Чын кәккүк читеге

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Чын кәккүк читеге latin yazuında])
Чын кәккүк читеге
Сурәт
Кыскача исем C. calceolus
Халыкара фәнни исем Cypripedium calceolus L., 1753[1]
Таксономик ранг төр[1]
Югарырак таксон кәккүк читеге[1]
Таксонның халык атамасы Əsl zöhrəçiçəyi, Венерын чаравічак сапраўдны, венерина пантофка, Sabatetes de la Mare de Déu, střevičník pantoflíček, Esgid Fair, Fruesko, Stor Fruesko, Gelber Frauenschuh, Lady's-slipper orchid, zueco de dama, Kaunis kuldking, ارکیده دارزی, sabot de Vénus[2], Gählè Frauèschuèh, Gospina papučica, Europski črijenk, boldogasszony papucsa, Scarpetta di Venere, Кәдімгі шолпанкебіс, Кöккоті, Кӧккоті, Plačialapė klumpaitė, dzeltenā dzegužkurpīte, Fruesko, Marisko, Vrouwenschoentje, Marisko, Obuwik pospolity, پیلی سوانی جتی, Papucul doamnei, Башмачок настоящий, Gospina papučica, črievičník papučkový, Lepi čeveljc, Госпина папучица, Guckusko, รองเท้านารีสีทอง, Зозулині черевички справжні, Kur'genkengäd, 杓兰[3][4], Чын кәккүк читеге, lehtotikankontti[5], 杓兰[6][7] һәм Giel Venusschlapp[8]
ХТСБ саклану статусы югалу куркынычы иң аз булган[d][9]
Бүләкләр
Чехия Республикасының юкка чыгу куркынычы булган төрләре Кызыл исемлеге статусы зәгыйфь[d][11]
CITES Appendix Appendix II of CITES[d][12]
Ареал таксона Кытай[3] һәм Тиянҗин[4]
GRIN URL npgsweb.ars-grin.gov/gringlobal/taxonomydetail.aspx?id=12914[13]
 Чын кәккүк читеге Викиҗыентыкта

Чын кәккүк читеге (лат. Cypripedium calceolus L., 1753[1]) — орхидеячәләр гаиләлегенә караган үсемлекләр төре, 500дән артык төре исәпләнә. Үз исемен бәләкәй башмакны хәтерләткәнгә, ә калган таҗлары туфли тасмаларына охшаганга алган.

Яфраклары 30 см кадәр озынлыкта, яшел төстә, кайвакытта соры төсмерле һәм мәрмәр рәсемле була ала. Сабагы озын булган үсемлекнең яфраклары чиратлашып урнаша. Ул бик кыска булырга да мөмкин, бу очракта анда җиргә якын урнашкан бер генә пар яфрак күренә. Чәчәкләре эре, төрле төстә : сары, ак, пурпур һәм хәтта коңгырт яисә яшькелт булырга да мөмкин. Алар бал кортларын җәлеп итә торган хуш исле дә. Таҗлар капчык сыман тезелгәннәр, шул ук вакытта берничә таҗ яфраклары бутонны әйләндереп алалар һәм туфли тасмасы кебек күренәләр. Кайвакыт бизәлгән чәчәкләрне дә очратырга була. Андый чәчәкләр тапларга ия .

Венера башмакларын урманнарда төркемнәр белән очратырга була. Мүкләр һәм агачлардан күләгәләр булган җирдә, бик якты булмаган урыннарда да күп алар. Күп төрләр Кытайда, Россия һәм Төньяк Америкада үсә.

Үрчү орлыклар белән яки вегетатив (тамырчалар ярдәмендә) була ала. Беренче өч елда җир астында үсә. Дүртенче елда беренче яшел яфрак үсә. 15-17 елдан, уңайлы шартларда 8 елдан соң чәчәк ата. Ул бөҗәкләр белән серкәләнә. Шулай ук венера башмагы Кызыл китапка кертелгән.

Бу чәчәк турында легендалар да бар. Венера урманда йөргән. Аны чәчәкләр, агачлар күреп бик шатланганнар. Венера озын юлдан соң арыган һәм утырып торырга уйлаган. Аяк киемен дә салып куйган. Ләкин кайтырга чыкканда, башмаклары турында оныткан. Һәм алар матур чәчәккә әверелгәннәр.


Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 Linnæi C. Species Plantarum: Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas — 1753.
  2. Кызыл китап — 1964.
  3. 3,0 3,1 王洪峰, 董雪云, 穆立蔷 黑龙江省野生维管植物名录, Checklist of tracheophyte in Heilongjiang Province // 生物多样性 — 2022. — ISSN 1005-0094doi:10.17520/BIODS.2022184
  4. 4,0 4,1 (unspecified title)doi:10.17520/biods.2023128
  5. Finnish Biodiversity Information Facility — 2012.
  6. Institute of Botany, Chinese Academy of Sciences List of plant species in China (2022 Edition) — 2022. — doi:10.12282/PLANTDATA.0061
  7. Flora Reipublicae Popularis Sinicae, volume 17 / мөхәррир К. Ю. Ланг — 1999.
  8. https://orchid.mnhn.lu/lb/liewesraim-an-aarten/fiischt-wiss/expoitems-wet/5/
  9. The IUCN Red List of Threatened Species 2022.2 — 2022.
  10. http://www.aho-hessen.de/orchidee_des_jahres_2010.shtml
  11. Portál informačního systému ochrany přírodyAgentura ochrany přírody a krajiny České republiky.
  12. Species+
  13. GRIN үсемлекләр таксономиясе