Чуашстан мөселманнары Диния нәзарәте
| Чуашстан мөселманнары Диния нәзарәте | |
| Чуашстан мөфтияте | |
 | |
| Баш-фатир: |
429360 |
|---|---|
| Оешма төре: |
үзәкләштерелгән дини оешма |
| Җитәкчеләр | |
| Мөфти | |
| Рәис |
Мансур Хәйбуллов |
| Баш казый |
Сәетзадә Гыймаев |
| Нигезләү | |
| РФ Юстиция министрлыгында теркәлү | |
| islam21.ru | |
Чуашстан мөселманнары Диния нәзарәте (рус. Централизованная религиозная организация Духовное управление мусульман Чувашской Республики, ДУМ ЧР), шулай ук Чуашстан мөфтияте (рус. Муфтият Чувашии) – үзәкләштергән мөселман дини оешмасы. Чуашстанда теркәлгән җирле мөселман дини оешмаларының күпчелеген берләштерә. Чуашстан мөселманнары Диния нәзарәте оешканнан бирле аның белән мөфти Альбир Крганов җитәкчелек итә.
Мөфтият белән идарә итүче үзәк органнар Чуаш Республикасының Батыр районы Шыгырдан авылында урнашкан; шулай ук Чуашстан башкаласы Чабаксар шәһәрендә, Федор Гладков урамында урнашкан «Болгар» мәчете бинасында да мөфтиятнең үз резиденциясе бар.
Тарих[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
.jpg)
1994 елда Чуашстан мөфтияте оешканчы, Чувашстанның мөселман җәмгыятьләре Россия мөселманнарының Үзәк Диния нәзарәтенең Яшел Үзән мөхтәсибәте составына керә.
Чуашстан мөселманнары Диния нәзарәте 1994 елның 18 маенда Чуашстанның торак пунктларында урнашкан мәхәлләләрнең мөфтиятне гамәлгә кую җыелышында оештырыла. ЧР Диния нәзарәте составына Чуаш Республикасының барлык гамәлдәге мәчетләре һәм мөселман җәмгыятьләре керә. Россия Федерациясе юстиция министрлыгында теркәлү узганнан бирле ЧР Диния нәзарәте Россия мөселманнарының Үзәк Диния нәзарәте составында була.
2004 елдан башлап ЧР Диния нәзарәте ел саен «Шыгырдан укулары» фәнни-гамәли конференциясе үткәреп килә.
2005 елның 14 сентябрендә Чабаксарда мөфти Тәлгать Таҗетдин «Болгар» мәчетен ача.
2005 елдан башлап Чуашстан мөселманнары Диния нәзарәте белән бер үк вакытта башка атамалы дини оешма — Чуашстан мөселманнарының Үзәк Диния нәзарәте (рус. ЦДУМ ЧР) эшли (җитәкчесе мөфти Айрат Хәйруллин), ул шулай ук Россия Ислам бердәмлеге ассоциациясенең төбәк бүлеген җитәкли, һәм ул үз вакытында Альбир Крганов белән идеологик карашлары буенча каршылыкка керә.
2007 елның августында Чуваш Республикасының Мәгариф министрлыгы Чуашстан мөселманнары Диния нәзарәте белән балалар һәм яшьләргә рухи һәм әхлакый тәрбия бирү өлкәсендә хезмәттәшлек турында килешүгә кул куя. Республиканың кайбер мәктәпләрендә мөселман мәдәнияте нигезләре буенча факультатив дәресләр кертелә [1].
2013 елда Россия мөселманнарының Үзәк Диния нәзарәте (югары мөфти Тәлгать Таҗетдин) мөфти Альбир Кргановның «ышанычны югалтуы һәм күпьеллык раскольник эшчәнлеге өчен» вазифасыннан алынуы турында игълан итә һәм Чуашстан мөселманнары Диния нәзарәте рәисе в.в.б. билгели, аңа Чуашстан мөселманнарының чираттан тыш корылтаен чакыру буенча оештыру чараларын башлауны йөкли. Әлеге карарга җавап итеп, Чуашстан мөселманнары Диния нәзарәте белдерү белән чыга, анда мөфти Альбир Кргановның үз вазифасыннан китәргә җыенмавы һәм аны вәкаләтләреннән мәхрүм итү карарының юридик көчкә ия булмавы ассызыклана [2].
2009 елда Чуашстанда Чуашстан мөселманнары Диния нәзарәтенең 15 еллыгы уңаеннан тантаналар уза. 2010 елда Батыр районының Шыгырдан авылында «Өч сәхәбә мәчете»н ачу тантанасы була.
2016 елда Чуашстан мөселманнары Диния нәзарәте Россиядә яңа гомумроссия мөфтиятен — Россия мөселманнары Диния нәзарәтен гамәлгә куючыларның берсе була.
2021 елның 1 декабреннән Чуашстан мөселманнары Диния нәзарәте (Чуашстан мөфтияте) Чуаш Республикасы территориясендә теркәлгән башка үзәкләштерелгән дини оешма – Чуашстан мөселманнары Диния нәзарәте (Чуашстан мөхтәсибәте, җитәкчесе Сафиуллин Фәнис Габделбари улы) бер үк вакытта эшли.
Состав[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
2020 елга Чуашстан мөселманнары Диния нәзарәтенә (Чуашстан мөфтияте) буйсынган мәхәлләләр географик һәм тарихи билгеләр буенча биш мөхтәсибәткә бүленгән. Чуашстан мөселманнары Диния нәзарәте каршында түбәндәге мөхтәсибәтләр теркәлгән:
- Шыгырдан мөхтәсибәте (Озын Куак, Татар Тимәше, Имәнкисәге, Сориле, Шыгырдан, Кыр Бикшеге авыллары мәхәлләләре).
- Татар Согыты мөхтәсибәте (Татар Согыты, Кызыл Чишмә, Кызыл Камыш, Өч Балтай, Байтирәк, Асан, Яңа Бикшек авыллары мәхәлләләре).
- Урмай мөхтәсибәте (Урмай, Тукай, Тигәнәле, Татар Шорыты, Албус-Сөрби, Каенлык, Комсомол авыллары мәхәлләләре).
- Буа мөхтәсибәте (Буа штб, Шөмерле шәһәре мәхәлләләре).
- Чабаксар мөхтәсибәте (Чабаксар, Яңа Чабаксар, Козловка шәһәрләре, Әлмән, Янгелде авыллары мәхәлләләре).
Чуашстан мөселманнары Диния нәзарәте Чуаш Республикасының, нигездә, татар авылларында урнашкан 40тан артык мөселман җәмгыятен берләштерә. Аның юрисдикциясенә «Гөлистан» мәдрәсәсе керә. Чуашстан мөселманнары Диния нәзарәте инициативасы белән Чуашстанда дистәләгән яңа мәчет төзелгән, Чуаш Республикасында мөселман гыйбадәтханәләренең гомуми саны — 50дән артык.
Сылтамалар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Официальный сайт(үле сылтама)
Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- ↑ Глава мусульман Чувашии о введении основ религиозной культуры: Это уже реализуется 2012 елның 3 декабрь көнендә архивланган.//pda.regnum.ru
- ↑ Муфтий Чувашии смещён // pravdapfo.ru