Пенсия

Пенсия алу таныклыгы

Пе́нсия (лат. pensio, түләү) — даими һәм тәртипле рәвештә (гадәттә- ай саен) түләнә торган акча.

• Пенсия яшенә җиткән (картлык буенча)
• Инвалидлык алган
• Туйдыручысын югалткан кешеләргә түләнә.

Тарих

• 1673 елда Франция хәрби-диңгез флоты офицерлары өчен пенсия белән тәэмин итү кертелә.
• 1790 елда Бөек Франция инкыйлабы чорында 50 яшенә җиткән һәм 30 ел хезмәт иткән дәүләт хезмәткәрләре өчен пенсия түләү турында канун кабул ителә.
• 1889 елда рәсми дәүләт пенсиясенә алман канцлеры Отто фон Бисмарк нигез салган.
• 1908 елда Бөекбритания һәм Австралия кушыла.

Россиядә

• Россия империясендә пенсияне Петр I кертә. Аңа кадәр патша хезмәтендәгеләргә җир яисә тун бүләк иткәннәр. Пенсиягә офицерлар гына лаек була. 25 ел хезмәт иткән солдатларга пенсия каралмый.
• Инкыйлабтан соң 1918 елда пенсияне Кызыл Армия инвалидларына билгелиләр.
• 1923 елда отставкага чыккан большевикларга бирелә башлый.
• 1928 елдан кайбер завод хезмәткәрләренә пенсия билгеләнә.
• 1937 елдан гади халык та пенсия турында ишетә.

Башкортстанда

• 2015 елның 1 октябренә Башкортстанда 1 136 788 кеше (эшләүчесе 381 962) пенсия ала.
• Уртача пенсия күләме — 11 430 сум (~191 $).
• Социаль пенсия күләме — 8 253,6 сум (~137 $).

Пенсия яше

Күп илләрдә пенсиягә 65 яшьтән чыгалар. Япониядә генә пенсия яше 70 яшь дип билгеләнгән (илдә гомер озынлыгы – 82 ел). Россиядә хатын-кызлар 55 яшьтән, ир-атлар 60 яшьтән чыга.

Пенсия төрләре

• Бүлү пенсиясе
• Шартлы-туплау пенсиясе
• Туплау (җыелып бару) пенсиясе

2002 елдан Россиядә уздырылучы пенсия реформасы пенсияне ике өлешкә бүлде: страховой өлеше һәм туплау өлеше.

Пенсия күләме

• I — Дания Дания (аена 3000 $)
• II — Финляндия Финляндия (аена 1900 $)
• III — Норвегия Норвегия
• IV — Израиль
• V — Алмания Алмания
• VI — Испания Испания
• VII — АКШ АКШ (аена ~1164 $)
• …
• XVIII — Русия Русия (~280 $)

Кызыклы факт

Кытайда пенсияне дәүләт хезмәткәрләренә генә түлиләр. Таиланд һәм Төрекмәнстанда өлкәннәрне балалары кайгыртырга бурычлы дип санала.

Әдәбият

• Валентин Роик. Обязательное и добровольное пенсионное страхование. М.: Альпина Паблишер, 2014 ISBN 978-5-9614-2235-1
• Пенсия:кайда, күпме? Ирек мәйданы, 19 ноябрь, 2015 ел, № 21 (277)