Көньяк Америка

Көньяк Америка ярымшар харитасында

Көньяк Америка (исп. América del Sur, Sudamérica, Suramérica, порт. América do Sul, ингл. South America, нид. Zuid-Amerika, фр. Amérique du Sud, гуар. Ñembyamérika, кечуа Urin Awya Yala, Urin Amerika) — Америкадагы көньяк кыйтга, ул Җир планетасының күбесенчә Көнбатыш һәм Көньяк ярымшарларында, өлешчә Төньяк ярымшарда урнашкан. Көнбатышта Тын океан, көнчыгышта Атлантик океан тарафыннан юыла, төньякта Төньяк Америка белән чикләшә, ике Америка арасында чик Панама муены һәм Кариб диңгезе аша үтә.

Көньяк Америка составына шулай ук күбесе континент илләре составында булучы төрле утраулар керә. Кариб территорияләре исә Төньяк Америкага карый. Кариб диңгезе белән чикләшүче Көньяк Америка илләре — Колумбия, Венесуэла, Гайана, Суринам һәм Француз Гвианасын кертеп — Кариб Көньяк Америкасы буларак билгеле.

«Америка» атамасын бу континент исемендә беренче тапкыр Мартин Вальдземюллер куллана: ул Христофор Колумб ачкан җирләр Һиндстанга бөтенләй кагылмыйча, әле аурупалыларга билгеле булмаган Яңа Дөнья булуы турында фикер белдергән Америго Веспуччиның латинлаштырылган исемен харитага яза.

Континент мәйданы — 17,8 млн км² (континетлар арасында 4 нче урын), халык саны — 385 742 554 (континентлар арасында 4 урын)

Кырый нокталар

• Төньяк — Гальинас борыны 12°27′ т. к. 71°39′ кб. о.
• Көньяк (кыйтга) — Фроуорд борыны 53°54′ к. к. 71°18′ кб. о.
• Көньяк (утрауда) — Диего-Рамирес 56°30′ к. к. 68°43′ кб. о.
• Көнбатыш — Париньяс борыны 4°40′ к. к. 81°20′ кб. о.
• Көнчыгыш — Кабу-Бранку борыны 7°10′ к. к. 34°47′ кб. о.

Сәяси бүленеш

Көньяк Американың 1700-1975 елларда сәяси тарихы

Илләр һәм территорияләр	Мәйдан (км²)	Халык (1 июль 2008)	Халык тыгызлыгы (км²га)
	2 766 890	40 677 348	14,3
	1 098 580	8 857 870	8,1
	8 514 877	191 908 598	22,0
	912 050	26 414 815	27,8
	214 970	770 794	3,6
	1 138 910	45 013 674	37,7
	406 750	6 347 884	15,6
	1 285 220	27 925 628	21,7
	163 270	438 144	2,7
	176 220	3 477 778	19,4
(Бөекбритания һәм Аргентина арасында бәхәсле)	12 173	2 967	0,24
Калып:Байрак/Француз Гвианасы (Франция)	91 000	209 000	2,1
	756 950	16 454 143	21,1
	283 560	13 927 650	47,1
Барысы	17 824 513	382 426 293	21,5

	Көньяк Америка башка проектларда:
	Викиҗыентыктагы медиафайллар?