Тимер (шәһәр)
| Тимер | |
| каз. Темір | |
| Нигезләнү датасы | 1879 |
|---|---|
| Рәсми исем | Темір |
| Дәүләт |
 Казакъстан Россия империясе СССР |
| Нәрсәнең башкаласы | Тимер өязе[d] |
| Административ-территориаль берәмлек | Темирская городская администрация[d] |
| Сәгать поясы | UTC+05:00 |
| Халык саны | 2425 (2016)[1] |
| Почта индексы | 030810 |
 | |
Тимер (каз. Temіr, Темір, рус. Темир) — Казакъстанның Актүбә өлкәсендә урнашкан шәһәр.
Географик урыны
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Район үзәге – Шубаркудук кентінен көнчыгышка таба 50 км җирдә, үзе белән аттас елга буенда урнашкан.
Халкы
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]| 1923[2] | 1939[3] | 1959[4] | 1970[5] | 1979[6] | 1989[7] | 1999[8] | 2009[9] | 2016[1] | 2021[10] |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2773 | ↗5708 | ↘3914 | ↗4068 | ↘3674 | ↘3500 | ↘2310 | ↗2678 | ↘2425 | ↘2202 |
Тарихы
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Нигезе 1868 елны хәрби урнашыш рәтендә салынган. 1869 елны казакъ даласын идарә итү рәтендәге патша хөкүмәтенең . Шәһәрдә шушы җылы 99 өй, 913 кеше торган, 2 табиб урыны, бер кластық рус-казакъ мәктәбе, җәмәгать китапханәсе, почта бүлекчәсе, мәчет, чиркәү эшләгән. Шәһәр статусын 1896 елдан башлап йөртә.
Ярминкә
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]1900 елдан башлап мөһим сауда үзәге булды. Монда елына 2 тапкыр ярминкә үткәрелде. Саудагерлер Ташкәнт, Бохара, Үфі, Оренбур, Орск шәһәрләреннән килгән.
Уезд вакытында
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]1922 җылы составында 31 олыс булды. 1928 елны район үзәгенә әйләнде. 1976 җылы торагы 5,0 меңгә жуықтады. Шәһәрдә 1996 елга кадәр май заводы, корылыш учреждениеләре, районы тормыш хаҗәтен үтәү комб, һ.б. предприятиеләр мин учреждениеләр булган. Вакытлыча Кагыйдәләренә ярашлы рәвештә составында 17 олысы бар (#хәзерге Тимер, Ойыл, Байғанин, Мугалжар районнары) уезд үзәге булган
Авыл хуҗалыгы
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Аларның нигезендә Тимердә хуҗалык қожалықтары, ӨК, ҖЧҖ-лар оештырылды. Эреләре: “Қарақамыс”, “Балдысай”, “Тимер”, “Толганай”, “Туплау” ҖЧҖ-лары.
Инфакурылымы
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Шәһәрдә Саклаган Бәйішев атындагы урта мәктәп, китапханә, гаиләле-табиб амбулатория, фельдшер-акушерлік пункт, т.б. иҗтимагый-мәдәни учреждениеләр урнашкан. Шәһәр тирәсендә Сырлытам бейіті, Ишан ата, Әндірдің мәчете, Тимернең үзендә Әхмәт Қалпе мәчете бар.[11]
Искәрмәләр
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- ↑ 1,0 1,1 http://stat.gov.kz/getImg?id=ESTAT111164
- ↑ Всесоюзная Городская перепись 1923 года. Краткая промышленная характеристика городов и поселений городского типа, Вып. 2 — 1926.
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1939 г. Численность городского населения СССР по городским поселениям и внутригородским районам
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1959 г. Численность городского населения союзных республик (кроме РСФСР), их территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1970 г. Численность городского населения союзных республик (кроме РСФСР), их территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1979 г. Численность городского населения союзных республик (кроме РСФСР), их территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу
- ↑ СССР җанисәбе (1989)
- ↑ 1999 елгы Казакъстан җанисәбе
- ↑ 2009 елгы Казакъстан җанисәбе
- ↑ Итоги Национальной переписи населения 2021 года. Население Республике Казахстан (том 1)
- ↑ «Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VIII том