 °С. Уртача еллык явым-төшем күләме — 350-600 мм.
Туфраклар, үсемлекләр һәм хайваннар дөньясы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Туфраклар: көлсу (өлкә мәйданының 36,7% өлешен биләп торалар), көлсу-сазлык, торф-сазлык, сазланган туфраклар (18,2%), кәсле-көлсу (14,8%), соры урман һәм кәсле-болын туфраклары (12,9%), кара һәм болын-кара туфраклар (11,3%). Урманлылык — 61%.
Тарих[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Революциягә кадәр хәзерге Свердловск өлкәсе җирләре күбесенчә Пермь губернасы составына кергәннәр.
Свердловск өлкәсе Урал өлкәсе составыннан 1934 елның 17 гыйнварында аерылып чыгарыла.
Халык[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Милли состав[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
| Халык | 1939[1] | 1959[2] | 1970[3] | 1979[4] | 1989[5] | 2002[6] | 2010[7] | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| К. с. | % | К. с. | % | К. с. | % | К. с. | % | К. с. | % | К. с. | % | К. с. | % | |
| урыслар | 2 294 569 | 91,4% | 3 560 090 | 88,0% | 3 838 358 | 88,9% | 3 954 961 | 88,8% | 4 176 948 | 88,7% | 4 002 974 | 89,2% | 3 684 843 | 90,6% |
| татарлар | 80 983 | 3,2% | 158 222 | 3,9% | 176 025 | 4,1% | 179 341 | 4,0% | 183 781 | 3,9% | 168 143 | 3,8% | 143 803 | 3,5% |
| украиннар | 43 242 | 1,7% | 93 047 | 2,3% | 80 756 | 1,9% | 81 982 | 1,8% | 82 215 | 1,7% | 55 478 | 1,2% | 35 563 | 0,9% |
| башкортлар | 8 165 | 0,3% | 14 631 | 0,4% | 21 428 | 0,5% | 30 051 | 0,7% | 41 500 | 0,9% | 37 296 | 0,8% | 31 183 | 0,7% |
| чирмешләр | 15 605 | 0,6% | 20 344 | 0,5% | 24 070 | 0,6% | 26 757 | 0,6% | 31 297 | 0,7% | 27 863 | 0,6% | 23 801 | 2,4% |
| алманнар | 3 542 | 0,1% | 53 137 | 2,1% | 36 226 | 0,9% | 33 588 | 0,8% | 31 461 | 0,7% | 22 540 | 0,5% | 14 914 | 0,3% |
| башкалар | 65 203 | 2,6% | 144 945 | 3,6% | 142 878 | 3,3% | 147 828 | 3,3% | 159 561 | 3,4% | 171 920 | 3,8% | 363 640 | 8,5% |
| барлык | 2 511 309 | 100,0% | 4 044 416 | 100,0% | 4 319 741 | 100,0% | 4 454 508 | 100.0% | 4 706 763 | 100,0% | 4 486 214 | 100,0% | 4 297 747 | 100,0% |
Свердловск өлкәсе татарлары[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Моны да карагыз: Төркем: Свердловск өлкәсе татар авыллары
Татарлар Кызылъяр округында (халкының 17,3% өлеше), Түбән Серги районында (14,9%), Әчет округында (9,9%), Югары Пышма шәһәр округында (8,3%) күпләп торалар.
Танылган шәхесләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Фагыйлә Сельская - танылган театр рәссамы
- Айдар Хисаметдинов - балет биючесе, Чуашстанның халык артисты (2014)
- Рузанна Хәбибуллина, Габдулла Кариев исемендәге Казан Татар дәүләт яшь тамашачы театры артисты (2015 елдан).
Торак пунктлар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Свердловск өлкәсе торак пунктлары
| № | Шәһәр | Халык саны | № | Шәһәр | Халык саны | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Екатеринбург | 1 383 179 | 11 | Краснотурьинск | 59 633 | |||||
| 2 | Түбән Тагил | 361 811 | 12 | Березов | 51 651 | |||||
| 3 | Каменск-Уральский | 176 572 | 13 | Лесной | 50 363 | |||||
| 4 | Первоуральск | 124 528 | 14 | Югары Саллы | 46 221 | |||||
| 5 | Серов | 99 373 | 15 | Качканар | 41 426 | |||||
| 6 | Новоуральск | 85 522 | 16 | Кызылъяр | 39 765 | |||||
| 7 | Азбис | 68 893 | 17 | Ирбет | 38 357 | |||||
| 8 | Полевской | 64 220 | 18 | Реж | 38 215 | |||||
| 9 | Рәүде | 61 875 | 19 | Алапай | 38 192 | |||||
| 10 | Югары Пышма | 59 749 | 20 | Тәүде | 35 421 | |||||
| 2010 елның җанисәбе буенча[8] | ||||||||||
Административ-территориаль бүленеше[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Шәһәр округлары[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
|
1. "Алапай шәһәре" муниципаль берәмлеге |
24. Заречный шәһәр округы |
47. Новоуральск шәһәр округы |
Муниципаль районнар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
1. Байкалово районы
2. Камышлы районы
3. Түбән Сырга районы
4. Туринская Слобода районы
5. Таборы районы
Шуның өстенә, Свердловск өлкәсе биш идарә итү округына (рус. управленческий округ) бүленә.
Моны да карагыз[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_nac_39.php?reg=52
- ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_nac_59.php?reg=61
- ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_nac_70.php?reg=56
- ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_nac_79.php?reg=53
- ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_nac_89.php?reg=56
- ↑ архив күчермәсе, archived from the original on 2006-11-04, retrieved 2012-11-19
- ↑ архив күчермәсе, archived from the original on 2016-06-05, retrieved 2012-11-19
- ↑ Численность населения городских и сельских населённых пунктов Свердловской области по итогам ВПН-2010
