Эчтәлеккә күчү

Vladimir Varankin

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Vladimir Varankin latin yazuında])
Vladimir Varankin
rus. Владимир Варанкин
Psevdonim

Vol-Volanto

Tuu datası

12 noyäber 1902

Tuu urını

Räsäy imperiäse, Tübän Novgorod

Ülem datası

3 oktäber 1838 (35 yäş)

Ülem urını

SSRB, Mäskäw

Watandaşlıq

ССБР байрагы SSRB

Eşçänlek töre

prozaik[en], esperantolog[en]

Äsärlär tele

esperanto

Vladimir Varankin, Vladimir Valentinoviç Varankin (rus. Владимир Валентинович Варанкин; 1902 yılnıñ 30 oktäbere (12 noyäbere), Räsäy imperiäse, Tübän Novgorod — 1938 yılnıñ 3 oktäbere, SSRB, Mäskäw) — sovet tarixçısı, esperantologı[en], esperanto yazuçısı. SREB[eo] ÜK äğzası (1921), Esperanto akademiäseneñ[en] Lingvistik komitetı äğzası (1921)[1][2].

Biografiäse

[үзгәртү | вики-текстны үзгәрт]

1902 yılnıñ 12 noyäberendä tuğan. Anıñ ätise — Valentin Yegoroviç (1921 yılda wafat bulğan) — Qızıl Armiägä mobilizatsiälängänçe saqlıq kassası mödire bulğan, änise — Nina Alekseyevna (1953 yılda wafat bulğan) — kitapxanäçe bulğan. Beleme buyınça — tarixçı, Könbatış Awrupa tarixı mäs’äläläre buyınça belgeç. Çit tellär mäktäbe (soñınnan 2nçe Mäskäw däwlät çit tellär pedagogiä institutı itep üzgärtelgän) direktorı bulğan. Şulay uq 1935 yıldan Mäskäw tarix-arxiv institutında[ba] Bötendönya tarixı kafedrası mödire[1].

1919 yıldan — esperantist[ba]; sovet esperanto xäräkätendä aktiv qatnaşqan[2]. 1920 yılda uq Tübän Novgorod gubernasında 40qa yaqın esperanto-küzänäk oyıştırğan[1]. 1921 yılnıñ iyünendä Petrogradta uzğan 3nçe Bötenräsäy esperantistlar qorıltayında Sovet illäre esperantistları berlege (1927 yılda Sovet respublikaları esperantistları berlege dip üzgärtelgän) oyışqaç, V. Varankin Berlekneñ Üzäk komitetına saylanğan häm ğömereneñ axırına qädär Berlek eşendä aktiv qatnaşqan.

1930-yıllarnıñ ikençe yartısında sovet esperanto xäräkäte östendä bolıtlar quyırğan; SREB ÜKnıñ böten sostavı diärlek häm bik küp ğadi esperantistlar «şpionaj»da ğäyeplänep repressiälängännär[2]. V. Varankin 1938 yılnıñ 7 fevralennän 8 fevralenä qarşı töndä «antisovet trotskist terrorçılıq oyışmasında qatnaşuçı häm bu oyışmanıñ „Berlek üzäge“ äğzası» bularaq qulğa alınğan[3]. 1938 yılnıñ 3 oktäberendä Xärbi kollegiä Varankinnı atuğa xökem itkän, häm şul uq könne xökem qararı ütälgän[3]. 1957 yılnıñ 11 mayında Varankin reabilitatsiälängän, ä cinäyät eşe cinäyät sostavı bulmaw säbäple yabılğan[1].

Fänni häm ädäbi eşçänlege

[үзгәртү | вики-текстны үзгәрт]

V. Varankin esperantologiä buyınça bik küp xezmätlär yazğan, barınnan da elek, SREB basma orğanı — «Международный язык» jurnalında basılğan mäqälälär. Teorio de Esperanto («Esperanto teoriäse»; 1929) eşe esperanto leksikasınıñ etimologiäsen, şulay uq älege telneñ fonetikasın, morfologiäsen häm sintaksisın tikşerügä bağışlanğan[2].

1933 yılda EKRELO («Revolütsion esperanto ädäbiätı näşriät kooperativı», Amsterdam) näşriätında Varankinnıñ Metropoliteno («Metropoliten») romanı basılıp çıqqan[4]. Romannıñ teması 1928—1929 yıllarda Mäskäwdä metropoliten tözeleşenä äzerlek bulğan. Romannıñ töp geroyı — metro tözeleşe täcribäsen öyränü öçen Berlinğa komandirovkağa cibärelgän yäş sovet injenerı. Anda ul Almaniä kommunistlarınıñ tormışı häm säyäsi köräşe belän tanışa, şulay uq komandirovkağa qädär Mäskäwdäge tormışı häm Berlindağı waqiğalar turında avtobiografik roman yaza[2].

Ädäbiät belgeçläre Varankinnı, Kabe[en], A. Valyen, H. Loyken, A. Saxarov, R. Şvarts[en], D. Bagi[en], Ç. Rossetti belän berrättän, esperanto prozasınıñ barlıqqa kilüwe bäyle töp figuralar isemlegenä kertälär[5][2]. 1977 yılda, Kopenhagenda «Metropoliten» romanınıñ ikençe basması çıqqaç, Esperanto akademiäse räise W. Old[en] romanına yuğarı bäyä birgän[2] häm romannı üzeneñ esperanto yäşäyeşe berençe yöz yılı eçendä esperantoda icat itelgän iñ kürenekle 50 äsär isemlegenä kertkän[1].

Publikatsiäläre

[үзгәртү | вики-текстны үзгәрт]

Esperantologiä buyınça eşläre

[үзгәртү | вики-текстны үзгәрт]
  • Varankin V. Teorio de Esperanto. — Moskvo: C. K. SEU, 1929. — 67.

«Metropoliten» romanı basmaları

[үзгәртү | вики-текстны үзгәрт]
  • Varankin V. Metropoliteno. — Amsterdam: EKRELO, 1933. — 200.
  • Varankin V. Metropoliteno. 2 eld. — Kopenhago: Thorben Kehlet, 1977. — 252. — ISBN 87-87089-10-6.
  • Varankin V. Metropoliteno / перевод на англ. язык Марты Эванс. — Antwerpen: Thorben Kehlet — Stafeto, 1979. — 312. — ISBN 90-6336-016-9.
  • Varankin V. Metropoliteno. — Moskva: Progreso, 1992. — 244. — ISBN 5-01-002952-9. (1933 yılğı basmanıñ reprintı)
  • Varankin V. Metropoliteno. 3 eld. — Jekaterinburg: Sezonoj, 1992. — 260.
  • Варанкин В. В. Метрополитен / перевод на рус. язык А. Александрова. — М.: Импэто, 2008. — 272 с. — ISBN 87-87089-10-6.

İskärmälär

[үзгәртү | вики-текстны үзгәрт]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 N. Stepanov. Vladimir Varankin kaj lia libro.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 Королевич, 1989
  3. ↑ 3,0 3,1 Владимир Варанкин.
  4. ↑ Varankin, 1933
  5. ↑ Токарев, 1991

Ädäbiät

[үзгәртү | вики-текстны үзгәрт]
  • Королевич А. И. Книга об эсперанто. — Киев: Наукова думка, 1989. — 256 с. — ISBN 5-12-000985-9.
  • Токарев Б. В. Об эсперантской поэзии // Проблемы международного вспомогательного языка. — М.: Наука, 1991. — С. 143—161. — 263 с. — ISBN 5-02-016810-6.

Sıltamalar

[үзгәртү | вики-текстны үзгәрт]
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Vladimir_Varankin&oldid=4414992