Эчтәлеккә күчү

Deni Mukwege

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Deni Mukwege latin yazuında])
Deni Mukwege
fr. Denis Mukwege
Tuu datası

1 mart 1955

Tuu urını

Belgiä Kongosı[en], Kostermanvil[en]

Watandaşlıq

Kongo DR

Eşçänlek töre

akuşer-ginekolog[en], pediatr[en]

Belem

Burundi universitetı[en]
Anje universitetı[en]
Brüssel irekle universitetı[en]

Ğilmi däräcä

meditsina doktorı[en]

Büläklär

Мактаулы легион ордены кавалеры Maqtawlı legion ordenı ofitserı
Ulof Palme premiäse[en] (2008)
Saxarov isemendäge premiä[en] (2014)
Tınıçlıq öçen Nobel premiäse (2018)

Deni Mukwege, Deni Mukengere Mukwege (fr. Denis Mukengere Mukwege; 1955 yılnıñ 1 martı, Belgiä Kongosı[en], Kostermanvil[en]) — Kongo DR ginekologı, Maqtawlı legion ordenı[en] ofitserı (2013), Tınıçlıq öçen Nobel premiäse laureatı (2018). Barınnan da bigräk Panzi hospitalenä[en] nigez saluçı häm direktorı bularaq bilgele. Hospital’ eşe Kivudağı konflikt[en] barışında baş kütärüçelär tarafınnan yış qullanıla torğan törkemle köçläwlär[en] qorbannarı bulğan xatın-qızlarğa meditsina yärdäme kürsätügä yunälderelgän. Mukwege ginekologik yaralarnı däwalaw ölkäsendä iñ ere zamança belgeç dip tanılğan[1]. İkençe Kongo suğışı[en] waqıtında Mukwege, qayber mäğlümatlar buyınça, meñlägän xatın-qızlarğa yärdäm kürsätkän, alarnıñ qayberlärenä — berniçä tapqır, qayvaqıt üzeneñ 18 säğätlek eş könendä unnan artıq operatsiä yasağan[1]. Üz karyerasında Mukwege BMOnıñ keşe xoquqları buyınça premiäse[en] (2008), Ulof Palme premiäse[en] (2009) häm başqa bik küp büläklär laureatı bulğan. 2014 yılda Awrupa Berlege citäkçelegennän Mukwege suğış waqıtında censi köçläw qorbanı bulğan xatın-qızlarnı reabilitatsiäläw buyınça eşe öçen Saxarov isemendäge premiä[en] alğan[2] häm ul waqıtta uq kiläçäktä Tınıçlıq öçen Nobel premiäsen aluğa kandidatlarnıñ berse dip iğlan itelgän[3]. AQŞ Milli meditsina akademiäseneñ çit il äğzası (2014)[4].

Biografiäse

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Yäşlege häm beleme

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Deni Mukwege 1955 yılnıñ 1 martında Belgiä Kongosınıñ[en] Kivu provinsiäsendäge Kostermanvil şähärendä (xäzerge Kongo Demokratik Respublikasınıñ, Könyaq Kivu[en] provinsiäseneñ, Bukavu[en] şähäre) tuğan. Ul Şvetsiä missiäsendä eşlägän pastor[en]-pentekostalist[en] ğailäsendä tuğız balanıñ öçençese bulğan[5]. Balaçaqtan ätise belän bergä awırulardan integüçe keşelärgä yörägän, şunnan soñ tabib bulırğa qarar itkän. Kürşe Burundida başlanğıç meditsina beleme alğannan soñ, Mukwege Lemeradağı[fr] xristian hospitalendä eşlägän häm başta pediatriädä[en] maxsuslaşqan, läkin tizdän, maxsuslaştırılğan meditsina yärdämenä kerü mömkinlege bulmağan Kongo xatın-qızlarında bala tudırğannan soñ qatlawlanular küp sanlı oçraqları belän oçraşqaç, Fransiägä kitkän, anda 1984 yıldan 1989 yılğa qädär Anje universitetında[en] ginekologiä[en] häm akuşerlıq öyrängän[6].

Eşe häm ictimaği eşçänlege

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Tuğan yağına qaytqaç, 1989 yılda Deni Lemerada akuşerlıq häm ginekologiä xezmäten oyıştırğan[7]. Köçläwgä duçar bulğan xatın-qızlarğa yärdämne 1994 yıldan başlap, Rwandada başlanğan genotsid[en] arqasında Zairğa[en] (1971 yıldan 1997 yılğa qädär Kongo Demokratik Respublikası iseme) hutu[en] qorallı törkemnäre ütep kerä başlağaç, massaküläm tärtiptä kürsätä başlağan[8]. 1996 yılda, Kivuda qorallı konflikt başlanğannan soñ, Mobutu[en] diktaturasına qarşı baş kütärüçelär Lemeradağı xastaxanäne cimergännär häm üz qarawatlarında 35 patsientnı ütergännär[9]. Deni şpionajda ğäyeplängän, häm avtomobil yöksalğıçında Bukavuğa qaçqan, anda çatırlardan bala tudıru bülege häm operatsiä bülmäse bulğan yaña xastaxanä tözägän[10]. Ämmä 1998 yılda barısı da yañadan cimerelgän[9][11]. Şul uq waqıtta, suğış häm massaküläm köçläwlär başlanğannan birle, meditsina yärdäme kürsätüdän tış, Mukwege massaküläm mäğlümat çaralarında aktiv kampaniä başlağan, ul barlıq mömkin bulğan ısullar belän DRKda xatın-qızlarğa qarata köç qullanuğa qarşı köräşkä yunälderelgän, şul isäptän anda BMO tınıçlıq urnaştıruçılarınıñ buluwın kiñäytü häm küpsanlı intervyular birü yulı belän[12]. Konflikt fonında 1998 yılda Mukwege xalıqara yärdäm belän Bukavuda Panzi hospitalen tözägän[13], anıñ baş menecerı häm xirurğı bulğan[14]. Qayber mäğlümatlar buyınça, şul waqıttan alıp 2013 yılğa qädär Mukwege häm anıñ xezmättäşläre 40 meñnän artıq xatın-qızğa operatsiä yasağannar[15].

2012 yılnıñ 25 sentäberendä Mukwege, yanawlarğa qaramastan, Nyu-Yorktağı BMO ştab-fatirında[en] çığış yasağan, dönya cämäğätçelegen DRKda massaküläm törkemle köçläwlärne bertawıştan ğäyeplärgä çaqırğan[16]. 2012 yılnıñ 25 oktäberendä Mukwege yortına höcüm yasalğan, ul waqıtta anıñ üze öydä bulmağan, ä biş cinayätçe anıñ ike qızın totqınlıqqa alğan[17]. Mukwege öygä qaytqaç, cinayätçelärne anıñ cansaqçıları ütergän[18], ämmä atış waqıtında Mukwege üze moğciza belän ülemnän qotılğan, ä saqçılarnıñ berse üzen qorban itkän. Bu höcüm Mukwege karyerasında altınçı bulğan[5], häm annan soñ ul xatını häm ike balası belän berniqädär waqıtqa Awrupağa emigratsiälängän[19]: başta Şvetsiägä[9], annarı Belgiägä[20], läkin soñraq DRKğa 2013 yılnıñ ğinwarında uq qaytqan[21]. 2013 yıl axırında Mukwege Parijğa suğış buşağan illärdä xatın-qızlarğa qarata qılınğan yırtqıçlıqlarnı döresläw öçen kilgän[22]. Şul uq yılda Deni Tınıçlıq öçen Nobel premiäsenä nominant bulğan[23][24].

2014 yılnıñ 21 oktäberendä Awrupa parlamentı[en] äğzaları bertawıştan Mukwegeğa «xatın-qızlarnı yaqlaw öçen köräş öçen» formulirovkası belän Saxarov isemendäge premiä[en] birgännär[25][26][27][28]. Büläkläw tantanası 26 noyäberdä uzğan.

Şäxsi tormışı

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Kaboyi Mapendo Madelinğa öylängän[29]. Alarnıñ biş balası bar: Aleyn, Patrisiä, Silvi, Liza häm Deniz[10][30].

İskärmälär

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
  1. ↑ 1,0 1,1 Where repairing rape damage is an expertise. The Globe and Mail (2008-10-22).
  2. ↑ Премию Сахарова присудили африканскому врачу-гинекологу. Lenta.ru (2014-10-21).
  3. ↑ Nobel Peace Prize: Congo rape trauma surgeon among favorites. CNN (2013-10-10).
  4. ↑ Institute of Medicine Elects 70 New Members, 10 Foreign Associates (2017-12-22). әлеге чыганактан 2017-12-22 архивланды. 2025-03-21 тикшерелгән.
  5. ↑ 5,0 5,1 Denis Mukwege, l'«homme qui répare les femmes», reçoit le prix Sakharov. Le Figaro (2014-10-22).
  6. ↑ Denis Mukwege, le garde du corps des Congolaises. Le Figaro (2013-12-01).
  7. ↑ Denis Mukwege. Британника (2014-10-22).
  8. ↑ Jonathan Zilberg: Mass Rape as a Weapon of War in the Eastern DRC, in: Toyin Falola, Hetty ter Haar (Hrsg.): Narrating War and Peace in Africa (Rochester Studies in African History and the Diaspora, Book 47), University of Rochester Press 2010, ISBN 978-1-58046-330-0, S. 113 - 141
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 Denis Mukwege: The rape surgeon of DR Congo. BBC (2013-02-16).
  10. ↑ 10,0 10,1 O arauto do Congo. Aliás (2010-07-03).
  11. ↑ L'UE récompense Denis Mukwege et son combat contre les violences sexuelles. France 24 (2014-10-22).
  12. ↑ Denis Mukwege. Biografie. Right Livelihood Award.Калып:Недоступная ссылка
  13. ↑ Dr. Denis Mukwege. Panzi hospitale. әлеге чыганактан 2014-10-09 архивланды. 2025-03-21 тикшерелгән.
  14. ↑ Denis Mukwege. Right Livelihood Award Foundation. әлеге чыганактан 2017-05-22 архивланды. 2025-03-21 тикшерелгән.
  15. ↑ Alternativer Nobelpreis für Arzt aus dem Kongo. Deutsches Ärzteblatt (2013-10-11).
  16. ↑ Discours aux Nations Unies 25/9/2012 — Dr. Denis Mukwege. André Versaille éditeur (2012-09-25). әлеге чыганактан 2013-10-02 архивланды. 2025-03-21 тикшерелгән.
  17. ↑ Dr Denis Mukwege: we have few heroes in this world. He is one. The Guardian (2013-10-26).
  18. ↑ Nicholas Kristof (2012-10-26). An Attack on One of My Heroes, Dr. Denis Mukwege. The New York Times.
  19. ↑ Congolese doctor honored for his work to help rape victims. Deutsche Welle (2014-09-27).
  20. ↑ Congo-Kinshasa: A Red Armband for Dr Mukwege, Africa: Allafrica.com, 16 ноября 2012, archived from the original on 2014-10-22, retrieved 2014-10-22  Check date values in: |date= (help)
  21. ↑ Doctor Returns to Congo and Is Hailed as a Hero. The New York Times (2013-01-15).
  22. ↑ Le prix Sakharov pour le docteur Mukwege et son soutien aux femmes violées en RDC. Le Monde (2014-10-21).
  23. ↑ Dr. Denis Mukwege: Congo's Nobel Nominee. The Huffington Post (2013-10-10).
  24. ↑ Nobel Peace Prize: Congo rape trauma surgeon among favorites. CNN (2013-10-10).
  25. ↑ Congolese doctor Denis Mukwege wins Sakharov top EU human rights prize. Fox News (2014-10-21).
  26. ↑ Le prix Sakharov 2014 attribué au médecin congolais Denis Mukwege. Radio France internationale (2014-10-21).
  27. ↑ Sacharow-Preis der Europäischen Union: Afrikanischer Frauenarzt Mukwege geehrt. Der Spiegel (2014-10-21).
  28. ↑ Гинеколог из ДРК Дени Муквеге получил премию Сахарова. РИА Новости (2014-10-21).
  29. ↑ Innovators: Dr. Denis Mukwege. findingDulcinea (2008-07-24). әлеге чыганактан 2021-05-09 архивланды. 2025-03-21 тикшерелгән.
  30. ↑ Dr. Denis Mukwege ist Afrikaner des Jahres 2008. Afrikanet.info (2009-01-30).
к·б·ү
2001–2025 елларда Тынычлык өчен Нобель премиясе лауреатлары

Кофи Аннан / БМО (2001) • Джимми Картер (2002) • Ширин Эбади (2003) • Вангари Маатаи (2004) • МАГАТЭ / Мөхәммәт әл-Барадеи (2005) • Гремин–Банк / Мөхәммәт Юныс (2006) • Альберт Гор (2007) • Мартти Ахтисаари (2008) • Барак Обама (2009) • Лю Сяобо (2010) • Эллен Серлиф, Лейма Гбоуэ, Тәвәккүл Карман (2011) • Аурупа берлеге (2012) • Химик коралны тыю буенча оешма (2013) • Кайлаш Сатьяртхи / Мәләлә Юсәфзәи (2014) • Тунис милли сөйләшү дүртлеге (2015) • Хуан Мануэль Сантос (2016) • Атом-төш коралын тыю өчен халыкара хәрәкәт (2017) • Дени Муквеге / Надия Мурад (2018) • Абий Әхмәт Али (2019) • БМО Бөтендөнья азык-төлек программасы (2020) • Мария Ресса / Дмитрий Моратов (2021) • Алесь Беляцкий / Мемориал / Гражданлык ирекләре үзәге (2022) • Нәргиз Мөхәммәди (2023) • Нихон Хиданкё (2024) •

Чыганак — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Deni_Mukwege&oldid=4413957