Юрай Далматинец

Юрай Далматинец
Туган	1410 Задар, Винисә җөмһүрияте[d]
Үлгән	10 октябрь 1473 Шибеник, Хорватия
Ватандашлыгы	Винисә җөмһүрияте[d]
Һөнәре	сынчы, мигъмар, баш мигъмар
Юрай Далматинец Викиҗыентыкта

Юрай Далматинец һәйкәле, Шибеник. Скульптор И. Мештрович

Юрай Далматинец, шулай ук Джорджо Орсини, Джорджо да Себенико буларак та билгеле — Шибеникнан Джорджо (хорв. Juraj Dalmatinac, итал. Giorgio Orsini, лат. Georgius Dalamaticus)- урта гасыр архитекторы, скульптор һәм шәһәр төзүче. Озак вакытлар, нигездә, Джорджо Орсини буларак билгеле була, бу исем астында Италия - һәм инглиз телле чыганакларда телгә алына. Балкан телләрендә һәм рус телләрендә «Юрай Далматинец»(. Шулай итеп үзен атаган

Нoc opus cuvarum fecit magister Georgius Mathaei Dalmaticus.

- ди аның латинча имзасы Шибениктагы Собор апсидында.

Биографиясе

Юрай Задарда, XV гасыр башында туа. Ул вакытка Далма елгасының күпчелек өлеше Венеция контроленә күчә, бу яр буе шәһәрләренең көчле үсүенә китерә. "Далматинец" яңа сарайлар, храмнар төзүгә, Далмациянең бай мәдәни мирасына кергән скульптура шедеврлары булдыруга үз өлешләрен керткән төзүчеләр һәм скульпторларның иң күренеклесе булды.

Яр буе шәһәрләре халкы бу вакытта иде катнаш роман-славян була; белемле кешеләр, шул исәптән славян чыгышлы Италия мәдәнияте белән тыгыз бәйле була. Үзе Юрай Далматинец Джорджо Орсини буларак билгеле була. Ләкин Джорджо Вазари Далматинецны Джорджо Скьявони (т. е. Джорджо-Славянин) дип атаган. Гомумән, ике мәдәният чигендә яшәгән Далмациянең күпчелек күренекле урта гасыр кешеләре кебек, Юрай Далматинецны Хорватиядә дә, Италиядә дә үз ватандашы дип зурлыйлар

Берничә ел Венециядә яшәп, Юрай Далматинец 1441 елда Шибеникка баш архитектор вазифасына чакырыла — аның элгәресе Антонио далле Мазенье (Antonio dalle Masegne) эштән бушатыла. Шибеник чоры Юрай тормышында иң нәтиҗәле чор була. Юрий Далматинцның төп шедевры булып Шибениктагы атаклы Иаков соборы санала, ул ЮНЕСКО Бөтендөнья мәдәни мирасы исемлегенә керә. Әлеге соборны төзү өчен Далматинец үзенә таш плитәләре салуның үзенчәлекле ысулын уйлап тапкан, ул аңа тулысынча таштан, бердәм кирпечтән яки агач балкадан башка гаҗәеп соборны төзергә мөмкинлек биргән. Соборны бизәү өчен мастер шулай ук аның замандашларын сурәтләгән 74 скульптура иҗат иткән. Изге Иаков соборы янында хәзер аңа һәйкәл куелган.

Далматинцның скульптура талантының башка атаклы үрнәге-Сплиттагы Изге Дуйма соборының чемәрле таш алтаре.

Далматинец үзен шәһәр төзүче буларак таныта, мәсәлән, аның сызымнары буенча шул ук исемдәге утрауда (1449-1457) шәһәр һәм Паг крепосте төзелеше һәм Дубровник крепостен үзгәртеп кору (1464-1466) бара. Аерым алганда, Юрай Минчетның түгәрәк бастионын реконструкцияләүне тәмамлый. Дубровникта исә Юрий Далматинец Изге Катарина чиркәвен төзегән.

Останың Далмациядән читтәге бердәнбер документаль мирасы Италиядәге Сәүдәгәрләр гильдиясе (сәүдәгәрләр ложасы, 1451 ел), Сан-Франциск -алле-Скале (S. Francesco alle Scale, 1454 г.) һәм Сан-Агостино (S. Agostino) чиркәве, Сенат Сарае (Palazzo del Senato) һәм Бенинказ Палаццосы (Palazzo Benincasa).

Юрай Далматинец Шибеникта 1473 елда вафат була.

• 
  Юрай Далматинец бюсты
• 
  Изге Иаков соборы, Шибеник
• 
  Изге Франциск чиркәвенең порталы, Анкона

Әдәбият һәм сылтамалар

• The Grove Dictionary of Art //Giorgio da Sebenico [Georgius Matthei Dalmaticus; Giorgio di Matteo; Giorgio Orsini; Juraj Matejev Dalmatinac
• «Juraj Dalmatinac» //Opća enciklopedija Jugoslavenskog leksikografskog zavoda. 1977. ISBN 978-8-67053-012-6
• Monvmental Dalmatia by Adolfo Venturi, Ettore Pais, and Pompeo Molmenti; Alfieri & Lacroix, 1917, Biography on pages 63–69
• Storia dell’arte italiana: Il Trecento e il Quattrocento by Giuseppe Mazzariol, and Terisio Pignatti; Edizioni scolastiche Mondadori, 1961, page 138