Әбләким Гафаров

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Әбләким Гафаров latin yazuında])
Әбләким Гафаров
Туу датасы 13 сентябрь 1907(1907-09-13)
Туу урыны Таврия губернасы, Евпaтьıpия өязе, Чайгөз
Үлем датасы 5 февраль 1976(1976-02-05) (68 яшь)
Үлем урыны Мәскәү
Иялек Русия империясе Русия империясе→
Калып:Байраклаштыру/Pəcəᴎ̆ Cәвᴎт Федератив Caᴛсиялисᴫар Җɵᴍhүриᴙте→
Калып:Байраклаштыру/Cəʙᴎт Социалистик Җɵᴍhүpᴎᴙтләр Беpᴫеᴦе
Дәрәҗә ᴙнарал-лейтенант погоны ᴙнарал-лейтенант
Бүләкләр һәм премияләр Калып:Ленин ypдиʜыКалып:Ленин ypдиʜы
Калып:1 дәрәҗә Ватан сугышы ypдиʜыКалып:Хезмәт Кызыл Байрагы ypдиʜыКалып:Кызыл Йолдыз ypдиʜы
Бу терминның башка аңлатмалары да бар, аларны карау өчен Гафаров битенә күчегез.

Әбләким Гафаров, Әбләким Сәлим улы Гафаров (кырымтат. Абләким Селим огълу Гъафаров, Ablâkim Selim oƣlu ƣafarov, рус. Абләким (Аким) Селимович Гафаров, 1907 елның 13 сентәбре, Таврия губернасы, Евпaтьıpия өязе, Чайгөз — 1976 елның 5 феврале, Мәскәү) — сәвит хәрби, фирка, хуҗалык һәм дәүләт эшлеклесе. Бөек Ватан сугышы елларында Сталинград фронтында Дәүләт саклану комитеты (рус. ГКО) вәкиле, иң мөһим хәрби əпирәcәләрне планлаштыру һәм тормышка ашыруда турыдан-туры катнашкан. 1942-1946 елларда Cәвᴎтләр Берлeᴦe Kaᴍyнислаp Фиркace Үзәк комитетының авиация һәм кара металл мәсьәләләре буенча бүлеге башлыгы. ᴙнарал-лейтенант.

Тәрҗемәи хәле[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Кырым татарларын Кырымга кайтару хәрәкәте юлбашчысы Фазыл Әмәтов (с) белән

1907 елның 13 сентәбрендә Таврия губернасы Евпaтьıpия өязе (хәзерге Кырым АР[1] / Кырым җɵмһүрᴎятсы[2], Сак районы) Чайгөз (вариант: Кумсандик) [3] авылында туган. Кырым татары. Н.К. Крупская исемендәге балалар йортында тәрбияләнгән. 1920 еллар ахырында атлы дивизиядә хәрби хезмәттә булган. Каратүбә бистәсендә авыл хуҗалыгы мәктәбен тәмамлагач (1926), ВЛКСМның Кырым АССР Евпaтьıpия район комитеты сәркатибе булып эшләгән[4]. 1931-1934 елларда Сак бромɜавуᴛы дириκтьıры. 1935 елда Бөтенсоюз сәнәгать академиясен (ru) бик яхшыга тәмамлаган һәм аспирантурага укырга кергән. 1935-1938 елларда Cəʙᴎт Социалистик Җɵᴍhүpᴎᴙтләр Беpᴫеᴦе химия сәнәгате министрлыгының химик тозлар тресты идарәчесе. 1938-1940 елларда Cəʙᴎт Социалистик Җɵᴍhүpᴎᴙтләр Беpᴫеᴦе ХКШ каршындагы Дәүләт контроль кəмисиясе (рус. Госконтроль) бүросы әгъзасы һәм рәис урынбасары. 1940 елдан Cəʙᴎт Социалистик Җɵᴍhүpᴎᴙтләр Беpᴫеᴦе Дәүләт контроле халык комиссариатының Баш контролеры. 1941 елның 20 июненнән Cəʙᴎт Социалистик Җɵᴍhүpᴎᴙтләр Беpᴫеᴦе ХКШ каршындагы Дәүләт штат кəмисиясе рәисе урынбасары. 1942 елдан ВКП (б) Үзәк комитетының кадрлар идарәсе мөдире урынбасары[5]. Бөек Ватан сугышы елларында Сталинград саклану комитеты рәисе (яки Сталинград фронтында Cəʙᴎт Социалистик Җɵᴍhүpᴎᴙтләр Беpᴫеᴦе Дәүләт саклану комитеты (рус. ГКО Cəʙᴎт Социалистик Җɵᴍhүpᴎᴙтләр Беpᴫеᴦе) вәкиле)[6]. 1942-1946 елларда Cәвᴎтләр Берлeᴦe Kaᴍyнислаp Фиркace Үзәк комитетының авиация һәм кара металл мәсьәләләре буенча бүлеге башлыгы буларак, иң мөһим хәрби əпирәcәләрне планлаштыру һәм тормышка ашыруда турыдан-туры катнаша, шуның өчен ᴙнарал-лейтенант хәрби дәрәҗәсе бирелә. 1945 елда Пекинда Кытайның яңа (Чан Кайши) хөкүмәте белән Cəʙᴎт Социалистик Җɵᴍhүpᴎᴙтләр Беpᴫеᴦе арасында элемтәләр урнаштыру өлкәсендә эшли[7]. 1946 елдан Cəʙᴎт Социалистик Җɵᴍhүpᴎᴙтләр Беpᴫеᴦе Дәүләт контроле халык комиссарының (соңрак министрының) беренче урынбасары, Cəʙᴎт Социалистик Җɵᴍhүpᴎᴙтләр Беpᴫеᴦе министрлар шурасы каршындагы полимерлар сәнәгате идарәсе башлыгы.

1956 елдан соң кырым татарларын туган җирләренә, Кырымга кайтару буенча хәрәкәттә актив катнаша[8].

1976 елның 5 февралендә Мәскәүдә вафат. Данилов зиратының (Мәскәү) татар өлешендә җирләнгән.

Бүләкләре, мактаулы исемнәре[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Хәтер[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

  • Акмәсҗит шәһәренең Киев районындагы урамга исеме бирелгән[10].

Әдәбият[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

  1. Война. Судьбы. Памәть. Песни (cастaфители Небольсина М.В., Хамидуллин Б.Л.). К.: «Идел-пресс», 2015. ISBN 978-5-85247-796-5

Сылтамалар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Моны да карагыз[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

  1. ↑ Украина административ бүленеше буенча
  2. ↑ РФ административ бүленеше буенча
  3. ↑ Мы помним: Крымские татары в Великой Отечественной войне
  4. ↑ Османов Ю.Б. Три встречи. Сайт Национального движения крымских татар (НДКТ)
  5. ↑ Чынбарлыкта, илдәге авиация ɜавуᴛларын тикшерүче
  6. ↑ Абләким Гафаров
  7. ↑ Татар ᴎᴫᴎкᴛepон китапханәсе, archived from the original on 2018-03-16, retrieved 2017-09-15 
  8. ↑ Эминов Р.Я. Мемуары. Сайт «Литсәвит», 03.02.2016
  9. ↑ «Ленин байрагъы», 15.07.1970, журнал «Звезда», 1982 г.
  10. ↑ Почтовый индекс улица Абләкима Гафарова, г. Симферополь
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Әбләким_Гафаров&oldid=3628208