Татарстан украиннары
| Татарстан украиннары | |
| Үз аталышы |
українці |
|---|---|
| гомуми сан |
18 241 |
| яшәү җире | |
| Теле | |
| Дине | |
| Бүтән халыкка керүе | |
Татарстан украиннары (укр. українці, українці в Татарстані) — украин халкының бүгенге Татарстан Республикасы территориясендә яши торган территориаль төркеме.
Таралышы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
2010 елгы халык санын алу мәгълүматлары буенча украиннар саны 18 241 кеше тәшкил итеп, Татарстанда татарлар, чуашлар, марилар, удмуртлар, мордвалар һәм руслардан кала иң эре этник төркемнәрнең берсе булып тора. Татарстанда украиннарның саны кимү рус халкы арасында ассимиляция процессы, милли-катнаш никахларның югары проценты белән аңлатыла. Украиннарның яртысыннан да ким булмаган өлеше рус телен туган тел дип саныйлар, әмма бу аларга украин самоидентификациясен сакларга комачауламый. Соңгы елларда украиннарның мәдәни тормышын тагын да активлаша, милли-мәдәни оешмалар барлыкка килә башлгана. [1]
Тарих[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Урта Идел буенда һәм, аерым алганда, Татарстанда украиннарның шактый анклавлары башта XVIII-XIX гасыр азагындагы авыл миграцияләре нәтиҗәсендә, соңрак республикада эре сәнәгать төзелеше вакытында, совет чорында барлыкка килә. Асылда, украин диаспорасы, нигездә, индустриаль миграцион агымнарның йогынтысы нәтиҗәсендә формалашканнар.[1]
Мәдәният[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Татарстан Республикасында рәсми рәвештә теркәлгән украин милләтенең мәдәни түбәндәге оешмалар эшли:
«Татарстанның берләшкән региональ украина милли-мәдәни автономиясе» (Татарстанская объединённая региональная украинская национальна-культурная автономия). Рәисе: Любченко Владимир Николаевич.
1994 елда, соңрак автономия статусын алган «Украина» шәһәр иҗтимагый берләшмәсе Казанда да барлыкка килә. Аны булдыру инициаторы булып КДУ профессоры М.С. Матвейчук торган, ә берләшмәнең нигезен өлкән буын вәкилләре А.Т. Щербань, Т.А. Корзун, В.И. Селюк, С.Ф. Протас, Н.П. Демченко, Л.М. Васюта һәм башкалар тәшкил иткән. Берләшмә катнашында борынгы кичәләр, Раштуа көннәрендә узучы яшьләр утырышлары уйнала, балалар өчен украин телендә спектакльләр куела, ә җәйге көннәрдә Казан читендәге күлләр ярларында Иван Купала бәйрәме билгеләп үтелә.
МБО "Милли-мәдәни автономия" Украина ширкәте "Вербиченька" (МОО "Национально-культурная автономия "Украинское товарищество «Вербиченька»), Түбән Кама шәһәре. Җитәкчесе: Савенко Евгений Викторович. 1997 елдан башлап «Вербиченька» Татарстан халыклары ассамблеясе составына керә, 1998 елдан — Россия украиннары берләшмәсе һәм федераль милли-мәдәни автономия (ФНК) составына да керә. Күп еллар дәвамында ТР атказанган мәдәният хезмәткәре Геннадий Илларионович Мещанинов җитәкләгән «Вербиченька» күп тапкырлар (2000, 2002, 2006 елларда) А. Кошица исемендәге хор коллективлары бәйгесендә Мәскәүдә катнашып, лауреат булган. Хор Киевта, Львовта, Черниговщинада һәм Кировоградщинада чыгыш ясаган.
Украина халкының тарихын һәм мәдәниятен өйрәнү буенча «Лелеки» («Ләкләкләр») Түбән Кама берләшмәсе эшли.
Яшел Үзәннең украин диаспорасы, җитәкчесе: Заруцкая Людмила Павловна. Яр Чаллы шәһәре украина диаспорасы, җитәкчесе: Маньковский Василий Владимирович
Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- ↑ 1,0 1,1 История, культура — ТАТАРСТАНСКАЯ ОБЪЕДИНЕННАЯ РЕГИОНАЛЬНАЯ. ukr.addnt.ru. 2017-08-13 тикшерелгән.
Әдәбият[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- О. Север’янова. З історії автохтонного українського населення Низового Надволжя // Український вимір. Міжнародний збірник інформаційних, освітніх, наукових, методичних статей і матеріалів з України на діаспори — Ніжин, 2005 — С. 19-24.
- І. Шульга. Українці Низового Поволжя та їх національне самовизначення // Матеріали до української етнології: Зб. наук. пр. — К.: ІМФЕ ім. М. Т. Рильського НАН України, 2008
- В. Сінельнікова. Українці нижнього Поволжя: говірка як засіб збереження самоідентифікації // Матеріали до української етнології. — 2013. — Вип. 12. — С. 96-101.
- Закордонне українство: сутність, структура, самоорганізація. Підручник / Автори: В. Б. Євтух, А. А. Попок, В. П. Трощинський, С. Ю. Лазебник, В. М. Андрієнко, М. В. Андрієнко, Т. В. Федорів, B. C. Гошовський, С. О. Штепа; За ред. В. Б. Євтуха. Національний педагогічний університет імені М. П. Драгоманова; Національна академія державного управління при Президентові України; Центр сучасного суспільствознавства. — К.: Альтерпрес, 2011. — 304 с. — ISBN 978-966-542-470-3
- Зарубіжне українство : інформ. кат. / Укр. Всесвіт. координац. Рада, Т-во зв’язків з українцями за межами України (Т-во «Україна»), Ін-т дослідж. діаспори; [уклад.: Оксана Малиновська та ін. ; ред. Ігор Винниченко]. — К. : [б. в.], 1997. — 150 с. — ISBN 5-87274-329-7
