Себер эрбет нараты

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Себер эрбет нараты latin yazuında])
Себер эрбет нараты
Сурәт
Кыскача исем P. sibirica
Халыкара фәнни исем Pinus sibirica Du Tour, 1803
Таксономик ранг төр
Югарырак таксон Нарат
Таксонның халык атамасы Siberian Pine[1], Siberian Stone Pine[1], siperiansembra[2], Siberian pine, 新疆五针松[3][4][5], 新疆五针松[6][7], 西伯利亚红松[6][7], 西伯利亚五针松[6], 西伯利亚五针松[8], 松节[9] һәм 长松[9]
Базионим A. sibirica[d]
Нәрсәнең чыганагы Siberian pine seed oil[d]
ХТСБ саклану статусы югалу куркынычы иң аз булган[d][10]
Нинди вики-проектка керә ВикиПроект Инвазив биология[d]
Ареал таксона Кытай[4] һәм Шеңҗан-Уйгыр автономияле районы[5]
Ссылка на авторов таксона Rendle
GRIN URL npgsweb.ars-grin.gov/gringlobal/taxonomydetail.aspx?id=28543[11]
 Себер эрбет нараты Викиҗыентыкта
Эрбет чикләвеге

Себер эрбет нараты яки Себер эрбет агачы (лат. Pínus sibírica) — Нарат ыругының бер төре, мәңге яшел агач, биеклеге 35-44 метрга, кәүсәсе диаметры 2 метрга җитә.

Себер эрбет наратының яшәеш озаклыгы 500 елга (кайбер чыганакта 800-850 елга) җитә.

Атама[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

XVII—XVIII гасырдан Россиядә Себер эрбет агачы атамасы астында билгеле, ләкин фәнни караш буенча бу төр Нарат ыругына карый һәм Гади наратка тугандаш була, ә чын Эрбет агачы ыругы (Лөбнан, атлас, гималай эрбет агачы) аерылып тора.

Ләкин Россиядә нәкъ Себер эрбет нараты Эрбет агачы дип йөртелә.

Таралыш[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Эрбет нараты Себердә, аеруча Көнбатыш Себердә бик таралган, Уралдан көнбатышка Тиман тәбәнәк таулар тезмәсенә кадәр үсә. Үзәк Алтайда 1900-2000 м диңгез дәрәҗәсеннән өстендәге якларда таралган, шулай ук Монголиядә, Төньяк Кытайда үсә.

Кара ылыслы тайгада типик агач. Комсу һәм балчыксыл туфракта үсә.

Эрбет нараты салкынга, күләгәгә чыдам, һава һәм туфрак дымлылыгына таләпчән.

Кулланылыш[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Эрбет наратының үзагачы йомшак, җиңел, нык, хуш исле, югары кыйммәтләнә, музыкаль кораллар, карандашлар җитештерүдә кулланыла.

Эрбет нараты үзагачы резонанс үзлегенә ия, шуңа күрә аннан рояльләр, арфалар, гитаралар ясала.

Эрбет чикләвеге[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Эрбет чикләвеге - кыйммәтле азык продукты, чи һәм термик эшкәртелгән төрдә ашарга яраклы.

Фосфатид фосфор микъдары буенча бүтән чикләвекләрдән өстен чыга. Эрбет чикләвегендә күп марганис, бакыр, цинк , кобальт, йод элементлары бар.

Эрбет чикләвегеннән файдалы эрбет мае ясала. Е витамины буенча ул Әстерхан чикләвегеннән һәм миндальдән ике тапкырга өстен чыга.

Кешедән тыш эрбет чикләвеген борындык, тиен, кеш, аю, тукран һ.б. ашыйлар.

Күренеш[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Сылтамалар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

  • Забелин И. И. Род 8. Cedrus — Кедр // Деревья и кустарники СССР. Дикорастущие, культивируемые и перспективные для интродукции. / Ред. тома С. Я. Соколов и Б. К. Шишкин. — М.—Л.: Изд-во АН СССР, 1949. — Т. I. Голосеменные. — С. 176—184. — 464 с. — 3000 экз.
  • Род 40. Кедр — Cedrus Link // Флора СССР. В 30 т. / Гл. ред. акад. В. Л. Комаров; Ред. тома М. М. Ильин. — М.—Л.: Изд-во АН СССР, 1934. — Т. I. — С. 159. — 302 + XVI с. — 5000 экз.
  1. 1,0 1,1 Кызыл китап — 1964.
  2. Finnish Biodiversity Information Facility — 2012.
  3. (unspecified title)doi:10.17520/BIODS.2021342
  4. 4,0 4,1 王洪峰, 董雪云, 穆立蔷 黑龙江省野生维管植物名录, Checklist of tracheophyte in Heilongjiang Province // 生物多样性 — 2022. — ISSN 1005-0094doi:10.17520/BIODS.2022184
  5. 5,0 5,1 (unspecified title)doi:10.17520/biods.2023124
  6. 6,0 6,1 6,2 Institute of Botany, Chinese Academy of Sciences List of plant species in China (2022 Edition) — 2022. — doi:10.12282/PLANTDATA.0061
  7. 7,0 7,1 Flora Reipublicae Popularis Sinicae, volume 7 / мөхәррир Ч. Ваньцзюнь, Ф. Лиго — 1978.
  8. 彭莳嘉, 罗源, 蔡宏宇 et al. 全球变化情景下的中国木本植物受威胁物种名录, A new list of threatened woody species in China under future global change scenarios // 生物多样性 — 2022. — ISSN 1005-0094doi:10.17520/BIODS.2021459
  9. 9,0 9,1 庄会富, 王亚楠, 王趁 һ.б. A Scientific Dataset of useful plants of China, 中国有用植物数据集 — 2021. — doi:10.11922/SCIENCEDB.J00001.00212
  10. The IUCN Red List of Threatened Species 2022.2 — 2022.
  11. GRIN үсемлекләр таксономиясе