Тайказан (Казан)
| Һәйкәл | |
Тайказан
| |
 Казан. «Тайказан» | |
| Урын | Казан, Нурсолтан Назарбаев һәм Качалов урамнары чаты |
| Сынчы | Әбелгазиз Шәрәфетдин улы әл-Тәбризидән копия |
| Төзелеш датасы | 2018 ел |
| Материал | бронза |
Тайказан, тай-казан (каз. тайқазан) — 2018 елның 12 октябрендә Казанның Нурсолтан Назарбаев һәм Качалов урамнары чатындагы скверда урнаштырылган скульптур композиция. Тайказан — Казакъстан Республикасы Көнчыгыш-Казакъстан (2018 елдан Төркистан) өлкәсе хакимиятенең (версия — Симәй шәхси эшмәкәренең)[1] татар халкына бүләге. Кунакчыллык һәм уңдырышлылык символы булган казан Нурсолтанда коелган, Казанга автотранспорт белән 5 көндә китереп җиткерелгән. «Тайказан» скульптур композициясен ачу тантанасында Татарстан Республикасы Президенты Р. Н. Миңнеханов һәм Төркистан өлкәсе хакиме Даниал Әхмәтов катнаша[2].
 Тышкы рәсемнәр
| |
|---|---|
|
«Тайказан»ны ачу тантанасыннан фоторәсемнәр. |
Тарихы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Төп мәкалә: Тайказан (Төркистан)
Тайказанның төп нөсхәсе Казакъстанның Төркистан өлкәсе үзәге Төркистан шәһәрендәге Әхмәд Ясәви кәшәнәсендә урнашкан. Кәшәнә XI гасыр төрки шагыйре Әхмәд Ясәви (1093—1166) каберендә булдырылган һәм «Хәзрәт-солтан» тыюлыгы тарихи-мәдәни музееның үзәк объекты булып тора. Казан шәһәрендә куелган Тайказан — төп нөсхәсеннән күләмен, авырлыгын, эретмә составын төгәл саклап, кечерәйтеп ясалган беренче копиясе. Күчермә Нурсолтанда Казакъстан Президенты идарәсе күрсәтмәсе буенча 3 айда эшләнгән. Проект җитәкчеләренең берсе — Сарсен Сәетов.
Төркистандагы казан Әмир Тимер фәрманы белән Төркистан тирәсендә яшәгән оста Әбелгазиз Шәрәфетдин улы әл-Тәбризи тарафыннан 1399 елның 25 июнендә (801 хиҗри елның 20 шәүвәлендә) коелган. Аның биеклеге 1, 60 м, касәсенең диаметры – 2,42 м. Казанга 3 мең литр су сыйган. Авырлыгы 2 тонна. Ясаганда 7 кушылма, шул исәптән кызыл бакыр, алтын, цинк, аккургаш һ. б., кулланылган. Әлеге казанда атнага ике тапкыр диндарлар өчен «хәлим» — бодай һәм иттән пешерелгән азык әзерләнә торган булган. Тайказан — тай ите (күп ит) пешерү өчен махсус зур казан.
1935 елда Ленинград Эрмитажына алып китеп, төрки мәдәният бүлегендә күрсәтелгән.
1989 елда Казакъстан бәйсезлеккә ирешкәч, казан Ватанына кайтарылган.
Тасвирлама[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Татарстандагы копиясе чиста бронзадан эшләнгән. Бронза казанның биеклеге — 1,7 м, диаметр — 2,5 м, күтәртмәсенең биеклеге — 2,5 м.
Постамент 30 мм калынлыктагы ак граниттан эшләнгән, скульптура тирәсендә 150 см х 150 см гранит брусчатка җәелгән, аны 1 м озынлыктагы һәм 12 см киңлектәге бордюр дәвам итә. Постамент астында яктыртучы ут үткәрелгән. Ак граниттан эшләнгән табличкада бронза хәрефләр белән казакъ телендә язылган:
Güldene ber, Qazan! Șıgıs Qazaqstan oblısınan
Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- ↑ Зауреш Ахмеджанова. Казань тұрғындарына семейлік тайқазан сыйға берілді. ustinka.kz, 10.07.2017(казакъ)
- ↑ Скульптуру «Тайказан» установили в Казани. МИА «Казинформ», 12.10.2018
Чыганаклар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Надежда Гордеева. Скульптурная композиция «Тайказан» в Казани. Татар-информ МА, 12.10.2018
- Елена Бритвина, ТР Президенты Матбугат хезмәте. Рөстәм Миңнеханов һәм Көнчыгыш-Казахстан өлкәсе Хакиме Даниал Әхмәтов «Тайказан» скульптурасын ачу тантанасында катнаштылар. «Рәсми Татарстан» порталы, 12.10.2018
Возвращение тайказана в мавзолей Ходжы Ахмеда Яссави (YouTube видео, 8:40)
Сылтамалар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Моны да карагыз[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
| Казанның истәлекле урыннары | ||
_(2004).png) |
||