Alan Tyuring
| Alan Tyuring inglizçä Alan Turing | |
|---|---|
 Alan Tyuring | |
| Tulı iseme | Alan Mathison Turing |
| Hönäre | matematik, logik, kriptograf |
| Tuu datası | 23 iyün 1912 |
| Tuu cire | London |
| Watandaşlığı | Böyekbritaniä |
| Ülem datası | 7 iyün 1954 (41 yäş) |
| Ülem cire | Böyekbritaniä |
Alan Metison Tyuring (inglizçä Alan Mathison Turing; 1912-1954) - ingliz matematigı, logik, kriptograf. İnformatika üseşenä zur yoğıntı yasağan.
Britan imperiäse ordenı iäse (1945), London patşa cämğiäte äğzası.
1936 yılda täqdim itelgän "Tyuring maşinası" - ğomumi maqsat sanağı (kompyuter) bulıp sanala.
Tyuring fänni xezmätläre informatika nigezlärenä (şul isäptän yasalma intellekt teoriäsenä) zur öleş kertkän.
Enigma kodı[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
İkençe bötendönya suğışı waqıtında Tyuring Xökümät kodlar häm sersüzlär mäktäbendä eşlägän. Anda ul "Küçär (faşist berlege) köçläreneñ kodların watıp açu" eşläre belän şöğellängän.
Tyuring Bombe-maşinasında qullanılğan kodlarnı watıp alu ısulların eşkärtä, şuşı maşina Enigma-şifratorın watıp açuğa bik bulışqan.
1946 yılda Tyuring proyektı buyınça berençe Britan ACE-sanağı yasalğan.
Ğäyepläw[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
1952 yılda homoseksual' censi mönäsäbätlär öçen Labuşer tözätmäse buyınça ğäyeplänä.
Xökem buyınça Tyuring köçläwle gormon terapiäsenä tarta. 1954 yılda Tyuring ağu (tsianid) eçep ülgän. Homofobiä qorbanı bulıp sanala.
Tyuring istälegenä informatika tarmağında iñ abruylı Tyuring premiäse tapşırıla.
Ädäbiät[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Jon Agar The government machine: a revolutionary history of the computer. — MIT Press, 2003. — ISBN 978-0-262-01202-7
- Тьюринг, Алан (англ.) в проекте «Математическая генеалогия»
- «The Mind and the Computing Machine: Alan Turing and others». The Rutherford Journal.
- Hodges, Andrew (27 August 2007). «Alan Turing». In Edward N. Zalta. Stanford Encyclopedia of Philosophy (Winter 2009 ed.). Stanford University. Retrieved 10 January 2011.
- Gray, Paul (29 March 1999). «Computer Scientist: Alan Turing». TIME.
- Gleick, James, The Information: A History, A Theory, A Flood, New York: Pantheon, 2011, ISBN 978-0-375-42372-7
- David Leavitt The man who knew too much: Alan Turing and the invention of the computer. — Phoenix. — ISBN 978-0-7538-2200-5
- Turing, Sara, Alan M. Turing, Centenary Edition, Cambridge University Press, 2012, ISBN 978-1-107-02058-0
- Andrew Hodges Alan Turing: the enigma. — Burnett Books, 1992. — ISBN 0-04-510060-8
- A.P. Mahon The History of Hut Eight 1939–1945. — UK National Archives Reference HW 25/2.
- Conel Hugh O'Donel Alexander Cryptographic History of Work on the German Naval Enigma. — The National Archives, Kew, Reference HW 25/1, 1945.
- B. Jack Copeland Colossus: The secrets of Bletchley Park's code-breaking computers. — Oxford University Press, 2006. — ISBN 978-0-19-284055-4
- Ю. В. Матиясевич Алан Тьюринг и теория чисел // Математическое просвещение. — 2013. — В. 17. — С. 6—34.