Юныс Бикбов
| баш. Юныс Юлбарыҫ улы Бикбов | |
| Җенес | ир-ат |
|---|---|
| Ватандашлык |
 Россия империясе.svg){kind=small} СССР |
| Туу датасы | 1883 |
| Туу урыны | Әбүләис, Россия |
| Үлем датасы | 1942 |
| Үлем урыны | Караганды, Казакъ Cовет Социалистик Республикаcы, СССР |
| Һөнәр төре | сәясәтче |
| Башкарган вазыйфа | член Всероссийского Учредительного собрания[d] |
| Әлма-матер | Казан (Идел буе) федераль университеты |
| Сәяси фирка әгъзасы | Социал-инкыйлабчылар фиркасе[d] |
Юныс Юлбарыс улы Бикбов (баш. Юныс Юлбарыҫ улы Бикбов; 1883 ел, Әбүләис — 1942 ел, Караганда) — Башкорт милли хәрәкәте җитәкчеләренең берсе. Башкортстан Хөкүмәте рәисе (1917—1919).
Биографиясе[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Бикбов Юныс Юлбарыс улы 1883 елда Ырынбур губернасы Орск өязе 2-нче Үсәргән вулысы (хәзерге Башкортстанның Зиянчура районы) Әбүләис авылында Бикбов Юлбарыс Чурагол улы гаиләсендә туган.
Юныс авылы мәдрәсәсендә белем ала, аннары рус мәктәбендә укый. Аннары Ырынбур гимназиясына укырга керә, монда социал-демократик түгәрәкнең әгъзасы, соңрак эсерлар партиясенең әгъзасы булып китә.
1909 елда Казан университетының юридик факультетына укырга җибәрелә һәм анда белем ала. Студент елларында И. А. Әхтәмов җитәкчегендәге яшьләр түгәрәгенең әгъзасы була.
1911 елда университетны тәмамлаганнан соң, Орск өязе 2‑нче Үсәргән вулысында җәмгыяви арадашчы булып хезмәт итә.
1917 елның җәеннән Башкортстан автономиясе өчен Башкорт милли хәрәкәтенең иң актив эшмәкәрләренең берсе була. Июнь азагында атасы Юлбарыс Бикбов белән бергә Башкорт халкы берлеге бюросының әгъзасы итеп сайлана. Бөтен башкорт корылтайлары оештыруда һәм уздыруда катнаша.
1917 елның декабрендә 3‑нче Бөтен башкорт корылтае делегаты була. 1918 елның августында хөкүмәт большевиклардан азат ителгән Ырынбур каласына кайткач, Юныс Бикбов Башкорт Хөкүмәте рәисе вазифасына сайлана башлый. Аның җитәкчелегендә Кече корылтайда юридик эшләр белән шөгыльләнә, авыл хуҗалыгы һәм урман идарәлегенә кагылган законнар кабул итә. Башкортстан автономиясе делегациясе составында Уфа дәүләт киңәшмәсе эшендә катнаша.
1919 елның февраленнән Башкортстан хәрби‑революцион комитеты (Башревком) әгъзасы итеп сайлана.
Башкортстан территориясе аклардан азат ителгәннән соң, ул Үсәргән кантоны ревкомына урындагы хакимлек органнарын оештырырга ярдәм итә. 1920 елның көзендә Стәрлетамак шәһәрендә Автономияле Совет Башкорт Республикасы юстициясенең халык комиссары була. Ары «Башкиром» оешмасында эшли.
1920-1930 елларда Җылаер кантонында халык судьясы вазифасына сайлана. 1930 елның 22 мартында кулга алына һәм 5 елга хөкем ителә. Бикбов Ак диңгез—Балтыйк каналы төзелешенә җибәрелә. 1933 елда азат ителә. 1933 елда гаиләсе белән Ташкентка күчә, башта мәктәпләрдә, ә соңрак университетта укытучы булып эшли. 1937 елның 29 сентябрендә репрессияләнә, 8 елга иректән мәхрүм ителүгә хөкем ителә һәм Караганда каласына җибәрелә. 1943 елда вафат була. 1962 елда аклана.
Хәтер[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Зиянчура районы Әбүләис авылында Юныс Бикбов исемен йөрткән урам бар.
Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Чыганаклар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Бикбаев Р. А., Исхаков С. М. Бикбов, Юнус Юлбарисович // Башкирская энциклопедия / гл. ред. М. А. Ильгамов. — Уфа : ГАУН «Башкирская энциклопедия», 2015—2020. — ISBN 978-5-88185-306-8.
- Исхаков С. М. Бикбов Юнус Юлбарисович. // Башкортостан: краткая энциклопедия. — Уфа: Башкирская энциклопедия, 1996. — С. 178. — 672 с. — ISBN 5-88185-001-7.