Энцелад (иярчен)

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Энцелад (иярчен) latin yazuında])
(Enselad (iärçen) битеннән юнәлтелде)
Энцелад
Сурәт
Масса 1,0804339E+20 килограмм[1][1]
... хөрмәтенә аталган Энкелад[d]
Ачучы яки уйлап табучы Уильям Гершель[d][2]
Ачыш датасы 28 август 1789[2]
Ана җисем Сатурн[2]
Орбита эксцентриты 0,0047
Орбита авышлыгы 0,009 °
Орбита дәвере 1,37 тәүлек
Зур ярымкүчәр 237 948 km
Күренмә йолдызча зурлык 11,8[3]
Альбедо 1,375[4]
Температура 32,9 K, 75 K һәм 145 K
Нәрсәгә тоташа Кольцо E[d]
Күләм 67 113 076 кубический километр[4] һәм 1,370218 тәүлек[4]
Радиюс 252,1 ± 0,2 km
Астрономический символ
 Энцелад Викиҗыентыкта
Энцелад көньяк ярымшарында су бу
Җир һәм Энцелад зурлыгы чагыштыруы

Энцелад (бор. юнанча Ἐγκέλαδος, инглизчә Enceladus) — зурлыгы буенча Сатурнның алтынчы иярчене, Кояш системасында иң якты иярчен. Аның диаметры 504 км, Титанныкыннан 10 тапкыр кечерәк.

1789 елда инглиз галиме Уильям Һершель тарафыннан ачылган.

Энцелад тулысынча боз белән капланган һәм өслеккә төшүче бөтен яктылыкны чагылдыра диярлек. Кояш яктылыгы 98%ы Энцелад өслегеннән чагыла, шуңа күрә шул иярчен бик якты һәм салкын -241 С, ләкин кайбер урыннарында, мәсәлән Көньяк котыбында җылырак температура -128 С җитә.

Кассини миссиясе Энцелад көньяк котыбында су белән бай шлейфтан фонтан чыгуын таба, бәлки, нәкъ шушы боз фонтаннар Сатурнның Е боҗрасын булдырганнар.

Бу ачылыш Энцелад эчендәге геологик активлыгына күрсәтә.

Иярчен орбиталь резонансларга эләгү нәтиҗәсендә көчле либрация күренеше (иярчен тирбәнеше) яки орбита зур эксцентриситеты һәм гравитация сәбәпле иярчен асты катламнарны периодик рәвештә җылыта.

Энцелад геологик актив, Кояш системасында тагы Юпитер иярчене Ио һәм Нептун иярчене Тритон шундый активлыкны күрсәтә.

Энцелад өслеге астында сыек су океан бар, шушы факт фонтаннарда чыгарылган матдәне тикшерү нәтиҗәсендә расланган.

Тереклек мөмкинлеге[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Су фонтаннарны табу сәбәпле 2011 елда НАСА «Enceladus Focus Group Conference» утырышында "Энцелад - Җирдән тыш Кояш системасында тереклеккә иң яраклы урын" дип белдерә.

NASA астробиологы Крис Маккей буенча Җирдән тыш Кояш системасында тик Энцеладта сыек су, күмертуар, азот аммиак формасында һәм энергия чыганагы табылган.

Энцеладта бик сирәк атмосфера бар, анда су бу 91 %, 4 % — азот, 3,2 % — күмерәче газ, 1,7 % — метан тәшкил итә.

Кечкенә иярчен Энцеладның гравитациясе шушы атмосфераны тота алмый, шуңа күрә аны тутыру чыганагы булырга тиеш, мисал өчен көчле гейзерлар яки криовулканнар булырга мөмкин.

Сатурн боҗралары һәм Энцелад

2017 елда НАСА "Кассини" аппараты Энцеладта сутуар билгеләре тапканын белдерә, сутуар тереклекне булдыру өчен яхшы чыганак булырга мөмкин дип фараз ителә.[5]

Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

  1. ↑ 1,0 1,1 https://ssd.jpl.nasa.gov/?sat_phys_par
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Berry A. A Short History of Astronomy — London: John Murray, 1898.
  3. ↑ D. Morrison, Johnson T. V., Шумейкер Ю. һ.б. Satellites of Saturn: Geological Perspective — Издательство Университета Аризоны, 1984.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 NASA FACTS — NASA.
  5. ↑ https://ria.ru/science/20170414/1492242921.html

Чыганаклар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Чыганак — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Энцелад_(иярчен)&oldid=3441427