Сыеркойрык
| Сыеркойрык | |
 | |
| Халыкара фәнни исем | Verbascum L., 1753[1][2] |
|---|---|
| Таксономик ранг | ыру[1] |
| Югарырак таксон | норичниковые[d] |
| Таксонның халык атамасы | Ошибка Lua в Модуль:Sources на строке 178: attempt to concatenate local 'letter' (a nil value). |
| Таксономик төр | V. thapsus[d] |
| Җимеш төре | тартмачык[d] |
| Бүләкләр | |
| GRIN URL | npgsweb.ars-grin.gov/gringlobal/taxonomygenus.aspx?id=12679[7] |
 Сыеркойрык Викиҗыентыкта | |
Сыеркойрык (лат. Verbáscum nígrum, рус. Коровяк) – сыраҗчалар семьялыгыннан озын туры сабаклы, төкле яфраклы, сары чәчәкле икееллык үләнчел үсемлек.[8]
Биологик тасвирлама[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Алар – 0,5-3 м биеклектәге ике яшьлек яки күпьеллык, сирәгрәк берьеллык үләнчел үсемлекләр яисә ярымкуаклыклар. Беренче елда бары тик прикор яфраклары розеткасы гына барлыкка килә; икенче елда чәчәк сабагы үсеп чыга, аның тышкы ягы, прикор яфраклары белән чагыштырганда, зур булмаган яфраклар була.
Яфраклар суүткәргеч, күбесенчә тоташ, спираль буенча урнашкан, еш кына аларны киез белән каплаган пушка белән капланган, кайбер төрләрендә шома.
Биш таҗ яфракчыгы чәчәкләре бик үк дөрес түгел, еш кына сары төслеләр, ләкин шулай ук кызгылт-сары, кызыл-көрән, зәңгәр, пурпурлы һәм аклар да очрый. Венчик дөрес яки дөрес диярлек, яссы, тәгәрмәчле, өч өлеш кыскарак һәм кытыршы җепләр белән тәэмин ителгән, калган ялангач. Бик кыска, аз сизелә торган көпшәле һәм биш күчәрле сыгылмалы Венчик, бераз бөгелгән яки яссы; биш яки дүрт (сирәк төрләренең бишенчесе (арткы) тычинка үсеш кичерми, җепләре киселгән. Барлык серкәләрнең серкәләре бертөрлеме, әллә ике алгы серкәчнең озынча озынча.
Тарату һәм экология[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Евразиянең уртача климатында, Төньяк Африкада һәм таудай – Төньяк Америкада киң таралган.
Россиядә – Европа өлешендә, Кавказда.
Вербаскумның күпчелек төрләре – ксерофитлар – корылыклы шартларда яшәүгә җайлашканнар. Ташлы сөзәклекләр, далалар, коры болыннар, комлы урыннар, шешәләр, юл буйларында үсә.
Кайбер төрләре[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Ярым шрифт белән Россиядә һәм чиктәш илләрдә очрый торган төрләр бүленгән.
· Verbascum acaule (Bory & Chaub.) Kuntze
· Verbascum adeliae Heldr. — Коровяк Адели
· Verbascum adenanthum Bornm.
· Verbascum adrianopolitanum Podp. — Коровяк адрианопольский
· Verbascum anisophylum Murb.
· Verbascum arcturus L.
· Verbascum argenteum Ten.
· Verbascum baldaccii Degen
· Verbascum banaticum Schrad. — Коровяк банатский
· Verbascum barnadesii Vahl
· Verbascum bithynicum Boiss.
· Verbascum blattaria L. — Коровяк тараканий
· Verbascum boerhavii L.
· Verbascum boissieri (Heldr. & Sart.) Kuntze — Коровяк Буассьё
· Verbascum botuliforme Murb.
· Verbascum bombyciferum Boiss.
· Verbascum bugulifolium Lam.
· Verbascum chaixii Vill.
· Verbascum charidemii Murb.
· Verbascum chinense (L.) Santapau — Коровяк китайский
· Verbascum chrysanthum Murb.
· Verbascum creticum (L.) Cav. — Коровяк критский
· Verbascum cylindrocarpum Griseb.
· Verbascum cyleneum (Boiss. & Heldr.) Kuntze
· Verbascum daenzeri (Fauché & Chaub.) Kuntze
· Verbascum davidoffii Murb.
· Verbascum decorum Velen.
· Verbascum delphicum Boiss. & Heldr.
· Verbascum densiflorum Bertol. — Коровяк высокий, или Коровяк густоцветковый, или Коровяк скипетровидный
· Verbascum dentifolium Delile
· Verbascum dieckianum Borbás & Degen
· Verbascum dimoniei Velen.
· Verbascum dingleri Mattf. & Stef.
· Verbascum dumulosum P.H.Davis
· Verbascum durmitoreum Rohlena
· Verbascum epixanthinum Boiss. & Heldr.
· Verbascum eriophorum Godr.
· Verbascum euboicum Murb. & Rech.f.
· Verbascum foetidum Boiss. & Heldr.
· Verbascum formosum Fisch. ex Schrank — Коровяк красивый
· Verbascum friedrichsthalianum Kuntze
· Verbascum georgicum Benth. — Коровяк грузинский
· Verbascum glabratum Friv.
· Verbascum glandulosum Delile
· Verbascum gnaphalodes M.Bieb. — Коровяк черноморский
· Verbascum graecum Heldr. & Sart. ex Boiss.
· Verbascum guicciardii Heldr. ex Boiss.
· Verbascum halacsyanum Sint. & Bornm. ex Halácsy — Коровяк Халаши
· Verbascum haussknechtii Heldr. ex Hausskn.
· Verbascum hervieri Degen
· Verbascum herzogii Bornm.
· Verbascum humile Janka
· Verbascum hypoleucum Boiss. & Heldr.
· Verbascum jankaeanum Pancic
· Verbascum laciniatum (Poir.) Kuntze
· Verbascum lagurus Fisch. & C.A.Mey.
· Verbascum lanatum Schrad.
· Verbascum lasianthum Boiss. ex Benth.
· Verbascum leianthum Benth.
· Verbascum leucophylum Griseb.
· Verbascum levanticum I.K.Ferguson
· Verbascum litigiosum Samp.
· Verbascum longifolium Ten.
· Verbascum lychnitis L. — Коровяк мучнистый
· Verbascum macedonicum Kosanin & Murb.
· Verbascum macrurum Ten.
· Verbascum malophorum Boiss. & Heldr.
· Verbascum mucronatum Lam.
· Verbascum nevadense Boiss.
· Verbascum nicolai Rohlena
· Verbascum nigrum L. — Коровяк чёрный
· Verbascum niveum Ten.
· Verbascum nobile Velen.
· Verbascum gypsicola Vural & Aydoğdu
· Verbascum olympicum Boiss.
· Verbascum oreophilum K. Koch — Коровяк горолюбивый
· Verbascum orientale (L.) All. — Коровяк восточный
· Verbascum orphanideum Murb.
· Verbascum ovalifolium Donn ex Sims — Коровяк овальнолистный
· Verbascum paniculatum Wulf. — Коровяк метельчатый
· Verbascum pelium Halácsy
· Verbascum pentelicum Murb.
· Verbascum pestalozzae Murb.
· Verbascum phlomoides L. — Коровяк лекарственный, или Коровяк мохнатый
· Verbascum phoeniceum L. — Коровяк фиолетовый *
· Verbascum pinnatifidum Vahl — Коровяк перистораздельный
· Verbascum pseudonobilev Stoj. & Stef.
· Verbascum pulverulentum Vill.
· Verbascum purpureum (Janka) Hub.-Mor.
· Verbascum pycnostachyum Boiss.& Heldr.
· Verbascum pyramidatum M.Bieb. — Коровяк пирамидальный
· Verbascum reiseri Halácsy
· Verbascum roripifolium (Halácsy) I.K.Ferguson
· Verbascum rotundifolium Ten.
· Verbascum rupestre (Davidov) I.K.Ferguson
· Verbascum samniticum Ten.
· Verbascum scardicola Bornm.
· Verbascum siculum Tod. ex Lojac.
· Verbascum sinuatum L. — Коровяк выемчатый
· Verbascum songaricum Schrenk — Коровяк джунгарский
· Verbascum speciosum Schrad. — Коровяк великолепный
· Verbascum spectabile M.Bieb. — Коровяк блестящий
· Verbascum spinosum L.
· Verbascum thapsus L. typus — Коровяк обыкновенный, или Медвежье ухо
· Verbascum undulatum Lam.
· Verbascum vandasii (Rohlena) Rohlena
· Verbascum virgatum Stokes
· Verbascum viridissimum Stoj. & Stef.
· Verbascum widemannianum Fisch. & C.A.Mey.
· Verbascum xanthophoeniceum Griseb.
· Verbascum zuccarinii (Boiss.) I.K.Ferguson — Коровяк Цуккарини
Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- ↑ 1,0 1,1 Линней К. Genera plantarum eorumque characteres naturales, secundum numerum figuram, situm, & proportionem omnium fructificationis partium — 5 — Стокһолм: 1754. — doi:10.5962/BHL.TITLE.746
- ↑ Linnaeus C. Species Plantarum: Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas — 1753.
- ↑ АКШ авыл хуҗалыгы министрлыгының үсемлекләр базасы
- ↑ Nederlands Soortenregister
- ↑ Flora Reipublicae Popularis Sinicae, volume 67(2) / мөхәррир Ч. Буцю, H. P. Yang — 1979.
- ↑ 彭莳嘉, 罗源, 蔡宏宇 et al. 全球变化情景下的中国木本植物受威胁物种名录, A new list of threatened woody species in China under future global change scenarios // 生物多样性 — 2022. — ISSN 1005-0094 — doi:10.17520/BIODS.2021459
- ↑ GRIN үсемлекләр таксономиясе
- ↑ Электронный фонд словарей.
Әдәбият[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Федченко Б. А. Коровяк — Verbascum // Флора СССР / Ботанический институт имени В. Л. Комарова Академии наук СССР; Начато при руководстве и под главной редакцией акад. В. Л. Комарова; Редакторы тома Б. К. Шишк.