Сөләйман Морзабулатов
.svg){kind=small}
| Сөләйман Морзабулатов | |
|---|---|
| Туган телдә исем | баш. Сөләймән Шәнгәрәй улы Мырҙабулатов |
| Туган | 6 гыйнвар 1890 Абзан, Зиянчура районы |
| Үлгән | 9 гыйнвар 1931 (41 яшь) Мәскәү, СССР |
| Һөнәре | сәясәтче |
| Сәяси фирка | Советлар Берлеге коммунистик фиркасе |
Сөләйман Шәңгәрәй улы Морзабулатов (атасы исемен язуның тагын бер варианты ― Шаһин-Гәрәй улы; баш. Сөләймән Шәнгәрәй улы Мырҙабулатов ;6 гыйнвар 1890, Ырынбур губернасы, Абзан авылы — 9 гыйнвар 1931, Мәскәү) ― Башкорт милли хәрәкәте лидеры, Бөрҗән-Тәнгәвер күтәрелеше җитәкчесе.
Биографиясе[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Морзабулатов Сөләйман Шәңгәрәй улы 1890 елның 6 октябрендә Ырынбур губернасының Орск өязе (хәзерге Башкортостанның Зиянчура районы Салих волосте Абзан авылында туган. Усарган волосте Чанким авылының 6нчы мәктәбендә укыган.
1910—1912 елларда мәдрәсәдә укыган, аннары Орск шәһәрендә укытучы курсларын тәмамлаган.
1918 елдан (бүтән чыганаклар буенча - 1921 елдан) РКП (б) әгъзасы. 1919—1920 елларда - БашЧК рәисе, Башревком әгъзасы. 1920 елның апрелендә ул Тамъян-Катай кантонына Башревком һәм БашЧК вәкаләтле вәкиле итеп җибәрелә.
Башкалар арасында РКП(б) обкомында тәкъдим ителгән 1920 елның 19 маендагы «Автономияле Совет Башкорт республикасының Дәүләт төзелеше турында» Бөтенроссия Үзәк Башкарма комитеты һәм РСФСР Халык Комиссарлары Советы декреты белән килешмәү турында гаризага кул куя. Башревкомның башка әгъзалары белән берлектә ул үз вазифасыннан китә.
Башкортларның җирле партия органнарына каршы кораллы көрәшен җитәкли (кара. Башкортостанда крестьян фетнәсе хәрәкәте ).
1920 елның декабрендә ул республиканың хәрби комиссары урынбасары, аннары БАССРның авыл хуҗалыгы комиссары итеп билгеләнә[1] .
1923 елның маенда «солтангалеевщина» да һәм национализмда гаепләнү буенча эштән алына һәм административ тәртиптә Мәскәүгә күчеп килә, анда урам себерүче булып эшли.
1926 елда Башкортстанга кайтуга рөхсәт ала. Зилаир кантонында «Сельпромсоюз» да, колхоз, авыл советы рәисе булып эшли.
«Башкорт милләтчесе» буларак репрессияләнә. 1930 елның июлендә контрреволюцион һәм милләтче күтәрелеш оешмасын төзүдә гаепләнеп , СССР ОГПУ тарафыннан үлем җәзасына хөкем ителә. Ул төрмәдә үлә. 1988 елда реабилитацияләнә.
Хәтер[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- «Тарихи мохит» программалар циклыннан «Гражданин Мурзабулатов» документаль фильмы, сценаристы Салават Хамидуллин, режиссеры Айрат Умутбаев, 2011 .
- Сөләйман Морзабулатов исемендәге Абзан урта мәктәбе Башкортостан Республикасының Зиянчура районында урнашкан[2] .
Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- ↑ Мурзаханова С. Н. . — ISBN 5-88185-001-7.
- ↑ МОБУ СОШ с. Абзаново
Сылтамалар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Знатные люди усярганцев 2020 елның 14 гыйнвар көнендә архивланган.
- Мурзаханова С. Н. . — ISBN 5-88185-001-7.
- Давлетшин Р. А. Мурзабулатов Сулейман Шангареевич.//Статья в Башкирской энциклопедии 2016 елның 4 март көнендә архивланган.(башк.)
- МОБУ СОШ с. Абзаново
- YouTube сайтында Гражданин Мурзабулатов