Швейцариядә ислам

Швейцариядә ислам (алман. Islam in der Schweiz, фр. Islam en Suisse) — Швейцария Конфедерациясе территориясендә ислам дине. Рәсми мәгълүматлар буенча, Швейцария халкының (8 591 мең кеше) 5,20 % ы (440 мең кеше) — Ислам дине тарафдары (2020)^[1].

Демография

Ислам — илдә яшәүче тарафдарларының саны буенча Швейцариядә христианлыктан кала икенче урындагы дин. 2001 елгы халык санын алу нәтиҗәләре буенча илдә 310 807 мөселман теркәлгән булган (ил халкының 4,3 % ы). 2009 елга бәяләмәләр буенча, илдә 400 мең мөселман яки ил халкының 5,0 % ы яши. 2020 елда ил халкының 5,20 % ы (440 мең кеше) — Ислам дине тарафдары.

Урнашуы

Мөселманнарның күпчелеге Швейцариянең алман телле төбәгендә, аерым алганда, зур шәһәрләрдә (Базель, Берн, Цюрих һ. б.) яши, аларның һәрберсендә мөселманнарның өлеше 5-8 % тәшкил итә. Француз телле Романдиядә мөселманнар Женева шәһәрендә күп яши (5 %). Аз санда мөселманнар илнең көньягында итальян телле Тичино кантонында (1,8 %) яши.

Милләтләр

Швейцариядә мөселманнарның зур өлешее — сөнниләр, шулай ук әхмәдияләр, сәләфиләр бар. Илнең күпчелек мөселманнары — беренче һәм икенче буын иммигрантлар һәм аларның күпчелеге (88 % тан артык) гражданлык алмаган шәхесләр. Мөселманнар арасында элекке Югославия республикаларыннан күчкәннәр (босниялеләр, албаннар) зур күпчелекне (56,4 %); тәшкил итә. 20,2 % — Төркиядән килгәннәр (төрекләр, шулай ук көрдләр). 23,4 % — Азия, Африка, БДБ илләреннән һәм башка илләрдән килгән мөһаҗирләр һәм качаклар.

Тарих

Беренче мөселманнар (гарәпләр һәм бәрбәрләр(ингл.)татар.) ил территориясенә Альп тауларындагы 2 469 метр биеклектәге үткел — Бөек Сен-Бернар(ингл.)татар. аша IX—X гасырларда Урта диңгезнең пират базаларыннан берсе булган Җәләл әл-Һиләлдән(ингл.)татар. (Фраксинет, лат. Fraxinetum, гарәп. جبل القِلال‎, 888—972) килгән. Ул заманда (972 елның көзенә кадәр) мөселманнар Савойя(ингл.)татар. һәм Швейцария сәүдә юлларын контрольдә тоткан^[2].

1945 елдан соң илгә шактый күп санда гастарбайтерлар(ингл.)татар., шулай ук мөселман илләреннән (Балкан, Кече Азия) сәяси һәм икътисади качаклар килә башлый.

Мөселманнарның саны артуга Швейцариянең алман телле кантоннарының Югославия конфликтында(ингл.)татар. мөселманнар ягында чыгыш ясавы да ярдәм иткән.

Мәчетләр

Беренче мәчет 1963 елда Цюрих шәһәрендә төзелгән. 1978 елда Согуд Гарәбстаны Женева шәһәрендә икенче мәчет төзүне финанслый. Хәзерге вакытта илнең манаралы 4 мәчете бар. Мөселманнарның саны арту сәбәпле, илдә мәчетләр җитешми. Намаз уку өчен мөселманнар склад бүлмәләрен, ташландык биналарны, йорт подвалларын файдалана. 2009 елда Швейцариядә манаралар төзүне тыю буенча референдум(алм.)татар. уздырыла, ил халкының 58 % ы яңа манаралар коруга каршы чыккан^[3]. Француз телле кантоннар, киресенчә, манара төзүне тыюны хупламаган. Әлеге тыю гамәлдәге манараларга кагылмый, шулай ук мәчетләр төзүгә тыю кертелми. Швейцариядә корбанга хайваннарны чалу тыелган.

Оешмалар

Швейцария мөселман җәмгыятьләре 1980-елларда оеша башлаган. Цюрихта 1989 елда Швейцария ислам оешмалары берләшмәсе (алман. GIOS, Gemeinschaft islamischer Organisationen der Schweiz), 2009 елда Бернда сәләфиләрнең Швейцария Ислам үзәк шурасы (алман. German Islamischer Zentralrat Schweiz, IZRS) (2010 елда якынча 960 әгъзасы булган) оешкан.

Шулай ук карагыз

«Юлдаш» татар-башкорт ассоциациясе (Швейцария)

Сылтамалар

Infos über den Islam und die Muslime in der Schweiz(алм.)
Liga der Muslime der Schweiz(фр.)
Ahmadiyya Muslim Jamaat Schweiz (алм.) (италь.)

Искәрмәләр

↑ Muslim Population By Country 2020 2019 елның 1 сентябрь көнендә архивланган.(ингл.)
↑ Фраксинет — Прованста Испания мөселманнарының пират базасы (888—972 елларда)(рус.)
↑ Швейцарские правые выступают за запрет минаретов // Би-би-си, 28 мая 2007

[1] Muslim Population By Country 2020 2019 елның 1 сентябрь көнендә архивланган.(ингл.)

[2] Фраксинет — Прованста Испания мөселманнарының пират базасы (888—972 елларда)(рус.)

[3] Швейцарские правые выступают за запрет минаретов // Би-би-си, 28 мая 2007

[1]

[2]

[3]

Аурупада ислам
Дәүләтләр	Австрия • Азәрбайҗан • Албания • Алмания • Андорра • Әрмәнстан • Беларусия • Бельгия • Болгария • Босния һәм Герцеговина • Бөекбритания (Англия, Төньяк Ирландия, Уэльс, Шотландия) • Греция • Гөрҗистан • Дания • Ирландия • Исландия • Испания • Италия • Казакъстан • Каратау • Кипр • Латвия • Литва • Лихтенштейн • Люксембург • Маҗарстан • Мальта • Молдова • Монако • Нидерланд • Норвегия • Польша • Португалия • Румыния • Россия Федерациясе • Сан-Марино • Сербия • Словакия • Словения • Төньяк Македония • Төркия • Украина • Финляндия • Франция • Хорватия • Чехия • Швейцария • Швеция • Эстония
Буйсынган территорияләр	Аланд утраулары • Гернси • Гибралтар • Джерси • Мэн утравы • Фарер утраулары • Шпицберген • Ян-Майен
Танылмаган һәм өлешчә танылган илләр	Абхазия • ДМҖ • ДХҖ • Косово • ЛХҖ • Көньяк Осетия • Таулы Карабаг • ТКТҖ