Пегас йолдызлыгы

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Пегас йолдызлыгы latin yazuında])
(Фәрәселзөлҗәнах битеннән юнәлтелде)
Пегас
Пегас
Пегас

сурәтне зурайтырга өчен чиртегез

Латинча исем Pegasus
(иял. к.: Pegasi)
Кыскартма Peg
Нигез канатлы ат Пегас
Туры калкулык 21сәг 03мин тан
0сәг 08мин кача
Авышлык +1° 45′ тан
+36° кача
Мәйдан 1121 кв. градус
(7 урын)
Иң якты йолдызлар
(зурлык < 3m)
Метеор агымнары
Янәшә йолдызлыклар
Йолдызлык +90° тан −54° кача киңлекләрендә күренә.
Русия территориясендә иң яхшы күренүчәнлек вакыты — августсентябрь.

Пега́с йолдызлыгы (шулай ук Тулпар йолдызлыгы; лат. Pegasus) — күк йөзендә төньяк ярымшардагы Андромедадан көньяк-көнбатышта урнашкан йолдызлык. 1120,8 квадрат градус мәйданны иңләп тора һәм гади күз белән күренә торган 166 йолдызны эченә ала. Иң яхшы күренүчәнлек шартлары августсентябрь айларында.

Йолдызлар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Пегас йолдызлыгының иң якты йолдызлары — Әнеф (ε) — 2,38m һәм Мәркәб (α) — 2,49m. Шактый якты йолдыз Сагыйд (β) ярымдөрес үзгәрмә йолдыз булып тора, аның ялтыравы +2,3m тән до +2,7m гә кадәр билгеле периодсыз үзгәрә.

Пегас δ[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

XVII гасырга кадәр Әлфәрәс (гарәп. سرة الفرسсөррәт әл-фәрәс — «атның кендеге») бер үк вакытта Андромеда һәм Пегас йолдызлыкларга кергән, һәм Пегас δ исеме дә йөртелгән. 1928 елдан Халыкара Астрономия Берләшмәсенең катгый карары буенча ул Андромедага керә. Хәзер исә Пегаста δ йолдызы юк.

Зур дүртпочмак астеризмы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Сагыйд (β), Мәркәб (α), Әлҗәнеб (γ) һәм Әлфәрәс (Андромеда α) йолдызлары Зур дүртпочмак астеризмына керәләр.

Тарих һәм исемнәр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Борынгы греклар карашлары буенча Пегас — ул Горгона Медуза каныннан барлыкка килгән канатлы ат. Персей аңа атланып Андромеданы коткарды. Әл-Бируни үзенең 1030 елда тәмамланган «Мәсгуд канунында» птолемейныкы бор. грек. ίππος («ат») исемене гарәп теленә Фәрәселзөлҗәнах (гарәп. الفرس الذوالجناحәл-фәрәс әл-ҙөлҗәнах — «канатлы ат»[1]) исеме белән тәрҗемә иткән[2]. Хәзер исә гарәпләр йолдызлыкны Фәрәселгыйзам (гарәп. الفرس الأعظمәл-фәрәс әл-‘изәм — «олы ат»[3]) дип атыйлар.

Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

  1. Фәрәс — ат (хайван); зөлҗәнах — канат иясе, оча ала торган, канатлы. — Гарәпчә-татарча-русча алынмалар сүзлеге.
  2. Звездный каталог ал-Бируни с приложением каталогов Хайама и ат-Туси // Историко-астрономические исследования. Вып. VIII. — М.: Физматгиз, 1962. — С. 180–181.
  3. Гыйзам — олылык, бөеклек. — Гарәпчә-татарча-русча алынмалар сүзлеге. — Б. 98.