Ярослав ишегалды

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Ярослав ишегалды latin yazuında])
Ярослав ишегалды
Сурәт
Дәүләт  Россия
Административ-территориаль берәмлек Бөек Новгород
Урын Бөек Новгород һәм Славенский конец[d]
Входит в состав списка памятников культурного наследия Культурное наследие России/Новгородская область/Великий Новгород (Кремль)[d]
Мирас статусы федераль әһәмияттәге Россия мәдәни мирас объекты[d][1]
Ирешү Большая Московская улица, Ильина улица, Никольская улица
Карта
 Ярослав ишегалды Викиҗыентыкта

Ярослав ишегалды, шулай ук 1477 елдан Ярослав ихатасыБөек Новгородның тарихи архитектура комплексы, ул Новгород Кремле белән берлектә, шәһәрнең тарихи үзәгенең төп архитектура доминанты булып тора[2]

Ярослав ишегалды борынгы заманда. Исеменең килеп чыгышы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

1410 елда Новгород IV елъязмасы Николо-Дворищенский соборы янында урнашкан «ишегалдында» хатын-кызлар чиркәве төзелүе турында хәбәр итә [3]. Ярослав ишегалдының төньяк чиге, археологик казулар күрсәткәнчә, Николо-Дворищенский соборына якын урнашкан[4]; Ишегалдының көньяк чиге Гот сарае янында, ягъни хәзерге «Россия»кунакханәсенең Төньяк фасады дәрәҗәсендә уза. Көнчыгыш чиге төгәл билгеләнмәгән, күрәсең, ул хәзерге Зур Мәскәү урамы районында узган.

"Новгород сәүдәсе" - Аполлинариус Васнецов картинасы

Ярослав ишегалдының исеме Ярослав Мудрыйның исеме белән атала. Новгород бәйсезлеге чорында «ишегалды» сүзе кулланыла, ә «ихата» сүзе беренче тапкыр 1477 елда Псковның икенче елъязмасында кулланыла

Рус язмаларында Ярослав ишегалды «Князь ишегалды» дип тә аталган.

Ярослав ишегалдында вече җыелышлары [5] урыннарының берсе була [6] [7] . 1149 елдан башлап, елъязмаларда Ярослав ишегалдында вече җыелышлары еш искә алына. Җыелышлар Николо-Дворищенский соборы янында үтә, мөгаен, көнбатыштан 1200-2000 м² кечкенә мәйданда ( В.Л. Янин ). Монда җыелган вече халыкның киң җыелышы түгел, ә Кончанның берничә йөз затлы вәкилләренең тар советы, "300 алтын каеш" дигән фикер бар.

XIV гасырга кадәр XII гасырда нигез салынган Гот сәүдә ишегалдында Изге Олаф Чиркәве тора.

XVI гасырда Ярослав ишегалды еш кына " Патша ихатасы " дип аталган.

Ярослав ишегалды XIX гасыр ахырында

XVII-XVIII гасырларда базар урынында Сәүдә ишегалды төзелә.

Хәзер Волхов аша, берничә гасырлар буе Бөек күпер торган урында, Түбән Новгород Кремле янында София ягын һәм Ярославль ишегалдында сәүдә ягын тоташтыручы җәяүлеләр күпере төзелгән.

1771 елда базарның төньяк өлеше янында, Волхов ярында, "патшабикәгә Мәскәүгә баруына уңайлы булсын өчен» юл сарае төзелә, аңа " Екатеринаның Юл Сарае " исеме беркетелә.

Совет чорында[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Новгородны фашист гаскәрләреннән азат иткәннән соң, Ярославльнең 1 Май урамы буенча урнашкан биналары һәм тарихи корылмалары, оккупация вакытында зыян күргән сәүдә рәтләренең күпчелекләрендә әле яхшы сакланган стеналары, ә кайбер очракларда хәтта түбәләре дә булган. Алар барысы да диярлек торгызылган.

Сәүдә сарае аркадасы да тулысынча сакланган. Әмма 1945 елда партиянең Новгород шәһәр комитеты Сәүдә ишегалдын тулысынча сүтү мәсьәләсен күтәрде. 1947 елдан башлап Новгород шәһәр Советы һәм махсус проект-реставрация остаханәсе партия карарын тормышка ашыруга актив керешә. 1953 елда гына, СССР Фәннәр Академиясе һәм шәхсән Э. Грабарь катнашында, сәүдә ишегалдын юк итү туктатыла. Әмма, ахыр чиктә, 1956 елда 1 Май урамы буенча кунакханә ишегалды һәм сәүдә рәтләре кварталы җимерелә. Билгеле аркаданың бер өлеше генә сакланып калган. Гражданлык корылмаларыннан тыш, кирпечкә Успение һәм Георгий чиркәүләре манаралары сүтеп алына.

Ярослав ишегалдындагы соңгы казу эшләре вакытында башкалар арасында берничә агач күпер катламы, ә Никольский соборы һәм Параскева Чиркәве арасындагы участокта сыер сөякләреннән ясалган идән табылган.

2021 елда Ярослав ишегалдының архитектура комплексы кергән Новгород музей-тыюлыгына федераль бюджеттан 11 мәдәни мирас объектын комплекслы реставрацияләүгә 50 млн сумга якын субсидия бүлеп бирелә.

Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

  1. Постановление Совета Министров РСФСР № 1327 от 30.08.1960
  2. Новгородский музей получит 50 млн руб. на проект реставрации памятников Ярославова дворища. ТАСС (10 ноября 2020).Дата обращения: 12 ноября 2020.
  3. ПСРЛ. — СПб., 1889. — Т. 16. — Стб. 206.
  4. А. В. Арциховский Археологическое изучение Новгорода (недоступная ссылка). Дата обращения: 4 ноября 2008. Архивировано 13 декабря 2014 года.
  5. Error on call to Template:cite web: Parameters url and title must be specified.
  6. В. Л. Янин, М.X. Алешковский. Происхождение Новгорода (к постановке проблемы)\\История СССР, № 2, М.-Л., 1971, стр. 32-61
  7. Error on call to Template:cite web: Parameters url and title must be specified.

Әдәбият[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

  • А.И.Семенов . Ярослав ишегалды һәм сәүдә итү. Новгород: Новгородская Правда, 1958
  • Трифонова А. Н. Велики Новгородның XX гасыр тарихы. - М .: Төньяк хаҗ. - КЕРЕМ. 257-368. - 390 дан. - ISBN 978-5-94431-299-0 .