Сергей Вонсовский
Сергей Вонсовский | |
---|---|
Туган | 20 август (2 сентябрь) 1910 яки 1910[1] Ташкәнт, Төркистан генерал-губернаторлыгы[d], Россия империясе[2] |
Үлгән | 11 август 1998 яки 1998[1] Екатеринбург, Россия |
Күмү урыны | Широкая-Речка зираты[d] |
Ватандашлыгы | СССР Россия |
Әлма-матер | Санкт-Петербург университетының физика-метематика факультеты[d] |
Һөнәре | физик, университет профессоры |
Эш бирүче | Институт физики металлов УрО РАН[d] |
Ата-ана | |
Гыйльми дәрәҗә: | физика-математика фәннәре докторы[d] |
Фән өлкәсе: | физика, Металлофизика[d][1], квант физикасы[1], Теоретик физика[1], ферромагнетизм[d][1] һәм сәясәт[1] |
Эш урыны: | Институт физики металлов УрО РАН[d] |
Гыйльми дәрәҗә: | физика-математика фәннәре докторы[d] |
Фәнни җитәкче: | Семён Петрович Шубин[d] |
Мәшһүр шәкертләр: | Ю. А. Изюмов, М. И. Кацнельсон |
Сергей Васильевич Вонсовский (20 август (2 сентябрь)1910 ел — 11 август, 1998 ) — совет һәм Рәсәй физигы, ССРБ һәм РФА (1991 елдан) Фәннәр академиясе академигы. Социалистик Хезмәт Каһарманы .
Биографиясе[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Ташкәнтта София Ивановна Вонсовская һәм аның икенче ире Василий Семенович Вонсовский гаиләсендә туган.[3]
Ленинград университетын (1932) теоретик физика белгечлеге буенча тәмамлай. 1932 елның октябреннән ул Свердловск шәһәрендә яши, анда йүнәлтмә (бүлү) буенча җибәрелә. 1932-1939 елларда Урал физика һәм техник институтында ( Свердловск ) эшли, 1939 елдан — металл физикасы институтында бүлек мөдире. Ул үз инициативасы белән булдырылган магнит нейтронография лабораториясен җитәкләй. Аннары ул Россия Фәннәр академиясе президиумы киңәшчесе була. «Физика металлов и металловедение» журналының баш мөхәррире иде.
1971 елдан 1985 елга кадәр — СССР Фәннәр академиясенең Урал фәнни үзәге президиумы рәисе. 1947 елдан Урал Университеты (физика факультеты) профессоры, 1993 елдан Екатеринбургтагы Гуманитар Университет ректоры. 1992-1994 елларда ул математика һәм механика факультетында, аның тәкъдиме буенча оешкан физ-мат төркемдә укыта.
Каты есем теориясе һәм магнит күренешләре физикасы буенча Урал фәнни мәктәбенә нигез салучы. Хезмәтләре каты есемнең квант теориясе, металл һәм ярымүткәргечләрнең күп электрон теориясе, ферро — һәм антиферромагнетизм, үтә үткәрүчәнлек теориясе өлкәсендә. 1934-1936 елларда С.П.Шубин белән берлектә, ул кристаллик каты есемнәрнең поляр һәм s-d-алмашу модельләрен төзи. Күчмә металлар, сплавлар һәм сирәк җирле тоташмаларның, бу төркем матдәләренең магнит һәм электр үзенчәлекләре бәйләнешен исәпкә алучы теориясен булдыра. Ул эретмәләрнең ферромагнитизм теориясенә нигез сала, магнитлы анизотропия һәм магнитострикция күренешләре теориясен үстерә. Шактый эшләр циклы күчмә металл һәм сплаваларда үтә үткәрүчәнлек теориясе, аларда ферромагнетизм һәм үтә үткәрүчәнлектең бер үк вакытта яшәү проблемасына карый.
Ул, 1973 елда галимнәрнең "Правда" газетасына «академик А. Д. Сахаровның тәртибен» хөкем иткән хатка кул куйган ССРБ Фәннәр академиясе академикларының берсе. Хатта Сахаров «Советлар Союзының дәүләт королошын, тышкы һәм эчке сәясәтен кимсетүче берничә белдерү ясауда» гаепләнә, һәм академиклар аның кеше хокукларын яклау эшчәнлеген «совет галименең дәрәҗәсен һәм абруен фасикълау» дип бәяләделәр [4]. Ул 1989 елгы СССР халык депутатларын сайлаулар барышында, МДУ бинасында, Андрей Дмитриевичтан Фәннәр академиясе исеменнән рәсми рәвештә гафу үтенә[чыганак күрсәтелмәгән 1875 көннәр].
Сергей Вонсовский 1998 елда вафат була, Широкореченское зиратында күмелә[5]. Екатеринбургның торак районындагы элеккеге Институтская урамы академик Вонсовский исеме белән атала.
Басмалары[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Вонсовский С. В., Шур Я. С. Ферромагнетизм. — М. — Л., 1948.
- Вонсовский С. В. Магнетизм. Магнитные свойства диа-, пара-, ферро-, антиферро- и ферримагнетиков. — М., 1971. — 1032 с.
- Вонсовский С. В. Магнетизм микрочастиц. — М., 1973. — 280 с.
- Вонсовский С. В., Кацнельсон М. И. Квантовая физика твёрдого тела. — М., 1983.
- Вонсовский С. В. Магнетизм. М., 1984.
- S. V. Vonsovsky, M. I. Katsnelson. Quantum Solid State Physics, Springer, N.Y., 1989.
Ул Физик энциклопедиядә редколлегия әгъзасы һәм берничә мәкалә авторы (1-5 том, 1988-1999).
Мактаулы исемнәре һәм бүләкләре[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Социалистик Хезмәт Герое (1969) [6]
- 3 Ленин ордены (03/13/1969; 09/17/1975; 09/01/1980)
- 2 Кызыл Байрак Хезмәт ордены (09/10/1960; 08/30/1985)
- Кызыл Йолдыз ордены (06/10/1945)
- «Хезмәт батырлыгы өчен» медале (19.09.1953)
- башка медальләр
- ССРБ Дәүләт премиясе (1975) — "Магнитизм" (1971) һәм «Магнетизм микрочастиц» монографияләре өчен (1973)
- 1982 ел фән һәм техника өлкәсендә ССРБ дәүләт премиясе ( 28 октябрь, 1982 ел ) — ексез ярымүткәргечләрне һәм экситон фазаларны алдан фаразлау, табу һәм тикшерү буенча эшләр циклы өчен
- С. И. Вавилов исемендаге Алтын медаль
- Демидов премиясе
- Польша Фәннәр академиясенең чит ил әгъзасы
- Германия Фәннәр академиясенең чит ил корреспондент әгъзасы
- Свердловскның мактаулы гражданины (1984)
Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 Czech National Authority Database
- ↑ 2,0 2,1 Вонсовский Сергей Васильевич // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / мөхәррир А. М. Прохоров — 3-е изд. — Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ ВОНСОВСКАЯ Софья Ивановна
- ↑ Письмо членов Академии наук СССР // «Правда», 29.08.1973.
- ↑ Могила С. В. Вонсовского на Широкореченском кладбище
- ↑ Указ Президиума Верховного Совета СССР от 13 марта 1969 г. в Высокая оценка достижений советской науки // Вестник АН СССР, 1969, № 4
Сылтамалар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Антон Бочаров. Сергей Васильевич Вонсовский (рус.). Сайт «Герои страны». Дата обращения 13 февраля 2015.
- Профиль Сергея Васильевича Вонсовского на официальном сайте РАН
- Воспоминания М. И. Кацнельсона о С. В. Вонсовском
- Воспоминания В. Ю. Ирхина о С. В. Вонсовском
- Научное наследие академика С. В. Вонсовского 2017 елның 15 август көнендә архивланган.
- С. В. Вонсовский в журнале «Успехи физических наук»
- Храмов, Ю. А. Вонсовский Сергей Васильевич // Физики : Биографический справочник / Под ред. А. И. Ахиезера. — Изд. 2-е, испр. и доп. — М. : Наука, 1983. — С. 68. — 400 с. — 200 000 экз. — ББК 22.3гя2. — УДК 53(G).
- 2 сентябрь көнне туганнар
- 1910 елда туганнар
- Ташкәнттә туганнар
- 11 август көнне вафатлар
- 1998 елда вафатлар
- Екатеринбурда вафатлар
- Әлифба буенча шәхесләр
- Википедия:гыйнвар 2019 бирле чыганак юк
- Россия физиклары
- ССРБ физиклары
- ССРБ дәүләт премиясе лауреатлары
- «Бөек Ватан сугышында фидакарь хезмәт өчен» медале белән бүләкләнүчеләр
- Кызыл Йолдыз ордены кавалерлары
- Ленин ордены кавалерлары
- Социалистик Хезмәт Каһарманнары
- Физика-математика фәннәре докторлары