Aksiä (iqtisad)
Aksiä (alman. Aktie, nid. actie, lat. actio — xoquq) — çığarıla torğan qimmätle qäğäz, xucağa (aktsioner) aksionerlıq cämğiäte tabışınıñ öleşen dividendlar törendä alu xoquqın, aksionerlıq cämğiäte belän idärä itü xoquqın häm milege öleşenä xoquqnı berketä.
Räsäy qanunnarı buyınça aksiä — isemle qimmätle qäğäz.
Törlär
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Ğadi aksiälär
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Ğadi aksiälär:
- aksionerlıq cämğiäte belän idärä itü xoquqın birälär (ber aksiä — aktsionerlar cıyılışında — ber tawış),
- aksionerlıq cämğiäte tabışı büleneşendä qatnaşalar.
- Dividendlar çığanağı — aktsionerlıq cämğiät çista tabışı. Dividendlar zurlığı eşxanä direktorlar şurasında raslana.
- Dividendlar büleneşe — alınğan ğadi aksiälär sanına turı kilä.
Östenlekle aksiälär
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Östenlekle aksiälär (Privilegiäle) ğadi aksiälärgä qarağanda imin tabış alunı birälär, berençe çirattağı dividendlar tüläwen tä'min itä, läkin ğädättä aktsionerlıq cämğiät belän idärä itü xoquqın çiklilär.
Östenlekle aksiälär tübändäge bülenälär:
- Östenlekle aksiälär — tawış xoquqına alışu näticäsendä östenleklär birälär: tabış zurlığı bilgelänä, cämğiätne yabu qimmätlege bilgelänä, östen xoquqlı tüläwlär.
- Cıyu aksiäläre (Kumulätiv) — şulay uq östenleklär, dividendlar cıyu.
Şulay uq oyıştıru aksiäläre bar.
Listing
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Birjağa kertü öçen aksiälär listing protsedurasın ütärgä tieş. Satuda qatnaşu — şirkätkä ozaq waqıtlı kapitalnı cälep itärgä mömkinlek birä, şirkät qimmätlegen arttıra.
Bäyä
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- Nominal' bäyä — nigez kapitalına turı kilä
- Aksiä çığaru bäyäse — berençe çığaruda aksiä bäyäse. Çığaru (emissiä) bäyäse nominal' bäyädän zurraq.
- Bazar bäyäse — ikençel bazarda satu—alu bäyäse, fond birjasında formalaşa.
- Balans bäyse — şirkät balansı qimmätlege çığarılğan aksiälär sanına çağıştırması.
Aksiälär qapçıqları
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Aksiälär qapçığı — ber qulda (xucada) aktsionerlıq cämğiätneñ aksiäläre sanı.
- 5% — aktsionerlar cıyılışı öçen citä
- 25% — ğomumi cıyılış küpçelek qararların tıya
Aksiälär tıyu qapçığı
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Aksiälär tıyu qapçığı — direktorlar şurasına veto — tıyu quyırğa mömkinlek birä torğan aksiälär öleşe. Ğädättä, tıyu qapçığı — 25% kübräk.
Aksiälär käntrül' qapçığı
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Aksiälär käntrül' qapçığı — xucağa bäysez itep qararlar itärgä mömkinlek birä torğan aksiälär öleşe. Ğädättä, tıyu qapçığı — 50% + 1 aksiä.
Sıltamalar
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- Статья 2 федерального закона «О рынке ценных бумаг» от 22.04.1996 N 39—ФЗ в редакции 28 декабря 2002. В предыдущей редакции допускался выпуск акций на предъявителя.
- ПОЛОЖЕНИЕ ПО БУХГАЛТЕРСКОМУ УЧЁТУ «УЧЁТ ФИНАНСОВЫХ ВЛОЖЕНИЙ» ПБУ 19/02
- Банки и небанковские кредитные организации и их операции: Учебник. Под.ред. Е. Ф. Жукова. М:Вузовский учебник, 2004.—491с. ISBN 5-9558-0011-5, гл.1.4. Эволюция банковских операций.