Barion: юрамалар арасында аерма
к clean up using AWB |
|||
| Юл номеры - 1: | Юл номеры - 1: | ||
[[Файл:Hadron colors.svg|150px|мини|уңда|Mezonnar, barionnar häm antibarionnar tösle kvarklardan (antikvarklardan) tora |
[[Файл:Hadron colors.svg|150px|мини|уңда|Mezonnar, barionnar häm antibarionnar tösle kvarklardan (antikvarklardan) tora]] |
||
'''Barion''' (bor. yunança ''βαρύς'' — awır) - öç [[kvark]]tan toruçı, [[köçle tä'sir iteşü]]dä qatnaşuçı [[fermion]]nar, elementar kisäkçeklärneñ ğailäse. |
'''Barion''' (bor. yunança ''βαρύς'' — awır) - öç [[kvark]]tan toruçı, [[köçle tä'sir iteşü]]dä qatnaşuçı [[fermion]]nar, elementar kisäkçeklärneñ ğailäse. |
||
| Юл номеры - 12: | Юл номеры - 12: | ||
*[[Proton]] - iñ ciñel häm iñ stabil barion, häm [[neytron]] iñ ciñel barion, läkin irekle neytronnıñ beta-tarqalışı waqıtı 1000 sekundına tigez. |
*[[Proton]] - iñ ciñel häm iñ stabil barion, häm [[neytron]] iñ ciñel barion, läkin irekle neytronnıñ beta-tarqalışı waqıtı 1000 sekundına tigez. |
||
Awırraq barionnar 10<sup> |
Awırraq barionnar 10<sup>−23</sup> - 10<sup>−10</sup> sekundında tarqala. |
||
*[[Hiperon]]nar - Λ-, Σ-, Ξ- , Ω- kisäkçälär ber yäki kübräk [[s-kvark]]lardan tora, tiz tarqala häm nuklonnardan awırraq. |
*[[Hiperon]]nar - Λ-, Σ-, Ξ- , Ω- kisäkçälär ber yäki kübräk [[s-kvark]]lardan tora, tiz tarqala häm nuklonnardan awırraq. |
||
* Soqlanğan ([[c-kvark]]lardan tora) häm matur ([[b-kvark]]lardan tora) barionnar tabılğan. |
* Soqlanğan ([[c-kvark]]lardan tora) häm matur ([[b-kvark]]lardan tora) barionnar tabılğan. |
||
| Юл номеры - 38: | Юл номеры - 38: | ||
*Jean Letessier, Johann Rafelski, T. Ericson, P. Y. Landshoff. Hadrons and Quark-Gluon Plasma. — Cambridge University Press, 2002. — 415 p. — ISBN 9780511037276. |
*Jean Letessier, Johann Rafelski, T. Ericson, P. Y. Landshoff. Hadrons and Quark-Gluon Plasma. — Cambridge University Press, 2002. — 415 p. — ISBN 9780511037276. |
||
* Jean Letessier, Johann Rafelski, T. Ericson, P. Y. Landshoff. Hadrons and Quark-Gluon Plasma. — Cambridge University Press, 2002. — 415 p. — ISBN 9780511037276. |
* Jean Letessier, Johann Rafelski, T. Ericson, P. Y. Landshoff. Hadrons and Quark-Gluon Plasma. — Cambridge University Press, 2002. — 415 p. — ISBN 9780511037276. |
||
{{Калып:Кисәкчәләр}} |
|||
[[Төркем:Квант механикасы]][[Төркем:Физика төшенчәләре]][[Төркем:Элементар кисәкчекләр]] |
[[Төркем:Квант механикасы]] |
||
[[Төркем:Физика төшенчәләре]] |
|||
[[Төркем:Элементар кисәкчекләр]] |
|||
19 гый 2016, 10:09 юрамасы
Barion (bor. yunança βαρύς — awır) - öç kvarktan toruçı, köçle tä'sir iteşüdä qatnaşuçı fermionnar, elementar kisäkçeklärneñ ğailäse.
2015 yılda 5 kvarktan torğan barionnar (pentakvark) barlığı isbatlana.
Töp barionnarğa: proton, neytron, lämbda-hiperon, sigma hiperon, ksi-hiperon, omega-hiperon qarıylar (massa arta). Omega-hiperon massası (3278 elektron massası) protonnıñ massasınnan 1,8 tapqır zurraq.
Barionnar häm mezonnar köçle tä'sir iteşüdä qatnaşuçı adronnar digän elementar kisäkçeklärneñ ğailäsenä kerä.
Taswir
- Proton - iñ ciñel häm iñ stabil barion, häm neytron iñ ciñel barion, läkin irekle neytronnıñ beta-tarqalışı waqıtı 1000 sekundına tigez.
Awırraq barionnar 10−23 - 10−10 sekundında tarqala.
- Hiperonnar - Λ-, Σ-, Ξ- , Ω- kisäkçälär ber yäki kübräk s-kvarklardan tora, tiz tarqala häm nuklonnardan awırraq.
- Soqlanğan (c-kvarklardan tora) häm matur (b-kvarklardan tora) barionnar tabılğan.
- Pentakvark - biş tösle kvarktan tora (4 kvark häm 1 antikvark).
Barion matdäse Barion matdäse - barionnardan (protonnardan häm neytronnardan) häm elektronnardan tora, yäğni ğädäti matdä.
Şulay uq barion antimatdäse yäki antimatdä bar.
Barion sanı
Barionnar barion sanın saqlanu qanunına buysınalar: yomıq sistemada barionnar häm antibarionnar ayırması saqlana.
Barion sanı saqlanu säbäpläre älegä bilgesez.
Kiñäytelgän Standart modelneñ qayber teoriälärendä bu qanun bozıla ala, şul oçraqta iñ ciñel barion - proton tarqala ala, läkin bu waqiğa tabılmağan, protonnıñ yäşäyeş waqıtın 1029 - 1033 yıl täşkil itä dip raslanğan.
Sıltamalar
- Клоуз Ф. Введение в кварки и партоны. — М.: Мир, 1982. — 438 с.
- Никитин Ю. П., Розенталь И. Л. Ядерная физика высоких энергий. — М.: Атомиздат, 1980. — 232 с.
- Коккедэ Я. Теория кварков. — М.: Мир, 1971. — 341 с.
- Jean Letessier, Johann Rafelski, T. Ericson, P. Y. Landshoff. Hadrons and Quark-Gluon Plasma. — Cambridge University Press, 2002. — 415 p. — ISBN 9780511037276.
- Боголюбов Н.Н., Логунов А.А., Оксак А.И., Тодоров И.Т. Общие принципы квантовой теории поля. — Москва: Наука, 1987. — С. 3, 226-228, 362, 363, 366, 412, 414-416, 420, 421, 423, 425, 428, 561, 562, 571, 572, 574, 614. — 616 с.
- Jean Letessier, Johann Rafelski, T. Ericson, P. Y. Landshoff. Hadrons and Quark-Gluon Plasma. — Cambridge University Press, 2002. — 415 p. — ISBN 9780511037276.
- Jean Letessier, Johann Rafelski, T. Ericson, P. Y. Landshoff. Hadrons and Quark-Gluon Plasma. — Cambridge University Press, 2002. — 415 p. — ISBN 9780511037276.
