Якутск
Якутск | |
---|---|
![]() | |
Ил | Россия |
Республика | Саха Республикасы |
Координатлар | 62°1'38"N, 129°43'55"E |
Мэр | Юрий Заболев |
Нигезләнгән | 1632 |
Мәйдан | 122 км² |
Халык саны | 264 069[1] кеше |
Агломерация | 284 100 |
Сәгать кушагы | UTC+9 |
Телефон коды | 4112 |
Почта индексы | 677000 |
Рәсми сайт | yakutsk-city.ru |
Кардәш шәһәрләр | Фербәңкс, Чаңвон, Харбин, Мураяма, Елоунайф һәм Вон (Канада) |
Кардәш шәһәрләр | Фербәңкс, Чаңвон, Харбин, Мураяма, Елоунайф һәм Вон (Канада) |
Яку́тск (сах. Дьокуускай) — Россиядәге шәһәр, Саха республикасының башкаласы, Лена елгасы порты. Эре мәдәни, фәнни үзәк.
2022 елның 15 ноябреннән — «Хезмәт даны шәһәре»[2].
Географик урнашуы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Шәһәр Туймаада үзәнлегендә Лена елгасының сул ярында урнашкан.
Мәйданы — 122 км².
Мәңгелек туңлыкта урнашкан иң зур шәһәр.
Климат[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Уртача еллык температура — -8,8 °C
- Уртача еллык җил тизлеге — 1,7 м/с
- Уртача еллык һава дымлылыгы — 69%
Якутск климаты | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Күрсәткеч | Гый | Фев | Мар | Апр | Май | Июн | Июл | Авг | Сен | Окт | Ноя | Дек | Ел |
Абсолют максимум, °C | −5,8 | −2,2 | 8,3 | 21,1 | 31,1 | 35,1 | 38,4 | 35,4 | 27,0 | 18,6 | 3,7 | −3,9 | 38,4 |
Уртача максимум, °C | −35,1 | −28,6 | −12,3 | 1,7 | 13,2 | 22,4 | 25,5 | 21,5 | 11,5 | −3,6 | −23,1 | −34,3 | −3,4 |
Уртача температура, °C | −38,6 | −33,8 | −20,1 | −4,8 | 7,5 | 16,4 | 19,5 | 15,2 | 6,1 | −7,8 | −27 | −37,6 | −8,8 |
Уртача минимум, °C | −41,5 | −38,2 | −27,4 | −11,8 | 1,0 | 9,3 | 12,7 | 8,9 | 1,2 | −12,2 | −31 | −40,4 | −14,1 |
Абсолют минимум, °C | −63 | −64,4 | −54,9 | −41 | −18,1 | −5,4 | −1,5 | −7,8 | −14,2 | −40,9 | −54,5 | −59,8 | −64,4 |
Явым-төшем нормасы, мм | 9 | 8 | 7 | 8 | 20 | 35 | 38 | 37 | 31 | 18 | 16 | 10 | 237 |
Чыганак: Погода и климат |
Тарих[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Якутск 1632 елда Пётр Бекетов җитәкчелегендәге Енисей казаклары отряды тарафыннан Ленаның уң ярында нигезләнгән. 1634 елда острог Лена агымы буенча югарырак урынына күчерелә. 1642—1643 елларда хәзерге урынына күчерерлгән.
1805—1920 елларда — Россия империясенең Якутск өлкәсе үзәге. 1920—1991 елларда — Саха Автономияле Совет Социалистик Республикасының башкаласы. 1991 елдан Саха Республикасының башкаласы булып тора.
Халык[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
1856[3] | 1897[4] | 1913[3] | 1926[3] | 1939[3] | 1959[5] | 1970[6] | 1979[7] | 1989[8] | 2002[9] | 2010[10] |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
~2 800 | 6 535 | ~10 300 | ~10 600 | ~52 900 | 74 330 | 107 617 | 152 368 | 186 626 | 210 642 | 269 601 |
Милли состав (2002): руслар — 44,5%, сахалар — 43,9%, украиннар — 2,2%, бүрәтләр — 1,0%, татарлар — 1,0%.[11]
Шәхесләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Зәүр Бәширов (1945-2006), радиоэлектроника гыйлеме белгече,
- Наталья Харлампьева (1952, Маган), Якутия Язучылар берлеге рәисе (1998 елдан), Якутиянең халык шагыйре (2002).
Дин[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Православие
- Спас-Преображение кафедраль соборы
- Иске йолалык
- Югары апостоллар Петр һәм Павел хөрмәтенә чиркәү
- Католиклык
- Католик чиркәве
- Әрмән апостол чиркәве
- «Сурб Карапет» әрмән чиркәве
- Дацан
һ.б.
Галерея[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
XIX гасырның икенче яртысында
Сылтамалар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- ↑ [[2009 ел]]ның [[1 гыйнвар]]ында шәһәрләр, районнар буенча Россия Федерациясенең халкы саны, archived from the original on 2011-08-21, retrieved 2010-08-25
- ↑ Указ о присвоении почётного звания Российской Федерации «Город трудовой доблести»
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 http://www.mojgorod.ru/r_saha/jakutsk/ Чыганакка җибәрү хатасы: Ярамаган
<ref>
исемле тамга: «mojgorod» исеме берничә тапкыр төрле эчтәлек өчен билгеләнгән - ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_gub_97.php?reg=80
- ↑ 1959 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
- ↑ 1970 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
- ↑ 1979 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
- ↑ 1989 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
- ↑ 2002 елгы Бөтенрусия җанисәбе. РФ, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
- ↑ ВПН-2010. Якутия. Таб. 5. Численность населения по районам, городским и сельским населенным пунктам, archived from the original on 2016-04-05, retrieved 2013-07-12
- ↑ архив күчермәсе, archived from the original on 2017-11-11, retrieved 2013-07-12