Себер татар теле

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Себер татар теле latin yazuında])
Себер татар теле, себер теле, татар теленең көнчыгыш диалекты
Үзисем:

татарча, себер татар теле[1][2], татарца[3]

Илләр:

Россия, Казакъстан, һ.б. элекке СССР илләре, Төркия.

Төбәкләр:

Себер һ.б.

Сөйләшүчеләр саны:

[4]

Дәрәҗә:

95

 Классификация
Төркем:

???

Тел кодлары
ГОСТ 7.75–97:

сиб 594

ISO 639-1:

ISO 639-2:

ISO 639-3:

sty

Себер татар теле (татар теленең көнчыгыш диалекты, себертатар теле) — себер татарларының туган теле. Кайбер галимнәр тарафыннан татар теленең көнчыгыш диалекты яки көнчыгыш өч диалектлары төркеме дип, икенче очракта аерым тел булып исәпләнә.[5][6][7][8]

Татар теленең Себердә таралган бу диалектлары, татар һәм башкорт телләре белән бергә үзара бик якын булган төрки телләрнең бер төркемен тәшкил итәләр. Шул ук вакытта татар теле югалу куркынычы булмаган телләр арасына керсә, башкорт теле дә чагыштырмача стабиль тел булып санала, әмма аңа да карамастан хәвефле булып тора, әмма Идел буе татар теле белән тыгыз бәйле төрки себер татар теле куркыныч астында, бу аның авыл җирлегендә яшәүчеләр арасында гына таралуы белән бәйле.[9]

Кайбер үзенчәлекләре[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

  • ц-лаштыру: пыцак, бырцак;
  • [б], [д], [з] тартык авазларының саңгырау парларына алмашынуы: Пыел урашай полса ярар ите.
  • гарәп-фарсы алынмаларында "җ"ның "ч"га алышуы (чан < җан).

Диалектлары[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Шулай ук карагыз[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

  1. Баязитова Ф.С., Хайрутдинова Т.Х., Барсукова Р.С., Садыкова З.Р., Рамазанова Д.Б., Татарские народные говоры. В двух книгах. Книга первая. Казань: Мәгариф, 2008. – С.118 — С.126.
  2. Тумашева Д.Г. Көнбатыш Себер татарлары теле: Грамматик очерк һəм сүзлек / Д.Г.Тумашева – Казан: Казан дəүлəт ун-ты нəшрияты, 1961. – Б. 182.
  3. Милли-мәдәни мирасыбыз: Томск өлкәсе татарлары. – Казан, 2016. – Б.220-237. – (Фәнни экспедицияләр хәзинә сен­нән; ундүртенче китап).ISBN 978 ­5­93091­216­6
  4. Ethnologue report(ингл.)
  5. Проблемы определения статуса сибирских татар как коренного народа Западной Сибири
  6. Сравнительно-историческая грамматика тюркских языков. Региональные реконструкции / Э. Р. Тенишев. — М.: Наука, 2002. — С. 767. — 732 с.
  7. Рамазанова Д. Б. Сибирско-татарские диалекты и говоры татарского языка // Материалы IX Всероссийской научно-практической конференции «Сулеймановские чтения — 2006». Тюмень,. — 2006. — С. 89-90.
  8. Насибуллина А. Х. Древнетюркский пласт лексики тоболо-иртышского диалекта татарского языка// Сулеймановские чтения – 2006 : материалы IX Всероссийской научно-практической конференции (г. Тюмень, 18–19 мая 2006 г.). – Тюмень : Экспресс, 2006. – С. 75–76.
  9. UNESCO Atlas of the World's Languages in Danger (English). UNESCO (2010). 2022-05-31 тикшерелгән.
  10. Корусенко С. Н., Кулешова Н. В. Генеалогия и этническая история барабинских и курдакско-саргатских татар. — Новосибирск, 1999. — С.6.

Сылтамалар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]