Токсоплазмоз
| Токсоплазмоз | |
 | |
| Саклык белгечлеге | инфектология[d] һәм акушерство и гинекология[d] |
|---|---|
| Симптомнар | лимфаденопатия, инсыфалит[d], Гепатомегалия[d], Спленомегалия[d], cубфебрильная температура[d] һәм Гепатоспленомегалия[d][1] |
| Диагностика юллары | физикальное обследование[d], иммунофлуоресцентный анализ[d], Иммунофермент анализы һәм Sabin–Feldman dye test[d] |
| Дәвалануда кулланыла торган дару | Сульфадиазин натрий[d][2], Ко-тримоксазол[d][2], Клиндамицин[d][2], pyrimethamine[d][3], Спирамицин[d] һәм Хлорохин |
| Авыру тудыргычны тапшыру процессы | фекально-оральный путь[d], placental transmission[d], трансплантация органов[d], Кан күчерү һәм haemocontact transmission of pathogen[d] |
| Ташучы хайван | мәчелеләр |
| ICD-9-CM | 130.9[1][4], 130[1][4] һәм 130.7[4] |
| NCI Thesaurus идентификаторы | C3418[1] |
 Токсоплазмоз Викиҗыентыкта | |
Токсоплазмоз тудыргычы облигатлы күзәнәк эчендәге паразит Toxoplasma gondii санала. Төньяк илләрдә балигъ халыкның йоктыру күрсәткече 10% ка җитә, Урта диңгез һәм тропик климат белән илләрдә 50% артыкка җитә.
Токсоплазмоз — паразитар авыру. Бу авыруга китерүче зарарлы мик роорганизмның төп «хуҗасы» булып песи тора. Ләкин кешеләр чи ит ашаганда чир йоктырырга мөмкин, чөнки кайбер халыкларның милли кухнясында чи ит һәм фарш еш кулланыла. Мондый иттән әзерләнгән ри зыкларны ашап, паразитлар эләктерү ихтималлыгы бик зур.
Чирле кеше тирә-юньдәгеләр өчен куркыныч тудырмый. Хатын-кыз йөкле булса, аның халәте табиб контролендә булырга тиеш, чөнки йөкле вакытта ана карынындагы баланың инфекция белән зарарлану мөмкин леген исәптән чыгарырга ярамый. Паразит белән зарарланган арадаш «хуҗалар» организмында (шул исәптән кеше организмында да) тышкы мохиткә тотрыксыз формадагы паразит яши. Ләкин организмда химик препаратлар белән тәэсир иткәндә дә яшәп кала торган цисталар барлыкка килә. Бу циста төркемнәре организмда дистә, хәтта гомер буе сакланып калырга мөмкин.
Токсоплазмозны тумыштан яки тормыш барышында барлыкка килгән төрләргә аералар. Ана үзендә паразит йөртеп, карынындагы яралгы зыян күрсә, авырлы хатынның карынындагы яралгы беренче айларда ук һәлак була. Карындагы баланың инфекция белән зарарлануы төрле зәгыйфьлекләргә дә китерә ала.
Тормыш дәвамында барлыкка килгән хроник токсоплазмоз бер курс комплекслы дәвадан соң 80 % очракта сәламәтләнүгә китерә. Авыруларның 20 % ында, күпмедер вакыт узганнан соң, чир янә баш калкыта һәм кабат дәвалауны таләп итә. Кайбер авыруларның эшчәнлек сәләте кимергә мөмкин, нерв системасына зыян килү, күрү сәләте түбәнәю кебек катлауланулар килеп чыга. Авыруның кискен формалары булганда, шактый начар нәтиҗә күзаллана.
Профилактика йөзеннән, табиблар чи ит фаршын, шулай ук җитәрлек дәрәҗәдә термик эшкәртү узмаган итле ашамлыкларны хәтта кабып та карарга киңәш итмиләр. Бу кагыйдәне бигрәк тә йөкле хатын-кыз ’ онытмаска, үзен һәм туачак баласын зарарланудан сакларга тиеш.
Патогенез[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Паразитның соңгы хуҗасы мәчеләр санала, ә тычканнар, мөгезле эре терлек һәм кеше арадаш хуҗалар була (рәс. 24.29).
1. Садәләр өч формада була:
а) спорозоитлар ооцисталар (спороцисталар) эчендә була, алар паразитның мәче эчәклегенең лайласында үсеш төпләме нәтиҗәсендә ясала. Аннары алар тизәк белән тирә-якка чыга һәм арадаш хуҗа организмына эләгә;
б) брадизоитлар чагыштырмача актив булмаган формалар санала; алар тукыма цисталарында була (рәс. 24.30а), баш мие, күз алмалары, йөрәк, сөлтәр мускулатурасы һәм лимфа төерләрендә ешрак ясала. Брадизоидлар күп еллар дәвамында актив булмаска, бернинди ялкынсынулы җавап чыгармаска мөмкин;
в)тахизоитлар (трофозоитлар) паразитның актив үрчи торган формасы, алар брадизотлар булган күзәнәкләрнең тышчасы ертылуы өчен күзәнәкләр җимерелүенә һәм ялкынсынуына китерә (рәс. 24.30б).
2. Кешенең йоктыру юллары
а) ризыкта арадаш хуҗаның брадизотлары булган яхшы пешмәгән итне (бәрән, дуңгыз, сыер итен) кулланганда;
б) мәчеләр бәдрәфен чистартканда очраклы рәвештә кулларның пычрануы һәм аннары ризык аша спороцсталарның эчкә эләгүе. Балалар шулай ук спороцисталар булган пычракны (геофагия) ашап йоктыра ала;
в) тудыргычның (тахизоитларның) трансплацентар күчүе йөклелек вакытында йоктырганда була ала.
Тумыштагы токсоплазмоз[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Токсоплазмоз йөкле хатын йоктырса, соңгылык аша яралгыга күчә. Ана йөклелеккә кадәр йоктырса, яралгы зыян күрми.
1. Яралгының зарарлану авырлыгы ананың йөклелек вакытында кайчан йоктыруына бәйле. Мәсәлән, иртә срокта инфекция йоктыру үле тууга, ә соңрак срокларда йоктыру өянәк синдромына, параличларга, гидроцефалиягә (рәс. 24.31а) һәм яралгының эчке әгъзалары патологиясенә китерә ала. 2. Күренешләре • КТ баш эчендә кальцификатлар ачыклый (рәс. 24.31б).
• Системалы тумыштагы токсоплазмоз күпчелек очракта субклиник рәвештә булдырылган токсоплазмоз кебек бара. Балаларда ике яклы хориоретиналь җөйләр гадәти тикшерүдә яки күрү начарлануын ачыклаганда очраклы табылдык була ала.
• Икенче триместр ахырында йоктыру, гадәттә, туганда ачыкланган патологиягә китерә (макуляр җөйләр). Өченче триместрдан соңрак йоктырганда, туганнан соң тикшерү тайпылышлар ачыкламаска мөмкин, ләкин киләчәктә увеит яки неврологик симптомнар үсеше мөмкин.
• Иртә ачыклау һәм дәвамлы терапия ярдәмендә чирнең үсеш куркынычлыгын киметә ала.
3. Серология ысуллары (18 нче бүлекне кара).
Булдырылган токсоплазмоз[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
1. Авыруның иммунитеты какшаусыз түбәндәге күренешләре очрый ала:
а) субклиник барышы иң еш очрый;
б) лимфаденопатия синдромы сирәк һәм үзе чикләнелүче күренеш санала, аңа муен лимфа төерләренең аденопатиясе, бизгәк, хәлсезлек һәм фарингит хас;
в) менингоэнцефалит сирәк очрый, ул тартышу һәм һуштан язу белән сыйфатлана;
г) экзантематоз форма, риккетсиозлы инфекцияне хәтерләтә, бик сирәк очрый.
1. Түбән иммунитетлы авыруларда токсоплазмоз үлем белән тәмамлана ала. БИДС белән авыруларда иң еш күренеше ми эчендәге күләмле ясалу санала, ул МРТ'да баш мие абсцессына охшаган була (рәс. 24.31в).
Офтальмологик күренешләре[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Токсоплазмоз гадәти иммунитет белән авыруларда йогышлы ретинитның иң таралган сәбәбе була. Күпчелек очракта йоктыру постнаталь чорда була, кайбер очракларда чир карындагы инфекциянең кире уянуы нәтиҗәсендә үсеш ала.
Өстәмә[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Чыганаклар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Джек Кански. Клиник офтальмология. Системалаштырылган караш. / редакторлар: Еричева В.П.. — 2009. — Б. 944. — ISBN 83-7609-034-8.