Вологда

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Вологда latin yazuında])
(Vologda битеннән юнәлтелде)
Вологда
Халык саны 312 420 (1 гыйнвар 2018) Edit this on Wikidata
Нигезләнгән 1147 Edit this on Wikidata
Гимн гимн Вологды Edit this on Wikidata
Хөкүмәт башлыгы Юри Сапожников Edit this on Wikidata
Сәгать поясы UTC+03:00
Кардәш шәһәрләр Зволле, Мишкольц, Лондондерри (Нью-Гэмпшир), Коувола[1], Страсбург[1], Еланкур (Иль-де-Франс)[1], Һродна[1], Бургас[d][1][2], Куусанкоски[d], Могилёв[1], Кизләү[1], Воркута[1], Бургас[d] һәм Северодвинск[3]
Nawddsant Димитрий Прилуцкий Edit this on Wikidata
География
АТБ Ошибка Lua в Модуль:Wd2 на строке 1016: attempt to index field 'datetime' (a nil value).
Ил Россия
Мәйдан 116 км²
ДДӨБ 120 метр Edit this on Wikidata
Координатлар 59°13'тн, 39°54'кнч
Почта индексы 160000, 160001, 160002, 160004, 160009, 160010, 160011, 160012, 160013, 160014, 160015, 160017, 160019, 160020, 160021, 160022, 160023, 160024, 160025, 160026, 160028, 160029, 160031, 160032, 160033, 160034, 160035, 160555, 160901, 160999 Edit this on Wikidata
Телефон коды 8172 Edit this on Wikidata
Gwleidyddiaeth
Corff gweithredol список руководителей Вологды Edit this on Wikidata
Канун чыгару органы Вологодская городская дума Edit this on Wikidata
Хөкүмәт башлыгы Юри Сапожников Edit this on Wikidata
Карта
Нигезләүче Герасим Вологодский Edit this on Wikidata

Вологда (Вулгыда[4], рус. Вологда) — Россия Федерациясенең Вологда өлкәсендә урнашкан шәһәр. Халык саны — 308 172 кеше (2014)[5].

2022 елның 15 ноябреннән — «Хезмәт даны шәһәре»[6].

География[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Вологда Россиянең Европа өлеше төньякында Сухон үзәнлегенең көньяк-көнбатыш почмагында урнашкан. Шәһәрдән көньяк-көнбатышка таба Вологда калкулыгы урнашкан. Шәһәрнең мәйданы 116 км2 тәшкил итә.

Диңгез биеклегендәге шәһәр үзәгенең биеклеге - 120 метр. Шәһәрнең озынлыгы- көнбатыштан көнчыгышка таба - 16,2 км, төньяктан көньякка - 10,4 км.

Шәһәр Идел елгасының ике ярында урнашкан. Әлеге елгадан тыш, шәһәр территориясендә Идел елгасына коючы берничә дистә башка елга, аерым алганда, Золотуха һәм Шограш ага. Кайбер кечкенә елгалар шәһәр территориясендә торбаларга алынган, мәсәлән, Чернавка һәм Копанка.

Якынча 10 000 ел элек Вологда өлкәсе территориясендә бозлык булган, аның җыенында калкулыклы ландшафт барлыкка килгән. Ә боз эрү нәтиҗәсендә Кубен күле барлыкка килә. Вологдада шулай ук бик күп буалар һәм күлләр бар.

Сәгать поясы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Мәскәү вакыты
Мәскәү вакыты

Вологда Мәскәү вакыты (Moscow Time Zone, MSK) сәгать поясында урнашкан. UTC белән аермасы +3:00 сәгать тәшкил итә.

Климат[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Вологдада уртача континенталь климат зонасында урнашкан, ул кышын кояш радиациясе аз булган шартларда, төньяк диңгезләр һәм интенсив көнбатыш күчеше йогынтысында, чагыштырмача җылы кыска җәй һәм озакка сузылган салкын кыш белән формалаша. Һава торышы тотрыксыз: кышын җылыну күзәтелә, язын көчле салкыннар булырга мөмкин. Атлантикадан циклоннар үтү белән бәйле җылы диңгез һавасын чыгару һәм Төньяк Боз океаныннан арктик һаваның еш керүе ел дәвамында тотрыксызлыкка китерә.

Шәһәрдә кыш озын һәм уртача салкын, биш ай ярым дәвам итә. Яз һәм көз салкын, җәй җылы, иң салкын ай-гыйнвар, иң җылы ай-июль. Явым-төшем күбрәк җәй һәм көзен, яңгыр рәвешендә ява.

Экология[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Һаваның пычрану дәрәҗәсе - югары. Вологда шәһәрендәге атмосфераны пычратуның төп чыганагы булып автомобиль транспорты тора, аның өлешенә шәһәр буенча чыгарылган ташланмаларның 80% - тан артыгы туры килә. Иң эре стационар чыганакларга җылылык энергетикасы предприятиеләре — «Вологдагортеплосеть» МУП, Вологодск өлкәсе буенча «ТГК‐2» ААҖ баш идарәсе (Вологда ТЭЦ), төзелеш тармагы — «Агростройконструкция» ААҖ, машина төзелеше комплексы — «Вологодский оптика‐механика заводы» АҖ, «Вологодский подшипник заводы»ЯАҖ керә.

Елгаларның пычрану дәрәҗәсенә йогынты ясый торган төп ингредиентлар булып табигый факторлар: бакыр, цинк, тимер, ХПК матдәләр тора. Антропоген өлеш сулыкларда аеруча ачык күзәтелә, агынтыклар суларның табигый агымынан шактый артып китә.

Тарих[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Шәһәр статусын 1147 елдан башлап йөртә.

Халык саны[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Халык саны
1811[7]182518331840[7]18471856[7]1863[7]186718701885
9600↗9699↗12 369↗13 118↗14 391↘14 159↗18 984↘17 859↘17 223↗17 391
1897[8]1913[7]1914[7]19171923[7]1926[8]1931[7]19371939[8]1956[9]
↗28 000↗39 700↗41 300↗69 664↘52 600↗58 000↗65 200↗84 487↗95 000↗127 000
1959[10]1962[7]1967[7]1970[11]1973[7]1976[7]1979[12]1982[7]1986[7]1989[13]
↗139 137↗149 000↗170 000↗177 751↗198 000↗219 000↗236 537↗254 000↗273 000↗282 802
1992[7]1996[7]1998[7]2000[7]2001[7]2002[14]2003[7]2004[15]2005[7]2006[7]
↗290 000↗300 400↗303 100↘302 500↘301 200↘293 046↘293 000↘290 000↘288 400↘287 000
2007[7]2008[7]2009[15]2010[8]2011[7]2012[16]2013[17]2014[5]
↘286 300↘286 100↘286 000↗302 000↘301 800↗304 301↗306 487↗308 172

Милләтләр (2010): руслар (97,3%).[18][19]

Шәхесләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Дин[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Рус православ чиркәве
  • Изге Богородица Раштуасы хөрмәтенә кафедраль собор
  • башка храмнар
Ислам
Яһүд дине
  • Синагога
Католик чиркәве
  • Изге Тәре Күтәрү Чиркәве (хәзер «Шато де Гранд» рестораны урнашкан)
Җиденче көн адвентистлары чиркәве
  • адвентистлар чиркәве
Баптистлар
  • «ЕММАНУИЛ» чиркәве
һ.б.

Тышкы сылтамалар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 http://vologda-portal.ru/oficialnaya_vologda/index.php?SECTION_ID=5971
  2. ↑ https://www.burgas.bg/bg/pobratimeni-gradove-1
  3. ↑ https://www.severodvinsk.info/?idmenu=237
  4. ↑ https://kitap.tatar.ru/ru/dl/nbrt_tatarica_Inv_7169
  5. ↑ 5,0 5,1 Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 года. әлеге чыганактан 2014-08-02 архивланды. 2014-08-02 тикшерелгән.
  6. ↑ Указ о присвоении почётного звания Российской Федерации «Город трудовой доблести»
  7. ↑ 7,00 7,01 7,02 7,03 7,04 7,05 7,06 7,07 7,08 7,09 7,10 7,11 7,12 7,13 7,14 7,15 7,16 7,17 7,18 7,19 7,20 7,21 7,22 7,23 7,24 Народная энциклопедия «Мой город». Вологда. әлеге чыганактан 2013-10-05 архивланды. 2013-10-05 тикшерелгән.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 Города с численностью населения 100 тысяч и более человек. әлеге чыганактан 2013-08-17 архивланды. 2013-08-17 тикшерелгән.
  9. ↑ Народное хозяйство СССР в 1956 г. (Статистический сборник). Государственное статистическое издательство. Москва. 1956. әлеге чыганактан 2013-10-26 архивланды. 2013-10-26 тикшерелгән.
  10. ↑ Всесоюзная перепись населения 1959 года. Численность городского населения РСФСР, её территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу. Демоскоп Weekly. әлеге чыганактан 2013-04-28 архивланды. 2013-09-25 тикшерелгән.
  11. ↑ Всесоюзная перепись населения 1970 года Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу.. Демоскоп Weekly. әлеге чыганактан 2013-04-28 архивланды. 2013-09-25 тикшерелгән.
  12. ↑ Всесоюзная перепись населения 1979 года Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу.. Демоскоп Weekly. әлеге чыганактан 2013-04-28 архивланды. 2013-09-25 тикшерелгән.
  13. ↑ Всесоюзная перепись населения 1989 года. Численность городского населения. әлеге чыганактан 2011-08-22 архивланды.
  14. ↑ Всероссийская перепись населения 2002 года. Том. 1, таблица 4. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более. әлеге чыганактан 2012-02-03 архивланды.
  15. ↑ 15,0 15,1 4.13. Города с численностью населения 100 тысяч и более человек. әлеге чыганактан 2014-05-01 архивланды. 2014-05-01 тикшерелгән.
  16. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям. Таблица 35. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 года. әлеге чыганактан 2014-05-31 архивланды. 2014-05-31 тикшерелгән.
  17. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года. — М.: Федеральная служба государственной статистики Росстат, 2013. — 528 с. (Табл. 33. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских населённых пунктов, сельских населённых пунктов). әлеге чыганактан 2013-11-16 архивланды. 2013-11-16 тикшерелгән.
  18. ↑ 2010 елгы җанисәп алу базасы., archived from the original on 2015-09-15, retrieved 2014-12-06 
  19. ↑ Милләтне әйтмәгән кешеләрне исәпләмичә

Чыганаклар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

  • Коновалов Ф. Я., Панов Л. С., Уваров Н. В. Вологда. XII — начало XX века. — Архангельск: Сев.-Зап. кн. изд-во, 1993. — 298 с.
  • Соколов В. И. Вологда: История возникновения, застройки и благоустройства: Путеводитель для туристов. — Архангельск: Сев.-Зап. кн. изд-во, 1977. — 160 с. — 10 000 экз. (в пер.)
  • Бочаров Г. Н., Выголов В. П. Вологда, Кириллов, Ферапонтово, Белозерск. — М.: Искусство, 1979. — (Архитектурно-художественные памятники городов СССР). (в пер.)
  • Мельник А. Г. О вологодском Софийском соборе // Материалы научных чтений памяти Петра Андреевича Колесникова. Межвузовский сборник научных трудов. — Вологда: Русь, 2000. — С. 216—224.
  • Вологда в минувшем тысячелетии: Очерки истории города. — Вологда: Древности Севера, 2004. С. 210.
  • Шокальский Ю. М. Вологда // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Вологда&oldid=4119475