Вальмики

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Вальмики latin yazuında])
Олы фикер иясе Вальмики Рамаянаны иҗад итә. Вальмики Брахма һәм Тулсидас белән бәйләнештә. Вальмикизм дип аталган Дхармик хәркәте Вальмики тәгълиматына нигезләнгән.

Вальмики (IPAc-enː|v|ɑː|l|ˈ|m|iː|k|i;[1] Sanskrit: वाल्मीकि, Вальмики) Санскрит әдәбиятында алдан килүче - шагыйрь дип дан ителә. Рамаяна эпосы якынча безнең эрага кадәр 5-енче гасырдан бирле безнең эрага кадәр беренче гасыр белән төрлечә даталана,[2] ,[3] һәм авторлыгы аныкы дип күрсәтелә, ул текстка үзенә нигезләнеп шулай әйтелә.[4] Ул беренче шагыйрь "Рамаяна" авторы Ади Кави дип хөрмәт ителә, бу беренче эпик поэма булып тора.

Рамаяна, башта Вальмики тарафыннан язылган булган, 24000 шлокадан һәм 7 җырдан (кандалар)дан тора, Уттара Канданы кертеп.[чыганагы?] санскр. (IAST) Ramayana Ул якынча 480002 сүзләрдән гыйбарәт, алар "Махабхарата"ның тулы текстының озынлыгының чиреге булып тора яисә "Илиада"ның озынлыгының якынча дүрт мәртәбә күбрәге булып тора. Ул Косала Патшалыгының Рамаяна Айодхья шәһәренең принц Раманың кыйссасын сөйли, аның хатыны Сита Ланканың шәйтан патша Равана тарафыннан урланган була. Вальмики Рамаянасы төрлечә безнең эрага кадәр 500 елдан безнең эрага кадәр 100 ел белән даталана.[5] яки "Махабхарата"ның иртә юрамаларының белән якынча замандаш булып тора.[6] Күп традицион эпослар белән кебек, ул интерполяцияләр һәм мөхәррирләү аша узып даталауны мөмкин булмаслык итеп ясаган.

Британия сатирачысы Обрей Менен әйтүенчә Вальмики, "әдәби даһи буларак танылган" булган һәм шулай итеп ул, "законсыз" булган фараз иткәнчә, "фәлсәфи скептицизмы," өчен[7] ул "Һиндстан Яктыртылуы" чорының өлеше булып тора.[8] Вальмики шулай ук Раманың замандашы дип цитаталана. Менен раслаганча Вальмики, "бөтен тарихта үзен үз иншасына керткән беренче автор"[9] Рама Вальмикины куылу вакытында очраткан һәм аның белән бергә эшләгән. Вальмики Ситага Рама аннан баш тарткач бакчасында сыену урыны биргән. Куша һәм Лава, Шри Раманың Ситадан игезәк угыллары. Вальмики Рамаянаны Куша һәм Лавага өйрәткән, алар соңрак илаһи кыйссаны Айодхьяда Ашвамедха дәвамында яджнада җәмәгать рәхәте өчен җырлый башлаган, Патша Раманы алардан кем булганнарын сорган һәм соңрак Вальмики бакчасын Ситаның чынлап та куылганын исбатлар өчен. Соңрак ул аларны патша сараена чакырган. Куша һәм Лава шуннан соң Рама кыйссасын шунда җырлаган һәм бу шул ике баланың нәрсә булса да җырланса да чынлап та дөрес икәнлегенең раславы булып тора.

Иртә тормышы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Вальмики Агни Шарма буларак Бхригу готрасының Прачета исемле Браминның (шулай ук Сумали буларак мәгълүм) гаиләсендә туган,[10][11][12] Риваять буенча ул бер мәртәбә бөек олы фикер иясе Нарада белән очрашкан һәм вазифалар турында сөйләшкән. Нарада сүзләре белән илһамланып Агни Шарма аскеза башкара башлаган һәм "Мара" сүзен җырлый башлаган, аның мәгънәсе "үтерергә" булган. Берничә ел аскеза башкарганнан соң, сүз "Рама" булып киткән, бу Ходай Вишну исеме. Агни Шарма янында гаять зур кырмыска оялары формалашкан һәм шуннан соң ул Вальмики исеменә лаек булган. Вальмики исемен алган Агни Шарма язмаларны Нарададан өйрәнгән һәм бөтен кеше тарафыннан хөрмәт ителгән аскетикларның иң алдынгысы булып киткән.

Беренче шлока[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Яшь олы фикер иясе Нарада ак сакаллы Вальмикиның бакчасында.

Вальмики көн саен коенулары өчен Ганга елгасына барган. Бхарадваджа исемле өйрәнчек аның киемнәрен алып бара иде. Юлында алар Тамса Елгасы агымы аша чыкканнар. Агымга карап, Вальмики өйрәнчегенә шулай дип әйткән, "Карагыз, бу су бик чиста, яхшы кешенең акылы кебек! Мин биредә бүген коенырмын." Ул агымга керү өчен яраклы урынны эзләгәндә, ул Торналар парының ярәшкәнен күргән. Вальмики бу бәхетле кошларны күреп бик шатланган. Кинәт, ук белән атылып, ир кош шул урында үлгән. Бу фаҗигане күреп, ана кош агониядә кычкырган һәм шоктан үлгән. Вальмикиның йөрәге бу аяныч күренештән эрегән. Ул әйләнеп кем кошны үтергәнен карый. Ул якында җәя һәм уклар белән аучыны күргән. Вальмики бик ачуланган булып киткән. Аның иреннәре ачылган һәм ул шулай дип кычкырган,

मा निषाद प्रतिष्ठां त्वमगमः शाश्वतीः समाः।
यत्क्रौञ्चमिथुनादेकमवधीः काममोहितम्॥'
mā niṣāda pratiṣṭhā tvamagamaḥ śāśvatīḥ samāḥ
yat krauñcamithunādekam avadhīḥ kāmamohitam[13]
You will find no rest for the long years of Eternity
For you killed a bird in love and unsuspecting [14]

Спонтан рәвештә Вальмикиның ярсуыннан һәм фаҗигәсеннән пәйда булып, бу Санскрит әдәбиятында беренче шлока булып санала. Вальмики соңрак шул ук үлчәм белән Ходай Брахма алкышлары белән тулы Рамаянаны инша иткән, бу үлчәмне ул шлока буларак дүртенче булып инша иткән. Шулай итеп бу шлока Һинд дине әдәбиятында беренче шлока буларак хөрмәт ителә. Вальмики "Ади Кави" һәм Рамаянаның, беренче шагыйре буларак хөрмәт ителә.

Ул Рамаянаны өйрәткән беренче өйрәнчекләр булып Куша һәм Лава, Раманың уллары булганнар:

प्रचेत्सोऽहं दशमः पुत्रो राघवनंन्दन |
न स्मराम्यनृतं वाक्यमिमौ तु तव पुत्रकौ || 96:16

Башка шигырьдә, ул Бһаргава олы фикер иясе токымы дип раслана:

संनिबद्धं हि श्लोकानां चतुर्विंशत्सहस्रकम् |
उपाख्यानशतं चैव भार्गवेण तपस्विना || 94:24

Реинкарнация[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Вальмики бакчасында Сита.

Вишнудхармоттара Пуранада расланганча Вальмики Трета Югада Рамаянаны инша иткән Брахма формасында туган һәм белем алырга теләгән кешеләр Вальмикига табынырга тиеш дип әйтелгән.[15] Ул соңыннан Рамаянаның Авадхи - Һинди юрамасын Рамчаритаманасны инша иткән Тулсидас буларак реинкарнацияләгән.

Гыйбадәтханәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Тәхеттә Сита белән Рама, аларның тезләрендә балалары Лава һәм Куша утыралар. Тәхет артында, Лакшмана, Бхарата һәм Шатругһна торалар. Хануман тәхет артында Рамага баш ия. Вальмики сулда тора.

Ченнаида, Тируванмийюр даирәсендә бу урын Олы Фикер Иясе Вальмики, Тһиру-Вальмики-Оордан алынган дип ышаныла. Бу урында Вальмикига гыйбадәтханә урнашкан, аңа 1300 ел дип ышаныла.[16][17]

Шулай ук карарга мөмкин:

Популяр мәдәнияттә[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Шагыйрьнең тормышы буенча берничә Һинд фильмы төшерелгән булган, Джи. Ви. Саненың Вальмикисы (1921) белән башлап; аннан соң Сурендра Нараян Ройның Ратнакары (1921), Эллис Дунганның Вальмикисы (1946), Бһалдҗи Пендһаркарның Вальмикисы (1946), Сундар Радо Надкарниның Вальмики (1946), Си.Эс.Р. Раоның Вальмикисы (1963 елда төшерелгән, төп рольне Доктор Раджкумар башкарган) һәм Вальмики (төп рольне Н. T. Рама Рао башкара; 1963), һәм Арвинд Бһаттның Сант Вальмикисы (1991).[18][19]

Астрономиядә[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Вальмики хөрмәтенә Меркурийда кратер аталган.

Шулай ук карарга мөмкин[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Тышкы сылтамалар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

  1. ↑ "Valmiki". Random House Webster's Unabridged Dictionary.
  2. ↑ All Indian life is here (23 August 2008). 27 апрель 2015 тикшерелде. «"Read 5th Paragraph"»
  3. ↑ Sri Aurobindo on the Indian Epic Ramayana (PDF). University of West Florida. 27 April 2015 тикшерелгән. “read end paragraph of page 2”
  4. ↑ Valmiki, Robert P. Goldman (1990). санскр. (IAST) The Ramayana of Valmiki: An Epic of Ancient India. 1. Princeton University Press. pp. 14–15. ISBN 0-691-01485-X. https://archive.org/details/ramayanaofva01valm. 
  5. ↑ harking back : Myths and facts of the beginnings of Lahore.
  6. ↑ Goldman, Robert P., The Ramayana of Valmiki: An Epic of Ancient India pp. 23
  7. ↑ Menen, Aubrey (1954). "Introduction", The Ramayana, p.4. Charles Scribner's Sons: New York. Калып:Pre-ISBN. Калып:LCC. Калып:LCCN.
  8. ↑ Menen (1954). "The Indian Enlightenment", p.9.
  9. ↑ Menen (1954). "The Heritage of the Gluttons", p.81.
  10. ↑ Vishwanath S. Naravane (1998). Sages, Nymphs, and Deities: Excursions in Indian Mythology. The Author. p. 86. https://books.google.com/books?id=DInXAAAAMAAJ&q=agnisharma&dq=agnisharma&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwiLwsP4uNrTAhVJso8KHR-bCaY4ChDoAQg5MAY. 
  11. ↑ History Of Ancient India (a New Version) : From 7300 Bb To 4250 Bc,. Atlantic Publishers & Dist. 2006. p. 720. https://books.google.com/books?id=b7gOBW8oDFgC. 
  12. ↑ Mythology of Vishnu and His Incarnations. Gyan Publishing House. 2009. p. 166. https://books.google.com/books?id=_XrFh2S8nlEC. 
  13. ↑ Sacred-Texts.com IAST encoded transliteration (modified from original source to accurately reflect sandhi rules)
  14. ↑ Buck, William and van Nooten, B. A. Ramayana. 2000, page 7
  15. ↑ Mythology of Vishnu and His Incarnations by Manohar Laxman Varadpande (2009), p. 166.
  16. ↑ архив күчермәсе, archived from the original on 2019-10-19, retrieved 2019-10-19 
  17. ↑ http://www.thehindu.com/thehindu/mp/2003/01/23/stories/2003012300110300.htm
  18. ↑ Ashish Rajadhyaksha; Paul Willemen (2014). Encyclopedia of Indian Cinema. Routledge. p. 315. ISBN 978-1-135-94318-9. https://books.google.com/books?id=SLkABAAAQBAJ&pg=PT315. 
  19. ↑ Калып:Cite LIIofIndia
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Вальмики&oldid=3617642