Якут сыеры (сыерлар токымы)

Якут сыеры
Чыгыш иле	Якутия
Якут сыеры Викиҗыентыкта

Якут сыеры ( сах. ынах ) - Саха Республикасы территориясендә аборигеналь терлекләр токымы. Кечкенә буй һәм авырлыгы белән аерылып тора. Монгол эре мөгезле терлекләр төркеменнән, турдан килеп чыга.^{[чыганак күрсәтелмәгән 2647 көннәр]}

Токым тасвирламасы

Токым Ерак Төньякның кырыс шартларында ит һәм сөт терлекләрен Якут культурасының нигезе булган. 1929-нчы елдан, җитештерүчәнлекне арттыру өчен, токымның читтән кертелгән Холмогоры һәм симментал токымнары белән массакүләм ассимиляцияләнә башлады. Хәзерге вакытта саф токымлы көтү Эвено-Битантайский улусында, аерым крестьян, коллектив фермаларда һәм Новосибирск шәһәренең авыл хуҗалыгы фәнни-тикшеренү институты питомникларында гына исән калган.

6-7 гасырда Төньяк-Көнчыгыш Азиянең Якут колонизациясе вакытында, Үзәк Якутиядән токымның үрчетү өлкәсе төньяк һәм төньяк-көнчыгыш юнәлештә киң таралган, Яна, Индигирка һәм Колыма елгаларының аскы бассейннарына барып җиткән.

Хәзерге вакытта үсеш алган терлекчелек үзәкләре - күл алаасларына һәм үләннәргә бай болыннар белән Вилюй һәм Үзәк Якутск түбәнлекләре булып тора.

Якут сыеры токымындагы хайваннар бары тик югары тотрыклыгы белән аерылып тора. Аерым алганда, кышын тайгада -40 °С берничә баш хайванның исән калуының уникаль очрагы булган. .

Якутиядә бу токымдагы терлекләр бәкегә -50 ° C температурада сугарыр өчен куылалар, һәм җилененең өшү очрагы булмаган. Савым сыерлары елына 2236 литр сөт бирә, майның уртача күләме якынча 5,6% тәшкил итә (кайбер үрнәкләрдең ул 11% ка җитә). Чагыштыру өчен, Холмогоры сыерларының сөтнең уртача күләме 3,7% тәшкил итә.

Хәзерге хәле

Бүгенге көндә терлекләрнең гомуми саны 2,5 мең баштан артмый. 2 меңнән артык Эвено-Бытантай улусында (Якутиянең Арктика зонасы) урнашкан. Шулай ук якынча 2 мең Якут токымлы мөгезле эре терлекләр, өлешчә башка токымнар белән кушылган формада - Чириков утравы терлекләре - кешеләр калдырган Чириков Алеут тезмәсе утравында АКШныкы булган. Якут терлекләрен Чириков һәм Вознесение утрауларына XVIII гасырда рус-америка компаниясе тарафыннан рус колонистларын сөт һәм эремчек белән тәэмин итү өчен кайтарылган булуы ачыкланды. XX гасырда. АКШ материкларыннан Чириков утрауына шорторн, ангус токымлы терлек китерелә. Әмма биредә эре терлекчелек үзәген төзү планы уңышсызлыкка дучар булды, өлешчә утрау климатының эре мөгезле терлекләрнең продуктлылыгына йогынтысы дөрес булмавы сәбәпле, кешеләр утраудан китте.

XXI гасырда ук үткәрелгән генетик тикшеренүләр күрсәткәнчә, Британия утрауларыннан Төньяк Америкага китерелгән һәм якут терлекләре бу Херефорд токымының композиты булган. Шул ук вакытта 12 төркемгә бүленгән терлекләр эчендә генетик диверсификациянең әле һаман да зур һәм тулы катнашма бетүдән ерак тора, дип билгеләп үтелә. Чириков утравы терлекләре туфрак эрозиясе һәм утрауның субарктик болыннарының түбән җитештерүчәнлеге белән юкка чыгу куркынычы астында. Аляск штаты бу терлекләрнең баш санын башка урыннарга күчерү программасын эшли, әмма бу терлекләрнең тулы изоляция чоры белән бәйле инфекцияле авыруларга карата көтелгән Түбән резистентлык куркынычы аркасында, шулай ук кыйммәт булу сәбәпле, программа эшләп бетерү өчен кире кайтарылды.