Çanaqqala bäreleşe

Çanaqqala bäreleşe
Berençe Bötendönya suğışı
Dardanell operatsiäse
Data 1915 yılnıñ 19 fevrale - 1916 yılnıñ 9 ğinwarı Urın Gallipoli Säbäp Rusiägä diñgez yulın açu Näticä Ğosman imperiäse ciñüe Köndäşlär Ğosman imperiäse häm Alman imperiäse Britan imperiäse häm anıñ koloniäläre, Fransa, öleşçä Rusiä imperiäse Köndäş yaqlarnıñ köçläre 450 000 keşe 490 000 (Böyekbritaniä), 120 000 (Fransa) keşe

Çanaqqala bäreleşe yäki Gallipoli bäreleşe yäki Dardanell operatsiäse (törekçä Çanakkale Savaşı; inglizçä Gallipoli Campaign) — Berençe Bötendönya suğışında 1915-1916 yıllarda bulğan xärbi operatsiä: Winston Çerçill niäte buyınça Antanta illäre, ayıruça Britan imperiäse Törkiä başqalası Stambul şähären basıp alırğa uñışsız tırışa. Töp maqsatı - Rusiägä diñgez yulın açu.

Bäreleş urını

Taswir

Köndäşlär:

• Ğosman imperiäse häm Alman imperiäse
• Britan imperiäse häm anıñ koloniäläre, Fransa, öleşçä Rusiä imperiäse

Tarix

Törkiä ğäskäre saqlanu sızığında

• Berençe çorda 1915 yılnıñ 19 fevrale - 18 martında ingliz-frantsuz flotı Dardanell tışqı kirmännärenä atıp höcüm itä. Töp höcüm uñışsız bulıp çığa: 3 korab yuq itelä, 3 korab zur zıyan kürä, ä Törkiä kirmännäre cimerelmägän diärlek.

• İkençe çorda 25 apreldä frantsuz, ingliz, Yaña Zeland diñgez cäyäw ğäskärläre häm yunan irekle legionı, barlığı 18 meñ keşe Dardanell buğazı yanına desant töşerä.

Qanqoyğıç bäreleşlär näticäsendä 2 Britan linkorı yuq itelä häm ingliz-frantsuz köçläre berni ireşä almağannar.

1916 yılnıñ 9 ğinwarında frantsuz-ingliz köçläre uñışsız bäreleşlärdän çığarıla. Şulay itep, Gallipoli operatsiäse tämamlana, faktik räweştä Törkiä ciñä.

Töp başlap cibärüçe Winston Çerçill bu ciñelüdän soñ ministr xezmät urınınnan otstavkağa kitärgä mäcbür bula.

İstälek

24 apreldä Törkiädä Çanaqqala bäreleşendä ciñü könen bäyräm itälär, 2015 yılda 100 yıllıq yübeleye ayıruça kiñ bilgeläp ütä.

Tışqı sıltamalar

• Дарданелльская операция на сайте Хронос
• Битва при Чанаккале
• 100 лет после Чанаккале. Победа, изменившая историю
• Участие России в Дарданелльской операции(үле сылтама)
• д/ф «Подводные тайны Галлиполи» 2015 елның 2 апрель көнендә архивланган. (Gallipoli´s Deep Secrets, 2010)
• [1] 2015 елның 10 сентябрь көнендә архивланган.
• Зимин А.А. Витязь на распутье. Феодальная война в России XV в. М.,1991.