Әфганстан гимны

Оркестр башкаруында, гимнның җыйнак варианты

Әфганстанның 2021 елда талибаннар кабат хакимияткә килгәнче гамәлдә булган дәүләт гимны нәкъ шулай атала иде — “Милли гимн” (пушту телендә ملی سرود‎ — Millī Surūd; фарсы (дари) телендә سرود ملی‎ —Surūde Millī). Тагын бер исеме — “Милли җыр” (ملي تـﺮانه). Аның сүзләрен АКШта яшәүче әфган шагыйре Габделбари Җаһани (عبدالباري جهاني) язган. Ә көен, Әфганстанда туса да, 1980 елдан бирле Алманиядә яшәүче һәм 1996 елда бу илнең ватандашы булып киткән көйязар, дирижёр һәм хор җитәкчесе Бабрак Васса (Babrak Wassa) иҗат иткән.

Гимн тексты

Пушту телендә (төп нөсхә)	Латин язуында (пушту)	Татар теленә тәрҗемәсе	Дари теленә тәрҗемәсе	Латин язуында (дари)
Беренче куплет
دا وطن افغانستان دی دا عزت د هر افغان دى كور د سولې، كور د تورې هر بچى يې قهرمان دى	Dā watan Afgānistān dai, dā izat də har Afgān dai Kor də sor, kor də ture, har bačai ye qahramān dai	Бу ил — безнең Әфганстан, Һәр илдәшкә гыйззәт вә шан; Солых җире, кылыч җире, Һәр улы аның каһарман.	این کشور افغانستان است این عزت هر افغان است خانهٔ صلح، خانهٔ شمشیر هر فرزندش قهرمان است	in kishvar afghānistān ast in izzat har afghān ast khāni-yi-sulih, khāni-yi-shamshēr har farzandish qahramān ast
Икенче куплет
دا وطن د ټولو كور دى د بلوڅو، د ازبكو پــښــتــنو او هزاراو د تركمنو، د تاجكو	Dā watan də ttolo kor dai, də Baločo, də Uzbəko də Pax̌tun aw Hazārawo, də Turkməno, də Tāǰəko	Күп кавем илгә ватандар: Һәм бәлүҗләр, һәм үзбәкләр, Һәм пуштуннар, һазаралар, Һәм таҗиклар, һәм төркмәннәр.	این کشور خانهٔ همه است از بلوچ، از ازبک از پشتون و هزارها از ترکمن و تاجک	in kishvar khāni-yi-hame ast az baloch, az uzbek az pashtun o hazāraha az turkman o tājik
Өченче куплет
ور سره عرب، ګوجر دي پاميريان، نورستانيان براهوي دي، قزلباش دي هم ايماق، هم پشايان	Wər sara Arəb, Guǰər di, Pāmiryān, Nuristānyān Brāhuwi di, Qizilbāsh di, ham Aymāq, ham Pašāyān	Бердәй гарәпләр, гүҗҗарлар, Памирлылар, нурстанлылар, Кызылбашлар, браһүиләр, Дүрт аймак һәм пәшәиләр.	هم عرب و گوجر است پامیری‌ها، نورستانی ها براهوی است و قزلباش است هم آیماق و پشه‌ای ها	ham arab o gujar ast pāmirihā, nuristānhā brāhui ast o qizilbāsh ast ham āymāq o pasha-yi-hā
Дүртенче куплет
دا هيواد به تل ځلېږي لكه لمر پر شنه آسمان په سينې كې د آسيا به لكه زړه وي جاويدان	Dā hiwād ba təl dzaleγ̌i, ləka lmar pər šnə āsmān Pə sine ke də Āsyā ba, ləka zrrə wi ǰāwidān	Балкыр ил дөнья күгендә Галәмдәге Кояш кебек, Азиянең иң түрендә Ватаныбыз — ул мәңгелек!	این کشور همیشه تابان خواهد بد مثل آفتاب در آسمان کبود در سینهٔ آسیا مثل قلب جاویدان	in kishvar hamēshi tābān khwahda bud misl āftāb dar āsmān kabud dar sēni-yi-āsyā misl qalb jāvidān
Бишенче куплет
نوم د حق مو دى رهبر وايو الله اكبر وايو الله اكبر وايو الله اكبر	Num də haq mo dai rahbar, Wāyu Allāhu Akbar, Wāyu Allāhu Akbar, Wāyu Allāhu Akbar	Әйт: “Илаһым — Хак вә Рәһбәр; Тәкрарым: Аллаһы әкбәр! Тәкрарым: Аллаһы әкбәр! Тәкрарым: Аллаһы әкбәр!”	نام حق است ما را رهبر میگویم الله اکبر میگویم الله اکبر میگویم الله اکبر	nām haq ast mā rā rahbar mēgoēm Allāh hu akbar mēgoēm Allāh hu akbar mēgoēm Allāh hu akbar

Әфган гимннарының тарихы

Сәяси, иҗтимагый, милләтара һәм дини тормышы һәрвакыт кайнап торган Әфганстан — дөньяда үз дәүләт гимнын еш алмаштыручы санаулы илләрнең берсе. Моңа кадәр бу илдә, идарә системасы һәм режимнар алмашынган саен, кагыйдә буларак, төп милли җырны да үзгәртеп торалар иде.
Монархия чорының 1926–1943 елларында “Кыйралны сәламләү” гимны гамәлдә булса, 1943–1973 елларда аны “Безнең кыю һәм намуслы шаһыбыз” (икенче исеме — “Бөек сәламләү”) мәдхиясе алмаштырды. Икесе дә сүзсез иде.
1978 елда Әфганстанда социалистик инкыйлаб оештырылды һәм илдә советчыл идарә режимы урнашты. Һәм 1992 елга кадәр Әфганстан Демократик Җөмһүриятенең гимны “Ялкынлан, гел ялкынлана бар” (گرم شه، لا گرم شه) дип аталган иде. Бусы текстлы булды, сүзләре фарсы-дари телендә язылып, башка телләргә күчерелде.

Советларның Әфганстандагы сугышы тәмамланып, коммунист [[[Нәҗибулла]] бәреп төшерелгәч, хакимияткә мөҗәһидләр (талиплар) килде, һәм Әфганстан, гади генә итеп гимнны һәм аның төп нөсхәсе телен алмаштыру аша, бер мәлдә “Ислам терәге, Азия үзәге” (قلعه اسلام قلب اسیا‎) булып китте. Бу җыр инде пушту телендә язылган иде. Ә илдәге кан коюлы ватандашлар сугышы, 1978 елда ничек башланган булса, шулай дәвам итте. Ә 1999 елда “үтә диндар һәм динчел” хакимнәрнең аңы бөтенләй томаланып китте: Исламда музыка булырга тиеш түгел дип, әлеге гимнны тыйдылар. 2002 елда гына аңлашыла башлады: милли һәм дәүләт символлары аша үз кыйбласын табып берләшә алмаганнарга Күкләрдән ярдәм килеп ирешми икән. Ләкин яңадан кайтарылган “Ислам терәге, Азия үзәге” җыры күпмилләтле, күпмәзһәбле һәм җәмгыять тормышы җайга салынмаган илне барыбер берләштерә алмады.

Ниһаять, Әфганстан җитәкчелеге “радикаль символик чишелеш” тапты. Башта дәүләт конституциясен алмаштырдылар: ил парламенты (Бөек Шура, пуштуча لويه جرګه, Луйа Җәргъә) яңа төп канунның 20 нче маддәсендә “Әфганстан гимны пушту телендә языла һәм аңарда илдә яшәүче бөтен милләтләрнең исемнәре атала”, дип язып куйды. Һәм әле тагын гимн азагында тәкбир әйтелгән булырга тиеш иде. 2006 елда нәкъ шулай эшләделәр дә.
Шуның белән Әфганстанда “гимннар парады” тәмам булыр кебек тоелды. Ләкин... аңы катып калган үтә диндарлар тагын дәгъва белдерделәр: “Аллаһы әкбәр” сүзләре җырда җырланырга тиеш түгел! Телдән генә әйтергә! Бу нәрсә илдә милли каршылыклар китереп чыгарачак”. Согуд Гарәбстанының дәүләт гимнында да тәкбир әйтелгән бит, югыйсә. Хәтта талипларның 1992 елда кабул ителгән текстында да тәкбир һәр куплет саен өч мәртәбә кабатлана иде. Юк, әфган динчеләренең үз туксаны туксан. Теләк булса, сәбәп табыла инде ул...